فیروزه بنی صدر متخصص بیماریهای داخلی و فوق تخصص بیماری‌های عفونی، و مسئول بخش بیماریهای عفونی بیمارستان است. او استاد درجه یک Professeur 1^ère Classeدانشگاه و در شهر رانس تدریس می کند. هم به کار بالینی اش علاقه دارد و حال بیمارانش را خوب پیگیری می کند و هم به تحقیقات علاقه فراوان دارد. او تاکنون حدود 200 مقاله در مجلات علمی منتشر کرده است و در رشته خودش یکی از پزشکان فعال در میزان انتشار مقاله علمی در مجلات بین المللی است. پیش از این بیشتر در باره ایدز و هپاتیت کار می کرد. در این مدت که از کار همسرم فیروزه بنی صدر بر روی نوع درمانش در باره بیماران کرونایی که به مشکل تنفسی برخورد می کنند می گذرد اتفاقات زیادی رخداد داد که همه، تجربه های با ارزشی هستند. من این تجربیات را دنبال کردم و بنظرم انتقال آنها مفید باشد.

قبل از اینکه دو مورد از اتفاقات را تعریف کنم که نشان می دهد برخورد با روش درمانی او چگونه بود، از آنجا که چند تن از دوستان در باره روش درمان فیروزه پرسیده بودند و دوستی از من خواسته بود با زبان ساده آنرا توضیح دهم هر چند که رسانه های عمومی در اینباره شب و روز توضیح می دهند، اول کوتاه به آن می پردازم. قبل از هر چیز باید بدانیم در این روش، درمان چه معنی می دهد؟ برای برخورد با بیماری کرونا روشهای مختلفی هست که می توان آنها را به استفاده از واکسن و 3 دسته درمان تقسیم کرد:

1 ـ برای برخورد با ویروس کرونا مسلما بهترین راه حل پیدا کردن واکسنی است که کارآمد باشد. واکسن درمان نیست و به کسی داده می شود که ویروس را نگرفته باشد واکسن بهترین روش پیشگیری است و امیدوارم که هر چه زودتر چنین واکسنی ساخته شود. اکنون چندین گروه در دنیا در این باره کار می کنند. اما هنوز امیدی نیست که چنین واکسنی حداقل تا یک سال آینده ساخته شود. آقای ترامپ مدتی پیش گفت که آخر امسال این واکسن بیرون خواهد آمد یعنی 6 ماه دیگر. اما مسئولان فرانسوی معتقدند که حداقل 18 ماه دیگر برای اینکار فرصت لازم است. بهرحال تا زمانی که واکسن مناسب ساخته نشده باید جلوی مرگ از طریق این ویروس را گرفت.

2 ـ از واکسن که بگذریم یک نوع از درمانها از بین بردن ویروس است یعنی باید دارویی تهیه شود که از تکثر ویروس در بدن جلوگیری کند. این داروها مستقیما ویروس کرونا را هدف گرفته و از تکثیر و پخش شدن آن در بافت‌های بدن جلوگیری می‌کنند. بعنوان مثال پروفسور رائولت در شهر مارسی فرانسه معتقد است بوسیله مولکول کلروکین چنین درمانی را پیشنهاد کرده است. به غیر از کلروکین از داروهایی که آزمایشی برای درمان کرونا استفاده شده‌اند می‌توان به ریباویرین، لوپیناویر/ریتوناویر (Lopinavir/Ritonavir)، و رمدسیویر(Remdesivir) اشاره کرد. فعلا هیچیک از این داروها در کاهش میزان مرگ موثر واقع نشده است و در باره برخی از آنها گزارشهای متناقضی منتشر شده است.

3 ـ درمان‌هایی که ممکن است سیستم ایمنی را برای کنترل ویروس کرونا تقویت کنند، مانند تجویز اینترفرون یا تزریق پلاسمای حا‌وی ایمونوگلوبولین (پادتن) ضد ویروس کرونا.

4 ـ روش‌های بازدارنده و تنظیم کننده بیش‌فعالی دستگاه ایمنی و التهابی مانند استفاده از کورتیکواستروئید‌ها (کورتن) و داروهای فروکاهنده اختصاصی سیستم ایمنی از قبیل اثر اینترلوکین 1، اینترلوکین 6، و آنتی تی‌ان‌اف (Anti-TNF می‌شوند که یک مولکول مهم در التهاب است.

روشی که دکتر فیروزه بنی صدر بکار برده است همان روش تنظیم کننده بیش‌فعالی سیستم ایمنی است. البته تقاوت کورتون با اینترلوکین ۶ و 1 در این است که قیمت آنها صدها برابر با هم تفاوت دارد. کورتون دارویی ارزان قیمت و شناخته شده است. حال معنی این بیش فعالی چیست و کورتون چه می کند؟ آنزمان که فیروزه این روش درمانی را آغاز کرد این امر که مشکل تنفسی را ویروس مستقیما ایجاد نمی کند بلکه دستگاه ایمنی بدن است که این مشکل را درست می کند هنوز مورد توافق همه نبود. اکثرا بر این اعتقاد بودند که مشکل تنفسی ناشی از فعالیت ویروس است. فیروزه با آنالیز تحول بیماری در بین بخشی از بیماران که مشل تنفسی پیدا می کنند به این نتیجه رسید که حدودا 7 روز بعد از ابتلا به ویروس، در فاز دوم، برخی از بیماران مشکل تنفسی پیدا می کنند که این مشکل می تواند حاد شود و بیمار نیاز به دستگاه اکسیژن پیدا کند و می تواند حادتر شود و بیمار به بخش مراقبتهای ویژه برود. علت این امر این است که دستگاه ایمنی بدن در واکنش به ویروس، فعالیت شدیدی انجام می دهد که نامناسب است و عملا این سیستم ایمنی است که به دستگاه تنفسی حمله می کند. داستان غضنفر در بازی فوتبال را همه می دانند که به تیم خود گل می زد حال باید یکی جلوی غضنفر را بگیرد و کورتون اینکار را میکند. کورتون دستگاه ایمنی را آرام و تضعیف می کند و با اینکار از حمله شدید دستگاه ایمنی به ریه جلوگیری می کند. با دادن کورتون می توان ریه را نجات داد. پس در اصل این روش درمانی با ویروس کاری ندارد بلکه با مشکل اصلی این بیماری که باعث مرگ می شود برخورد دارد. البته زمان دادن کورتون مهم است نباید زود داده شود زیرا مانع عمل دستگاه ایمنی بدن علیه ویروس می شود و اگر هم دیر شود کار درمان و امکان موفقیت سخت تر می شود. بهترین زمان تجویز کورتون در آغاز پیدایش التهاب در ریه یعنی حدود بین 6 تا 8 روز بعد از آغاز اولین علایم بیماری مانند تب است. این یادآوری لازم است که مشکل التهاب ریه تنها در بین 20 درصد بیماران پیدا می شود.

امیدوارم که این توضیح برای دوستانی مثل من که با پزشکی آشنایی ندارند واضح باشد. فیروزه بعد از تجربه این روش با چند بیمار و مشاهده موفقیت آن، روش خود را با پزشکان فرانسوی مطرح می کند. لازم است دانسته شود که چون این بیماری یک بیماری عفونی است و دادن کورتون سیستم دفاعی را تضعیف می کند سازمان بهداشت جهانی بعلت عدم وجود داده کافی در این باره، تجویز کورتون را به بیماران کرونایی سفارش نمی کند. فیروزه نه تنها از این مسله مطلع بود و به آن نیز در اطلاعیه خود اشاره کرد بلکه همین امر را مشکلی برای درمان این بیماری می دانست و مقاومت مخالفان را در تجربه دوماه اخیر بخوبی مشاهده کرد که در بخش اول این مقاله فقط به دو مورد که مربوط به هموطنان ایرانی بود می پردازم و در نوشته دیگری آنچه را در این مدت دریافتم در اختیار قرار می دهم.

چند روز بعد از اطلاعیه (15 فروردین [1]) فیروزه در باره کاربرد کورتون برای بیماران کرونایی که دچار مشکل تنفسی می شوند که برای مطلع کردن پزشکان ایرانی منتشر شد، یکی از دوستانم [م. ز] بمن زنگ زد. بسیار ناراحت بود گفت: “مهران، پسرعمویم بیماری کرونا گرفته است در یکی از بیمارستانهای حومه پاریس در بخش مراقبتهای ویژه بستری است حالش خیلی بد است امیدی به او ندارند زیر دستگاه تنفسی است. ما خیلی نگرانیم پدرش هم در ایران است.” او ادامه داد “من اطلاعیه فیروزه را خوانده ام می شه فیروزه کاری کنه؟” به او پاسخ دادم “نمی دانم می شود کاری کرد یا نه، چون هر پزشکی روش خود را اجرا می کند. بعید می دانم آنها حرف فیروزه را قبول کنند، ولی به فیروزه اطلاع می دهم. شما هم خودتان می توانید از آنها بخواهید که روش فیروزه را پی بگیرند.” گفت این روش در جایی درج شده است؟ چه باید گفت؟” گفتم بگویید پروتکل پروفسور فیروزه بنی صدر در بیمارستان رانس را عمل کنند پزشکان در جریان این پروتکل هستند چون فیروزه مدتی است پزشکان فرانسوی را از روش درمانی اش مطلع کرده است.” او که بشدت نگران حال پسرعویش بود و تلاش فراوان می کرد کمکی باشد با پزشکی که می شناخت تماس گرفت و خواسته بود که پروتکل درمانی فیروزه را در مورد پسر عمویش اجرا کنند و یا اینکه بیمار را به بیمارستان فیروزه انتقال دهند. اما جواب پزشکان آن بیمارستان به درخواست او منفی بود. نوشته بودند “حال بیمار طوری نیست که بتوان او را به بیمارستان دکتر فیروزه بنی صدر انتقال داد و پاسخ داده بودند که موافق کورتون دادن هم نیستند زیرا آنرا طبق نظریه منتشر شده در در مجله لانست به مقاله ارجاع داده بودند مفید نمی دانند.” فیروزه فورا به آنها پاسخ داد و بطور مختصر توضیح داد چرا ارزیابی آنها از دادن کورتون در چنین شرایطی درست نیست و مقاله های دیگری هم در این زمینه منتشر شده که ارزیابی دیگری از دادن کورتون دارند. فیروزه برای توضیح روش درمانی اش 6 آوریل یک ویدئو برای پزشکان بزبان فرانسه منتشر کرده بود که لینک آنرا هم برای آنها فرستاد [2]. فیروزه در پایان پیامش از آنها خواهش کرده بود که “به او آخرین شانس را بدهند حال که امیدی نیست کورتون را به او بدهند”. خوشبختانه رئیس بخش مراقبتهای ویژه آن بیمارستان قبول کرد و به هموطن سخت بیمار(،) کورتون دادند چند روز بعد حال او تغییر کرد. پدر بیمار که در ایران است برای فیروزه پیام محبت آمیز فرستاده بود. بعد از مدتی خطر مرگ از بیمار ما عبور نمود و با اینکه 30 روز در بخش مراقبتهای ویژه بود از آن بخش بالاخره سالم بیرون آمد. در این مدت دوست ایرانی ما [م. ز] ، فیروزه را از تحول حال پسر عمویش مطلع می کرد و من هم از فیروزه در اینباره می پرسیدم چون بیمار کسی بود که او را در جوانی دیده بودم و می شناختم و هم می خواستم بدانم تاثیر روش فیروزه بر روی بیمار چه بوده است ایا نجات پیدا می کند یا نه. وقتی شنیدم که از بخش مراقبتهای ویژه بیرون آمده است بسیار خوشحال شدم. اکنون که حدود یکماه از این ماجرا می گذرد، دادن کورتون به بیماران کویدی که به مشکل تنفسی برخورد می کنند در بسیاری از بیمارستان ها نیز عمل می شود. البته نه بخاطر تنها این یک تجربه، بلکه بخاطر نتایجی که این روش درمانی در بیمارستانهای دیگر فرانسه داشته است که به آن در مقاله ای دیگر می پردازم.

دومین مورد در مورد دوست بسیار عزیز مشترک خودمان بود. ایشان چند سالی یود که بخاطر اینکه سکته کرده بود در خانه سالمندان در اسپانیا بود. یکروز دخترش [ز. س] زنگ زد و گفت بابا کرونا گرفته است و مدتی در خانه سالمندان را بسته اند و نمی توانیم با بابا ملاقات کنیم فقط از طریق تلفنی با او در تماس هستیم. در ضمن اضافه کرد چند نفر از کسانی که در خانه بوده اند از کرونا فوت کرده اند. فیروزه به او گفت با پزشک تماس بگیرد و هر چه زودتر به او کورتون بدهند اما دخترش گفت اصلا به ما جواب هم نمی دهند. فیروزه مدتی بود روش درمانی اش را به پزشکی در منطقه رانس فرانسه که به خانه سالمندان سر می زد داده بود و آن پزشک که اهل امریکای جنوبی بود از تاثیر این روش خوشحال بود. فیروزه با او تماس گرفت (و) گفت چون اسپانیولی صحبت می کند طوری این مسئله را به آن خانه سالمندان اسپانیا برساند. او تلاش خود را کرد و بالاخره توانست با فردی تماس تلفنی بگیرد اما آنها گوش ندادند و باوری به دادن کورتون نداشتند. چند روز بعد خبر فوت دوستمان ما را شدیدا متاثر کرد. نمیدانم اگر حتی به او کورتون می رسیدخوب می شد یا نه، چون در وضیعت تنفسی بسیار سختی بسر می برد و ما دیر مطلع شده بودیم. اما متاسفانه به هر حال اینکار برای دوست خوبمان در اسپانیا انجام نگرفت.

در اینجا از دید علمی نمی توان بطور مسلم ادعا کرد که در مورد بیمار اول دادن کورتون او را نجات داده و در مورد دوم ندادن کورتون باعث مرگ او شده است. اگر این دو موضوع را مطرح کردم بخاطر نشان دادن میزان مقاومتی است که در برابر دادن کورتون حتی در جامعه پزشکی وجود داشت. این مخالفت البته بر پایه داده هایی بود که جامعه پژشکی از تجربه در مورد ویروسهای قبلی داشت. تا جایی که وزیر بهداشت فرانسه، آقای اولیویه ورانOlivier Veran ، 14 مارس یعنی درست چند روز قبل از آنکه فیروزه روش درمانی با دادن کورتون را پیش ببرد در توییتی نوشته بود که “دادن کورتون می تواند باعث وخیم تر شدن بیماران شود.” اما آقای وزیر در آن روز اطلاعات لازم را نداشت.

البته این دو اتفاق، ویژه بودند اما موارد بسیاری دیگری پیش آمد که بسیار خوشحال کننده بود. پزشکانی که با فیروزه در تماس بودند و هستند، ویدیوی منتشر شده در همان روزهای اول برای توضیح پروتکل درمانی پیشنهادی، و نتایج بدست آمده در بیمارستانها، برای من افتخارآمیز بودند. من و دخترم تا اوایل ماه می، 7 هفته بود که فیروزه را ندیده بودیم شنبه و یکشنبه هم در بیمارستان کار می کرد و این تلاش او برای من بسیار زیبا بود. اراده اش با توجه به جوی هم که موجود بود برایم تحسین انگیز بود، او تنها در بیمارستانی به تلاش خود ادامه می داد. در این مدت نتایج همچنان خوب از تجویز کورتون می رسید. دو ماه فیروزه با تلاشی زیاد و در شرایط سخت درگیر نوشتن مقاله ای در باره نتیحه این روش درمانی بود. در این مدت من اخبار این بیماری را بدقت دنبال می کردم. در رسانه های فرانسه بیشتر سخن از هیدروکسوکلروکین (هیدروکسی کلروکین) بود که دکتر رائولت در مارسی فرانسه آن را به اجرا گذاشته بود حتی ترامپ هم از این روش سخن به میان آورد و مکرون هم به دیدن او رفت. در مقاله بعدی تجربه انتشاردر باره مقاله های علمی را باز خواهم کرد که درسهای فراوانی در خود دارند.

[1] https://news.gooya.com/2020/04/post-36972.php

[2] https://www.youtube.com/watch?v=eJblVhiro8w&feature=youtu.be&fbclid=IwAR1QL5x0Y6EH97SQN5pfJNIg6XuumElhRkAst_l2X_sw80dU5

مهران مصطفوی: تلاش برای درمان کووید-١٩، پیگیری تجربه فیروزه بنی صدر – بخش دوم مقاله های علمی