سالروز درگذشت شادروان مهدی بازرگان در سال ۱۳۷۳ است. آقای بازرگان، نویسنده، سیاستمدار، عضو جبهه ملی ایران، مؤسس حزب نهضت آزادی ایران، استاد دانشگاه، پژوهشگر قرآن و نخست وزیر حکومت موقت ایران پس از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷ بود. در مورد یکی از افتخارات وی، اینکه در سال ۱۳۳۰، توسط مرحوم مصدق به ریاست هیأت مدیره و مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران منصوب شد و با همراهی و همت متخصصین ایرانی، موفق به راه‌ اندازی و اداره صنایع عظیم نفت، بعد از ملی شدن صنعت نفت ایرن و خلع ید انگلیسی‌ ها شد. احداث شبکه لوله‌ کشی آب تهران از جمله خدمات ارزندۀ آقای مهدی بازرگان بعنوان ریاست شرکت آب و فاضلاب تهران از سال ١٣٣١ به بعد است. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و در بهمن ماه آن سال،‌ بدنبال اعتراض و مخالفت با تشکیل غیرقانونی مجلس شورای ملی، از تمام خدمات دولتی و استادی دانشگاه عزل شد. آن مرحوم که بعنوان اولین نخست‌ وزیر ایران پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، توسط روح الله خمینی منصوب شد، با او و حزب جمهوری اسلامی اختلاف های اساسی در زمان نخست وزیری و بعد آن پیدا کرد. معضل ولایت فقیه، ادامۀ جنگ ایران و عراق پس از فتح خرمشهر، اعدام ها و کشتارها، از جملۀ آن اختلاف ها بود. آقای بازرگان بعد از استعفا از نخست وزیری در دورۀ اول مجلس شورای اسلامی به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد. وی تا پایان عمر، در تمام دوره‌ های رأی گیری ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی، ثبت نام می کرد، اما مرتب توسط آمران رژیم ولایت فقیه رد صلاحیت می‌ شد. 

 

آنچه در پی می آید، متن سخنرانی آقای مهدی بازرگان است که در مجلس شورای اسلامی به تاریخ ۱۵ مهرماه ۱۳۶۰، ایراد شد. وی در این نطق پیش از دستور که به “نطق نیمه تمام” شهرت یافت، به اعدام های بی رویه و کشتارهای بی حساب و کتاب، اعتراض کرد و خواهان برقراری آرامش شد. این سخنرانی او که بـا شعارهای “مرگ بر بازرگان” عده ای از “نمایندگان”، مکرراً قطع می شد، سرانجام به این جمله رسید: “مصیبت بارتر از همه و حاصل خشونت ها و بی رحمی ها، افزوده شدنِ ناراضی ها و انتقام خواهان و برگشت کنندگان از انقلاب و دین است، و حیثیت و حقانیت اسلام که در دنیا لکه دار می شود…”. در همین حین بود که “حجت الاسلام” خلخالی و شماری دیگر از نمایندگان به تریبون سخنرانی هجوم آورده و وی را به زیر کشیدند. نطق، بدین سان نیمه تمام ماند، اما متن کامل آن که قرار بود تا آخر خوانده شـود، بعدها در اسناد نهضت آزادی سال ۶۰ منتشر شد. پس از این متن، دو از سه سرمقالۀ آقای محمد خاتمی، سرپرست وقت روزنامه کیهان در پاسخ به آقای بازرگان را می بینید که به ترتیب در روزنامه کیهان ۱۶ و ۱۸ و ۱۹ مهرماه ۶۰ آمده است. بعد از این مقاله، پاسخ مرحوم بازرگان به او را ملاحظه می نمایید:

 

               

یاداشت روز:

بسم الله الرحمن الرحیم،

در حاشیۀ مرگ آقای سادات و نطق آقای بازرگان،

چه کسی آمریکایی است؟ «قسمت دوم»

محمد خاتمی

 

آقای بازرگان، ضمن تأسف از خون‌ هایی که ریخته می‌ شود و اثاث و دارایی‌ هایی که از بیت‌ المال به هدر می‌ رود به دفاع از “جوانان جانباز”!! و نونهالانی برخواستند که جگر کودکانشان و امید مملکت هستند به همان نظم و نسق که در بلندگوهای تبلیغاتی امپریالیسم خبری می‌شنویم و بدین ترتیب از کسانی دفاع به عمل »‌آید که خشن‌ ترین شکل آشوب را به فرمان رهبران خائن و فراری خود در متن انقلاب ناب و منحصر به فرد ایران برپا می‌ کنند و بهترین فرزندان اسلام را از پای در می‌آورند و کودکان خردسال را در آتش خشم کور خود می‌سوزانند و انبوهی از جوانان پاکباز و مومن و فداکار را ناجوانمردانه هدف رگبار قرار می‌دهند و هر آنکس را که دلش به عشق اسلام و انقلاب اسلامی می‌ طپد، شناسایی می‌ کنند تا در موقع مناسب به شهادت برسانند و کوچه و خیابان و بیمارستان و فروشگاه و بنیاد شهید و … را با بمب و نارنجک و کوکتل مولوتف به آتش می‌ کشند. و امروز آقای بازرگان برآشفته می‌ شوند که حتی چرا به اینان آمریکایی می‌ گویند، آنهم به داعیه سخنگویی از سوی موکلین و از تریبون مجلس شورای اسلامی که هنوز در آتش سوگ نمایندگان عزیزی می‌ سوزد که به دست همین جوانان پاکباز! و نونهالانی که مایه امید مردمی هستند که آقای بازرگان از سوی آنان سخن می‌ گویند، به شهادت رسیده‌ اند. حادثه دلخراش انفجار بمب در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی که شهادت ۷۴ تن از نماینگان ارجمند مردم منجر شد، مگر نشانگر اوج وحشیگری این از خلق بریدگان نیست؟ و مرگ این عمل وحشیانه در حالی صورت نگرفت که دادگاه‌ های انقلاب هنوز قاطعیت لازم را در برابر جریان شوم منافقین محارب از خود نشان نداده بودند؟ همان جریانی که بیشتر نیز دست افرادش به خون زنان و مردان ساده و بی‌ آلایش آن که نه صاحب مقام و منزلتی رسمی بودند، نه در کوران درگیری‌ های سیاسی قرار داشتند، آلوده شده بود؟

 

و آیا در برابر سیل خون و آشوب و ترور، آنهم در زمانی که مظلوم‌ ترین انقلاب عالم، مورد بیرحمانه‌ ترین تجاوزات نظامی، اقتصادی، سیاسی و تبلیغاتی است، باید دست روی دست گذاشت و دست آدمکشان را در جنایت بازگذاشت؟

 

چرا چنین عاطفه و احساسی نسبت به این انقلاب مظلوم و رهبر مظلوم‌ تر از آن و در برابر خون هزاران شهید که جرمی جز دفاع از حقانیت اسلام و تلاش برای نجات مستضعفان را ندارند، ابراز نمی‌ شود؟

 

آقای بازرگان!

 

بسیاری از کسانی که امروز در همین دادگاه‌ های انقلاب (که مورد اعتراض شمایند) تنها به خاطر دفاع از اسلام و پاسداری از دستآوردهای انقلاب اسلامی، شب و روز زحمت می‌ کشند، انسان‌ های سرشار از عاطفه و رحمت اند، اما مسئولیت اسلامی و تعهد انسانی شان و نیز فرمان خدا، آنان را وا می‌ دارد که قاطعانه در برابر آدمکشانی که موجودیت انقلاب و جمهوری اسلامی را به خطر انداخته‌ اند، بایستند و فساد را از ریشه بر کنند.

 

ما هم دلمان به حال این جوانان که هر چند فریب خورده‌ اند، اما امروز دست شان به خون پاکان آلوده است و ابزار تخریب و براندازی نظام، در دست دشمنان آشتی‌ ناپذیر اسلام و انسان شده اند، می‌ سوزد.

 

ما هم معتقدیم که باید ریشه‌ ها را بررسی کرد و با تدبیر به مسائل برخورد نمود، ولی اگر بخواهیم به تحلیل جریاناتی که به اینجا انجامید، بپردازیم، بزرگترین گناه به گردن جریانی خواهد افتاد که از آغاز در مسیر طبیعی انقلاب اخلال کرد و بسیاری از جوانان ساده‌ دل را از انقلاب رهانید و آنان را به دام رهبران گروهک‌ هایی که از آغاز هم معلوم بود بالاخره کارشان به تروریسم خواهد انجامید، افکند.

 

وقتی که دولت موقت در اثر بینش ناسازگارش با محتوای انقلاب اسلامی و با سوء استفاده از نام و اعتباری که به برکت اسلام و عنوانی که از رهبر انقلاب گرفته بود، راه آشتی دادن انقلاب سازش‌ ناپذیر اسلامی با آمریکا را برگزید، وقتی طعنه‌ ها و لعن‌ ها بجای اینکه متوجۀ آمریکا شود، نهادهای انقلاب و جوانان پرشور و دلسوزان به حال مستضعفان را هدف قرار داد، وقتی که فریاد برآمد که انقلاب به پایان رسیده است و امروز باید با آرامش و متانت!! و منطق و دوراندیشی! به سازندگی بپردازیم و ملاقات با برژینسکی نشان داد که کدام سازندگی و نظمی مورد نظر است، بسیار بودند جوانان پرشور، ولی کم تجربه و اطلاعی که این مواضع را با مواضع اصلی انقلاب و رهبری عوضی گرفتند و گروهک‌ های مفسد انحصار طلب ملحد یا التقاطی، با هیاهو چنین وانمود کردند که جمهوری اسلامی و دولت موقت عین یکدیگرند و بدینوسیله توانستند بسیاری از این جوانان ساده‌ دل را به سوی خود جلب و با کار مداوم آنان را برای چنین روز تلخی آماده سازند.

 

در این زمینه فروان می‌ توان سخن گفت، ولی امروز که کلاً انقلاب شکوهمندمان مورد تهدید قرار گرفته است و تمام جریانات ضد اسلامی، وابسته، خصلتی، کج‌ اندیش و …، با حمایت همه جانبۀ آمریکا و اسرائیل، و به طور کلی امپریالیسم، دست به دست هم داده و رویاروی انقلاب اسلامی و جمهوری برآمده از آن ایستاده‌ اند، و به تخریب و ترور و ارعاب اقدام می کند، فقط می‌ توان با قاطعیت عمل کرد، تا به یاری خدا و با تکیه بر ارادۀ خلل ناپذیر خلق برای همیشه، جبهۀ متحد ضد انقلاب را از پای در آورد، یا دست کم از توش و توان انداخت؛ و تحلیل را به فرصت‌ های مناسب دیگر موکول کرد.

 

طنز آقای بازرگان، آنجا که از انتساب آشوبگران به آمریکا بر می‌ آشوبند، خود حکایتگر نوعی نگرش آمریکایی به مسائل است، می‌ گویند : “این جوانان جانباز! در خانواده‌ های آمریکایی زاده نشده و برنگشته‌ اند که بتوان مزدورانشان خواند”، و بدین ترتیب، تشخیص درست امام و امت را که دشمنان داخلی، بزرگترین انقلاب ضد امپریالیستی – ضد صهیوینستی معاصر، یعنی انقلابی که کاری‌ ترین ضربه‌ ها را به منافع‌ آمریکا زده است و بیش از هر نهضت و انقلابی سیاست‌ های تجاوزکارانۀ آمریکا را رسوا نموده است، و موجی انفجاری در دنیای اسلام علیه وابستگی و شوری شگرفت برای بازگشت به هویت آزادساز اسلامی ایجاد نموده است، آمریکایی می‌ خوانند، و اعمال و مواضع آنان را به نفع آمریکا می‌ دانند، به تمسخر می‌ گیرند.

 

این سؤال ها جا دارد که:

 

آیا شاه مخلوع که گوی سبقت را از همۀ حکمرانان جهان سوم در سوق دادن کشور به سوی وابستگیِ تام به غرب و خصوصاً آمریکا، و رواج فرهنگ مصرفی بعنوان پایۀ وابستگی ربوده بود، در خانوادۀ آمریکایی زاده شده یا از آمریکا برگشته بود؟، یا اینکه شاه آمریکایی نبود؟

 

آیا سادات خائن– که سخنرانی آقای بازرگان موضوعی را به ذهنم آورد تا به بهانۀ مرگ او مطلبی را درباره آن موضوع بنویسم و در پایان به آن اشاره‌‌ ای خواهم کرد- دست در دست بگین به قیمت خیانت به همۀ آرمان‌ های استقلال طلبانه و ضد امپریالیستی و ضد صهیونیستی بر استان کاخ سفید و پنتاگون زبونانه بوسه زد، از خانوادۀ آمریکایی بود، یا برگشته از آمریکا؟، یا اینکه سادات آمریکایی نبود؟

 

آیا آقای بنی‌ صدر که دفترش کانون هماهنگی همۀ نیروهای ضد انقلاب از وابستگان به رژیم سابق و سرمایه‌ داران وابسته و نمایندگان طبقات مرفه و سیاستمداران ورشکسته گرفته تا خرابکاران و تروریست‌ ها شده بود، و‌ آمریکا همۀ امیدهایش را برای بازگشت به ایران به وی بسته بود، از خانوادۀ آمریکایی بود، یا برگشته از آمریکا؟ بله، او از فرانسه آمده بود، ولی فرانسه که تربیت کنندۀ با نزاکت‌ ترین متخصصان و سیاستمدارانِ فهمیده و عاقل و واقع شناس است؟!

 

آیا آقای رجوی که روز و روزگاری، آقای بازرگان را نمایندۀ بورژوازی که طبق تحلیل‌ های ماتریالیستی حضرات، ماهیتاً آمریکا است، می دانست، و امروز که به منظور رهبریِ مقاومت ضد امپریالیستی در ایران، به دامن فرانسه آویخته است!، و برای تکمیل مبارزات ضد آمریکایی، این اواخر سفری به آمریکا کرده است، با کمال شهامت! به تمجید از بورژواری ملی برخاسته، و برای سرنگونی جمهوری اسلامی پیشنهاد اتحاد با بورژواها را می دهد و از صمیم دل آرزو می‌ کند که «تونس» به بلای ایران مبتلا نشود و حکومت مترقی “بورقییه”!  به سرنوشت رژیم شاه که ایران را به سوی دروازۀ تمدن بزرگ می‌ برد، دچار نشود، و «جرج بال»، به سیاستمداران آمریکا اکیداً توصیه می‌کند که مجاهدین خلق! را بعنوان جناح نیرومند مخالف با رژیم ارتجاعی! ایران مورد حمایت و تقویت قرار دهند، و بالاخره مورد تمجید و ستایش فراوان رادیوها و سخن‌ پراکنی‌ های آمریکا و اسرایئل و بی بی سی و … است، آیا اقای مسعود رجوی از خانواده آمریکایی است؟ گرچه اخیراً از آمریکا به فرانسه برگشته است.

 

و امروز همان جوانان پاکباز! که شما به دفاع از آنان برخاسته‌ اید، چشم و گوش بسته به فرمان آقای رجوی و همپالگی‌ هاشان و به کمک بازمانده‌ های رژیم شاه، و در هنگامه‌ ای که نیروهای رزمندۀ جمهوری اسلامی درگیر دفن تجاوز رژیم آمریکایی صدام هستند، به کشتار و تخریب دست می‌ زنند.

 

مراد از آمریکایی بودن، نحوه‌ ای از دید و بینش است که به سادگی ابزار دست سیاست‌ های توسعه‌ طلبانه آمریکا می‌ شود و به خاطر برخورداری از همین دید و بینش، جریانی که شما در رأس آن قرار دارید، همواره از مواضع ضدآمریکایی جمهوری اسلامی– البته با توجیهات گوناگون- اظهار نارضایتی و حتی مخالفتِ قولی و عملی کرده است، و چه نقصی در کار شما است که فردی چون امیر انتظام، جاسوس و مزدور آمریکا، تا سطح معاونت نخست وزیر و سخنگوی دولت موقت، بالا می‌ آید– لابد امیر انتظام هم آمریکایی نیست- والا کسی نمی‌ گوید که شخص شما با آمریکا سر و سری دارند.

 

و نیز مراد از آمریکایی بودن، انحصارطلبی دیوانه‌ وار گروهک‌ هایی است که چون هیچ پایگاهی در میان خلق ندارند، برای رسیدن به قدرت، به دامن بیگانگان می‌ آویزند. و امروز این آمریکاست که پندارگرایانه برای سرنگونی جمهوری اسلامی، به مجاهدین خلق! دل بسته است و از آنان حمایت می‌ نماید.  ادامه دارد