حسین جواد زاده: آقای بنی­ صدر با سلام و درود فراوان خدمت­تان. سپاس داریم که در طی این سال­ ها دعوت ما را پذیرا شدید. ایام نوروزی باز بر شما مبارک باشد. با تسلیت به این حادثه سیل که در ایران بوجود آمد و جان بیش از چهل نفر از هموطنان ما را گرفت. به شما خوشامد می­ گوییم به رادیو عصر جدید. اول از همه، اگر در این رابطه پیامی دارید بفرمایید، تا بعد من سؤالات را با شما مطرح کنم.

برای شنیدن مصاحبه اینجا را کلیک کنید

  ابوالحسن بنی ­صدر: سلام بر شما و شنوندگان گرامی شما. پیامی که دارم در همان گفتگو خواهم گفت. این حوادث، سوانح طبیعی در همه جای جهان رخ می ­دهند. انسان­ ها یا در برابر این رویدادها فعل ­پذیر می­ مانند، یا فعال، یا پیش­بینی­ های لازم را می­ کنند یا نمی­کنند، یا با طبیعت اخت می­ گیرند، دوست می­ شوند و حقوق طبیعت را رعایت می­ کنند و همواره از سوانح در امان می­ مانند، یا نمی­ کنند. کشوری مثل ما که طی قرون گرفتار سیل، زلزله، ایجاد زمین­ های سوخته، رژیم­ های استبدادی که خود آنها عامل تخریب طبیعت بودند و هستند، بوده، قاعدتاً می­ باید راه و روش زندگی را در این سرزمین بلد باشند. پس اگر وضعیتی پیش آمد که غم­بار بود، همچنان که الان هست، مصیبت­ بار بود– که من به مصیبت­ زدگان تسلیت عرض می ­کنم، در همان حال شادباش می­ گویم، تبریک می­ گویم به انسان ­های با فرهنگی که این فرصت را غنیمت شمردند برای کمک به آسیب­ دیدگان- و سایر این گونه رویدادها، هم آینه­ ای می­ شوند برای اینکه نشان دهند جامعه چگونه جامعه­ ای بوده و هست و هم برای اینکه نشان دهند دولتی که تصدی امور او را می­ کند، چگونه دولتی است. حالا شما سؤال را بفرمایید.

حسین جواد زاده: آقای بنی­ صدر، در همین رابطۀ فعل ­پذیر شدن مردم، من الان خاطره­ای به یادم آمد، در اوایل انقلاب، شما به طور مرتب به مردم در رابطه با مسئله تخصص هشدار می ­دادید، خیلی هم هشدار دادید. نظام حاکم– اینها که الان حکومت دارند- مسئلۀ مکتبی بودن را پیش م ی­کشیدند. آیا فکر نمی­ کنید اگر مردم آن زمان صدای شما را شنیده بودند و تخصص را بر مکتبی بودن ترجیح داده بودند و دنبال کسانی بودند که تخصص داشتند و با تخصص کارهای اساسی مملکت را پیش می بردند، این بلاها به سرشان نمی ­آمد؟

ابوالحسن بنی ­صدر: حالا این سؤال خودش یک بحث مهمی دارد، سؤال مهمی هم هست، ولی در جای خودش باید به آن پرداخت. ببینید، بله، مسئله­ این است که آن زمان آقایان مردم را به مکتبی و نیمه ­مکتبی و ضدمکتبی و غیرمکتبی، تقسیم کرده بودند. و می­ گفتند این مکتبی، اقلیت است. آقای بهشتی هم یک نامه به آقای خمینی نوشته بود که در اقلیت­ ایم. و می­ گفتند این اقلیت مکتبی باید حکومت کند. در واقع چه می­ خواستند بگویند؟ در واقع می­ خواستند خودشان که علم و اینها نداشتند، این کسانی که علم و اطلاع و فن و این چیزها بلد بودند را برانند، و جای آنها را خود پر کنند، که کردند. چون اینها در آن ترکیبی که گفتم از علم و فن اطلاع­شان کمتر بود، زور را در آن ترکیب بیشتر کردند. پس میزان ویرانی را بیشتر کردند. اما یک چیز دیگر هم هست، هان! همینطور خیال نکنید که اگر  علم می­ داشتند و می­ خواستند یک ترکیب مخرب بسازند، توان تخریبی­ اش بیشتر نمی ­شد؟ چرا. خوب، این غرب سرمایه­ داری را نگاه کنید. آخرین دستاوردهای علمی و فنی را بکار می ­برد. محیط زیست را که آلوده، نابرابری و فقر را در جهان بجایی رسانده که می­ گویند دارایی یک درصد، برابر نود و نه درصد، و منابع طبیعت را هم دارد به پایان می ­رساند. به قول شاعر ما [سنایی]:  

پس آن مسئله برمی­ گردد به آن ترکیب. آن ترکیب را که دولت بکار می ­برد، و بجای اینکه علم و فن و سرمایه را با حق ترکیب کند، رابطۀ خودش را با جامعه با حقوق تنظیم بکند، حق را برمی­ دارد، جایش را زور می­ گذارد و رابطه برقرار می­ کند، اول اثرش این است که جامعه را فعل­ پذیر می­ کند. دومین اثرش این است که در خود جامعه هم رابطه­ هایی که با حقوق تنظیم می ­شدند، کم می ­شوند، رابطه­ هایی که آن ترکیب، یعنی ترکیب زور و علم و فن و پول بکار می ­روند، بیشتر می­ شود. برای اینکه از هم بخورند، دیگر. نتیجه اینکه یک اقلیتی با کمک آن دولت زورمدار به فقیر کردن اکثریت از راه دوشیدنش، توانا می ­شود. می­ شود ایرانی که الان می­ بینیم. حالا که سیل می­ آید، این را به نمایش می­ گذارد. اینکه خدا گفت که اینها مایه امتحان است، یعنی این بابا! یعنی اینکه سیل آمد، زلزله آمد، مثل آینه به شما می ­گوید که شما با خودتان چه کردید. این فعل ­پذیری و این رابطه ها، چه فرد با فرد، گروه با گروه، دولت با مردم، با ترکیب زور، پول، علم، فن تنظیم می­ شوند. و نتیجۀ اولش این است که شما در برابر حوادثی که روی می­ دهد فعل پذیر می ­شوید و بهم زور می­ گویید. یک چیز دیگر هم نشان می ­دهد، هان. در دورۀ شاه هم بود، الان این دوره هم هست، یک کسانی اینها از دید من فرهنگ استقلال و آزادی خودشان را نشان می­ دهند. یعنی تنظیم رابطه با حق را می­فهمند. به طور خودانگیخته عمل می­ کنند. مثل بهنگام زلزله در غرب ایران و حالا در این سیل، شما می­ بینید اینها موجودات فعالی هستند. دنبال این نیستند که حالا فرصت را مغتنم بشمارند برای اینکه از قِبَلِ سیل و زلزله هم جیبی را پر کنند. کمک می­ کنند، هر چه بتوانند یاری می­ رسانند. یک کسان دیگری را می­بینی، همین حوادث به ما می ­گویند، اینها را  نشان می ­دهد که همین فرصت را هم برای پر کردن جیب خودشان مغتنم می شمارند! اگرنه، چرا باید که آن زلزله­ زده­ های غرب ایران همچنان بی­ مسکن باقی مانده باشند، لااقل بخشی­ شان بی­ مسکن باقی مانده باشند؟

حالا هم این سیل است، خوب، فرو می­ نشیند. حالا یک جایی دیدند که در رو ندارد. همین سیل شیراز را هم می­ گوید که آن به اصطلاح در رویی که داشته را پر کردند. پس این سیل از جایی که انتظارش نمی­ رفته، آمده و آن مصیبت را ببار آورده است. در حالی که اینها، خیلی کارهای ساده ­ای است، دیگر! جامعه­ ای که دائم با زلزله و سیل سر و کار دارد، می­ باید که تمام تدابیر لازم را برای رساندن اثر سیل و زلزله به حداقل یا صفر به عمل بیاورد، خوب، نمی­ آورد، یعنی فعل­ پذیر است. و خود سیل می­ گوید که شما تنها فعل پذیر نیستید، وقتی حادثه می ­آید، فعل ­پذیرید. قبلش، زور می­ گویید. به طوری که زمینه را آماده می­ کنید تا این سیل که آمد یا زلزله که آمد، تا می ­تواند، خسارت بار بیاورد. الان، این خانه­ هایی که می ­سازید، وضعیت ­سنجی ­هایی است که الان در سایت انقلاب اسلامی در باب مسکن در ایران در حال انتشار است. لطف کرده به آنها مراجعه کنید. خوب، بعد به خودتان بگویید. ببینید بابا، شما در یک جامعه­ ای که هر قسمت کشورش زلزله­ خیز است، چطور توجه نمی ­کنید که با این امکانات فنی هم که جهان امروز از آن برخوردار است، خانه ها را جوری بسازید که این زلزله ویران شان نکند. بجای این، می ­رود رشوه می ­دهد به شهردار و مأمور شهرداری و این ور و آن ور، که این خانه را جوری بسازد که اگر زلزله آمد، در جا ویرانش کند. این زور گفتن این است! به خودتان هم دارید زور می­ گویید! آخر این زندگی­تان است دیگر! اینکه با فن بسازید که خراب نشود، چیز بدی است؟