ترجمه قسمتهایی از مقاله علمی مندرج در اشپیگل شماره 15 بتاریخ 4 تا 11 ماه آپریل

نویسنده: Philip Bethge

ترجمه : علی شفیعی

محیط زیست: شیوع ویروس کووید – 19، نه تصادفی شوم و نه بد اقبالی است. مرگ و نابودی انواع گوناگون جانداران در طبیعت، تخریب محیط زیست و تغییر گرمای زمین، خطر انتقال بیماریهای مسری از حیوانات به انسانها را بشدت افزایش داده است.

ویروس کرونا نمیتواند محل پیدایش خویش را کتمان کند. این ویروس، ملکولی پروتئینی بسیار کوچکی است که از پوشش خویش بیرون میآید و شباهت بسیار نزدیکی با ویروس مالاریا با نام علمی Manis javanica دارد.

نزدیک به 96 در صد میراث ژنی این ویروس از ویروسهای واگیری میآیند که در بدن نوعی از خفاش که در جنوب شرقی آسیا سکنی دارند، قادر به ادامه حیات هستند.

ویروس کرونا سفری با بیشمار بیراهه ها (اودیسه ) از نوعی حیوان به نوع دیگری را پشت سر گذارده است. و در حال حاضر از طریق شیوع اعجاب انگیز خود، نفس جهانیان را بند آورده است. سفر طولانی این ویروس میتواند سالهای زیادی طول کشیده باشد. در پایان سفر خویش، ویروس Sars- coV-2 قادر به جهش به جان انسان گشت.

در حقیقت ویروس کرونا محصول و دست ساخت خود ما انسانها است. مکانیسم تکامل، پدیدار گشتن ویروس مسری کرونا را امکان پذیر کرده است. ما انسانها نیز به سیر تکامل و تحول آن کمک کردیم و میکنیم.

محققین سالهای زیادی است که اخطار میکنند، سرو کله نوع جدیدی از ویروس کرونا که برای انسانها بسیار خطرناک است، میتواند پیدا شود. بیماریهای مسری بطور مکرر قادرند از حیوانات به انسانها انتقال یابند. نام اینگونه بیماریهای عفونت زا Zoonosen است. ( سونوزن بیشمار بیماریها و یا عفونت زدگی ها هستند که از حیوانات بطور طبیعی و مستقیم، و یا غیره مستقیم به انسان قادرند سرایت کنند.) تعداد این نوع از بیماریها در سطح جهان رو به افزایش است. زیرا رشد بی رویه جمعیت جهان، تخریب محیط زیست، نابود شدن انواع بیشمار زیندگان در طبیعت و بالاخره گرم شدن کره زمین، هم پیدایش و هم گسترش اینگونه ویروسها را تقویت میکند. ( برجسته کردن جمله ها همه جا از مترجم است.)

توماس وتن لایتر، رئیس انستیتو تحقیقاتی فدرال آلمان برای سلامت حیوانات در جزیره ریمز، میگوید: « تنها رشد سریع جمعیت در جهان ایجاد سونوزن را امکان پذیر کرده است. مراکز پر جمعیت در شهرهای بزرگ جهان، شرایط بسیار مناسب و ایده آلی را برای گسترش ویروسها عرضه میکنند. »

خانم کاته جونس، کارشناس تنوع جانداران Biodiversität در کالج دانشگاه لندن، معتقد است: « خطر روبه افزایشی سلامتی انسانها در سطح جهان، وضعیت اقتصادی و امنیتی مردم را در همه جای دنیا بشدت تهدید میکند.» محرک اصلی این روند خطرناک « نفوذ و دخالت بی رویه و روز افزون انسانها در محیط زیست و نظامهای زیست شناسی ( اکولوژیکی ) است.»

وزیر محیط زیست آلمان، خانم سونیا شولذ، نیز میگوید: « تخریب محیط زیست بحرانی است که از بحران ویروس کرونا پشتیبانی میکند. » بدین خاطر بایستی ما در پایان این پاندمی « استراتژی جهانی جدیدی را برای حفاظت از تنوع جانداران در محیط زیست منعقد کنیم. »

فهرست بلند بالایی از شیوع انواع جدید ویروسها که غالباً عجیب و غریب، بیگانه و بشدت خطرناک برای حیات انسانها هستند، وجود دارد. این فهرست را میتوان بمثابه سناریویی وحشت انگیز تماشاگر شد. فهرست به ترتیب ذیل است:

• ویروس ماخوپو، در بلیوی از سال 1962 تا 1964
• ویروس ماربورگ در آلمان 1967
• ویروس ایبولا در زئیر و سودان، 1976
• HIV ویروس ایذر، در آمریکا از سال 1981
• ویروس سین- نامبره هانتا در آمریکا 1993
• ویروس گریپ مرغ ها H5N1 در هونگ کونگ 1997
• ویروس مرس در عربستان سعودی 2012
• و در حال حاضر ویروس Sars-CoV-2 در چین 2019

و این تعداد از ویروسهای ذکر شده در بالا انتخابی هستند. خانم جونس، پژوهشگر زیست شناس گزارش میکند که تنها مابین سالهای 1960 تا 2004 تعداد 335 نوع بیماری با هویتی جدید در انسانها بروز کردند.

یکی از مخازن ویروسها که بطور مکرر نمایان میشود، خفاش ها و سگ های پرنده Flughunde هستند که جزء اقوام یکدیگر محسوب میشوند. این جانوران به پر تنوع ترین گروه پستانداران روی زمین تعلق دارند. ویروسها در تعداد بسیار بالایی بطور مداوم همراه اینها هستند. در میان آنها ویروسهایی نیز وجود دارند که میتوانند برای انسانها بسیار خطرناک باشند. دستکم 3200 ویروس کرونا نزد خفاش ها و سگ های پرنده شناسائی شده اند.

ویروسها به سلامتی خفاش ها آسیب نمیرسانند. چرا که خفاش ها نظام ایمنی بسیار خاص و فوق العاده فعالی دارند. طوریکه ویروسها میتوانند بمثابه همسایه اجاره نشین موقتی آنان با آنها کنار آیند. این امر احتمال بسیار بالائی دارد که ابتدا از آن زمان که ویروسها میزبان خویش را عوض میکنند، قلدر و متجاوز میشوند. خانم جونس زیست شناس از لندن میگوید:

« ما انسانها جانوران وحشی را بطور عجیب و غریبی که تا بحال وجود نداشته است، در سطح جهان نقل و انتقال میدهیم. با اینکار خود مخلوطی از ویروسهای جدید تولید میکنیم. ما فضای حیاتی برای اینگونه ویروسها ایجاد میکنیم. طوریکه در این فضاهای نو آنها خیلی راحت میتوانند به انسانها انتقال یابند. و تازه از این امر شگفت زده میشویم که چرا ویروسی نو پدیدار گشته است. واقعیت این است که انسانها و حیوانات بطور مداوم بهم نزدیک و نزدیکتر میشوند. علائم بیشماری ثابت میکنند، آن نوع از ویروسها زمینه رشد پیدا میکنند که قادرند بیماریها را به انسانها انتقال دهند. »

اینکه بطور دقیق چگونه این مکانیسم شوم صورت میگیرد را خانم ساندرا یونگلن، محقق در بزرگترین و قدیمی ترین کلینیک پزشکی ( شاریته ) در برلین، تحقیق میکند. این خانم ویروس شناس به آفریقا و آمریکای میانه جهت شکار ویروسها میرود. او میخواهد بفهمد، چگونه و از طریق حشرات و دیگر جانوران شبیه به کرمها، ویروسهای انتقال یابنده Arboviren را گسترش می دهند.

در کنار خفاش ها و انواع گوناگون موشها، حشرات نیز انتقال دهنده ویروسها به قلمرو حیوانات هستند. اینها ویروسهایی را به انسانها سرایت میدهند که انسانها را دچار تب زرد و تب های دیگری میکنند که قادرند در مغز انسان ایجاد عفونت کنند.

خانم یونگلن میخواهد ثابت کند که چه تأثیری تغییر نظام اکولوژیک بر روی ویروسهای مسری بیماریها و میزبان های آنها دارد. او و همکارانش برای پژوهش در این زمینه حشرات را برای مثال از اوگاندا و یا در شمال نامبیا شکار میکنند.

حشرات شکار شده در آزمایشگاههای بشدت حفاظت شده در کلینک شاریته برلین تحت آزمون قرار گرفته و تجزیه و تحلیل میشوند. نتیجه این آزمایشها نشان میدهند:

انواع حشرات گزنده از تخریب جنگلهای نمناک (تروپی) بهره میبرند. زیرا آنها با اینگونه تغییرات، بر خلاف دیگر انواع جانداران موجود در آنجا، بهتر میتوانند کنار آیند. دانشمندان زیست شناس این حشرات را هنرمندان ادامه دهنده حیات، با خصلت « همه کاره بودن » Generalist مینامند. امر منحوس در این همه کاره بودن اینستکه آن ویروسهایی هم که در اینگونه حشرات ادامه حیات میدهند، از آن پس فوق العاده فعال و موفق هستند.

بدین صورت هر زمان از تعداد تنوع جانداران در محیط زیست کاسته شود، چون دیگر مقاومتی در برابر رشد به رویه آنها وجود ندارد، ویروسهای عفونتزا تبدیل به ابر قدرت میشوند. یعنی آنها خود را خیلی سریع با شرایط جدید محیط زیست انطباق میدهند. ( همین مکانیسم در جوامع انسانی در رابطه با نظامهای سیاسی توتالیتر نیز وجود دارد. هر چقدر مردم جامعه کمتر در برابرآنها مقاومت کنند، قویتر، متجاوز تر و مرگ آفرین تر میشوند: مترجم ) آنطور که خانم یونگلن میگوید: « ماشین تکامل همراه » Coevolution شروع به حرکت و پیشروی میکند. »

اگر ویروسها در این دینامیک شدیدی که پیدا میکنند به دهات و یا مزارع کشاورزی نزدیک شوند، براحتی میتوانند بسوی انسانها جهش پیدا کنند. ویروسهایی چون زیکا یا ایبولا برای مثال به یکباره از جنگلهای نمناک به انسانها هجوم آوردند.

دقیقاً همین وضعیت را هم افزایش گرمای کره زمین میتواند برای گسترش سریع ویروسها امکان پذیر کند. برای مثال ویروس غرب نیل West-Nil-Virusبه همه پرندگان هجوم مرگ آوری میکند و میتواند در انسانها باعث بروز بیماریهای تب شدید گردد. برای اولین بار در سال 2018 کارشناسان پژوهشگر این ویروس را نزد پرندگان وحشی و در باغ وحش ها کشف کردند.

حال چگونه میتوان از شیوع پاندومی جدیدی همچون کووید 19 در آینده جلوگیری کرد؟

توصیه کارشناسان محقق اینست که بیش از همه از مخازن ویروسها باید دوری جست. برای مثال بازارهایی چون بازار شهر ووهان چین که در آن در سال 2019 احتمالاً اولین انسان مبتلا به ویروس کرونا گشت، شرایط ایده آلی را برای ویروسها ایجاد میکند. در این شرایط ویروس قادر میشود از مرز مابین خود و انسان براحتی گذر کند.

کارشناسان سالهای زیادی است که به وجود اینگونه بازارها اخطار میکنند. آیا بایستی اینگونه بازارها که گوشت حیوانات وحشی چون خفاش را مثلاً در چین میفروشند، بست؟

خانم زیست شناس، کاته جونس، میگوید: « حل مشکل ویروسهای مسری به این راحتی ها نیست. مقصر ایجاد و گسترش این ویروسها حیوانات وحشی و خفاش ها نیستند. بلکه امر خیلی مهمتر نظامهای اکولوژیکی ضعیف هستند. این نظامها بایستی تقویت شوند. یعنی به طبیعت فضای حیاتی بیشتر و بهتری داده شود.»

عین همین نظر را خانم زیست شناس آمریکائی، فلیسیا کیزینگ دارد. او میگوید: « در اثر افزایش تنوع جانوران، زمینه رشد طبیعی محیط زیست افزایش می یابد. و با اینکار خطر ایجاد و گسترش بیماریهای مسری کاسته میشود. زیرا که در نظامهای اوکولوژیکی پر تنوع جانوران کار تک تک جانوران میزبان ویروسها، جهت تحمیل خویش به دیگر جانداران سخت میشود. با اینکار احتمال سرایت ویروسها به میزبانهای جدید، از جمله انسان، کاهش می یابد.»

همین خانم زیست شناس همراه با دیگر همکاران خویش در سال 2010 در مجله علمی « طبیعت » Nature گزارشی را منتشر کردند که در آن آمده بود: « از سال 1940 تا هم اکنون دلیل اصلی سرایت نزدیک به نیمی از بیماریهای مسری از حیوانات به انسانها را میتوان در اثر تغییر استفاده از زمین، نوع کشاورزی، تغیرعادات انسانها به نوع خوراکیها و غذا خوردن، و شکار حیوانات وحشی، جستجو کرد. »

توصیه خانم کیزینگ این است: « اماکن حساس بروز بیماریهای مسری در سراسر جهان بایستی شناسائی شوند. این اماکن باید بشدت تحت نظر و مراقبت کارشناسان قرار گیرند. فضاهای حیات طبیعی در اینگونه مناطق بایستی نگاهداری و بطور شدیدی حفاظت شوند. تا تماس مابین انسانها با حیوانات کاهش یابند.»

علاوه بر اینها بایستی نگاهداری و پرورش حیوانات در شکل گله های وسیع در مناطق مخاطره انگیز بشدت تحت مراقبت و کنترل قرار گیرند. چرا که مرغها و خوک ها غالباً میزبانان موقتی بسیار مناسبی برای ویروسها هستند.

دیوید کوامن، نویسنده دانشمند آمریکایی در مجله نیویورک تایمز بتازگی نوشت: « وقتی گرد وغبار ویروس کرونا بر زمین نشست، بایستی ما انسانها بخاطر آوریم که ویروس کرونا نه بینظیر و خارق العاده و نه یک بد شانسی و بد بختی بزرگی بود که بما انسانها هجوم آورد. این ویروس مسری جهانگیر از قبل قابل شناخت و شناسائی بود. ویروس کرونا حاصل بخشی از نمونه های تصمیم هایی بود و هست که ما انسانها میگیریم. »