پیش از ارائه طرح الحاق دره راهبردی اردن[به اسرائیل] توسط نخست وزیر بنیامین نتانیاهو، اسرائیل در حال پیشبرد یک کارزار جسورانه و محرمانه با هدف جابجایی جوامع فلسطینی از مناطق شمالی کرانه باختری به قصد تصاحب این سرزمین هاست.

ساعت تازه ازشش صبح گذشته که عمر بشارت غرش جیپ های نظامی اسرائیل را می شنود. «من می دانستم که چرا آنها آمده بودند، اما خانه من دستور تخریب را دریافت نکرده بود، بنابراین با خودم فکر کردم که آنها برای تخریب خانه همسایه ام آمده اند.» وقتی سربازان به سوی عمر می روند، او قضیه را می فهمد. « به من و خانواده ام گفتند که وسائل مان را جمع کنیم … و این که باید آنجا را ترک کنیم. من به یکی از آن ها گفتم که قبلاً درخواست مجوز کرده ایم، اما او گوشش بدهکار نبود.» افسر به من گفت: «این حرف ها را به من نگوئید، با وکیل تان صحبت کنید.» در کمتر از یک ساعت، سرپناه خانواده عمر و پنج ساختمان دیگر در دهکده الحدیدیه تخریب شد. «این پنجمین بار از سال ١٩٨٢ است که خانه من توسط ارتش تخریب می شود.»

تخریب خانه ها تنها یکی از شگردهائی است که اسرائیل برای تحقق سیاست «غیرقابل تحمل کزدن زندگی برای فلسطینی ها» در دره اردن، به کار می گیرد. درختان زیتون مرتباً ریشه کن می شوند، مزارع گندم در آتش می سوزند، آب انبارها تخریب می شوند و در نهایت، دسترسی به آب و حتی گاهی برق غیرممکن می شود. تا چند روز پیش از اعلام نخست وزیر بنیامین نتانیاهو درخصوص نیت واقعی اسرائیل یعنی الحاق این منطقه راهبردی، صحبت چندانی دراین مورد که این برنامه توسط اسرائیل- یعنی تصاحب دائمی آن – برای ساکنین منطقه چه مفهومی خواهد داشت، ردوبدل نمی شود.ساکنینی که براساس براوردهای مختلف، بالغ بر ۶٠هزار نفردر خاک اسرائیل هستند.(١)

«آنها حتی به ما نگاه نمی کنند»

«الحدیدیه» یک جامعه روستایی است که در شمال دره اردن واقع شده است. یک پایگاه نظامی اسرائیل، مشرف بر یک تپه در چند کیلومتری شمال آن جاست، در حالی که یک شهرک کوچک در ٢ کیلومتری شمال غربی آن واقع شده است. بدین ترتیب این جامعه روستائی، تقریباً به صورت کامل در محاصره اشغالگران قرار دارد. به نواحی گسترده ای از زمین های شمال، شرق و جنوب «الحدیدیه» امکان دسترسی وجود ندارد، چرا که ارتش[اسرائیل] از آنها به عنوان میدان تیر استفاده می کند. جاده دسترسی به روستا نیز آسفالته نیست. به محض این که این امر توسط ساکنان و اتحادیه های حمایتی عملی شد و امکان دسترسی آسان به روستا فراهم گردید، ارتش جاده را از بین برد. همچنین از جانب پیمانکار اسرائیلی که منابع آب منطقه را کنترل می کند، اجازه دسترسی به آب به ساکنان داده نمی شود.

در طول سال ٢٠١۵ این جامعه روستائی با موج تخریب از جانب اسرائیل مواجه شد، یعنی نیروهای ارتش هفته ای یک بار سر وکله شان پیدا می شد، تا جائی که خانواده ها چاره ای جز این نمی دیدند که روی زمین دراز بکشند.

ارتش اسرائیل به صورت هفتگی برای بازرسی و تجسس در الحدیدیه حاضر می شد. عمر بشارت یکی از ساکنین الحدیدیه می گوید: «آن ها حرفی نمی زدند، تنها عکس می گرفتند و چیزهائی یادداشت می کردند. گاهی اوقات هم از پهپاد استفاده می کردند. چند وقت بعد از آن، با دستور تخریب برمی گردند. برگه دستور تخریب را روی زمین می گذارند، سنگی بر روی آن قرار می دهند و می روند. آنها حتی به ما نگاه هم نمی کنند.» هنگامی که دستور تخریب داده شود، ساکنان به خوبی می دانند که خانه هایشان ویران خواهد شد، اما هیچ پیش بینی و تصوری از زمان دقیق این امر ندارند. او اضافه می کند: «تخریب ممکن است یک هفته ، یک ماه یا حتی سال ها بعد اتفاق بیفتد. عدم قطعیت یک استراتژی تعمدی برای القای ترس و هراس است. قصد آن ها نه فقط نابودی، بلکه در اصل ارعاب است. آنها امیدوارند که ما از این شیوه زندگی کلافه شده و این جا را ترک کنیم.»

آخرین باری که خانه عمر تخریب شد، اکتبر سال ٢٠١٨ بود. در همان ماه، سازمان ملل متحد گزارش داد که ۵١ ساختمان متعلق به فلسطینیان در مناطقی از کرانه باختری وبیت المقدس شرقی، توسط مقامات اسرائیلی تخریب یا تصرف شده است. در همین حال، سازمان حقوق بشراسرائیل «بتسلیم»(٢)، تصریح کرد که حداقل ۶٩۶ ساختمان در دره اردن بین سالهای ٢٠٠۶ تا ٢٠١٧ تخریب شده است. با این حال، این تخریب ها به ندرت منتهی به بحث و جدل میان اسرائیلی ها و فلسطین ها شده است. ولی آزار و اذیت افرادی مانند عمر و خانواده اش، چنان عادی است که تقریباً مورد غفلت واقع شده و نادیده گرفته می شود.

« هرجا ساکن شویم، آن ها دست به تخریب می زنند»

ابوسقار بیش از ٧٠ سال است که در حوالی الحدیدیه زندگی می کند. او حتی تا دیوان عالی کشور هم رفت تا جلوی تخریب را بگیرد. قاضی به این دلیل که وی از نظر شهرک نشین های مجاور به عنوان خطر محسوب می شود، علیه اواقدام به صدور رای نمود، اگرچه او حتی سابقه کیفری نداشت. او می گوید: «من عرب هستم. از نظر آن ها، من یک تروریست بالقوه محسوب می شوم.» همچنین به او گفته شد که مانند یک «چادر نشین» هر جا دلش می خواهد برود. ابوسقار در پاسخ می گوید:« گرفتن مجوز ساخت برای یک فلسطینی تقریباً غیرممکن است، بنابراین هر کجا که برویم، آن ها می آیند و ویران می کنند. آنچه آن ها می خواهند این است که ما این جا را بگذاریم و برویم.»

با پیشروی اسرائیل در دره اردن، مراتعی که چوپان های فلسطینی به عنوان چراگاه از آن ها استفاده می کنند، در حال کوچک تر شدن است. ابوسقار توضیح می دهد: «شهرک نشین ها چشم دیدن ما را ندارند، به همین خاطر همواره سعی می کنند که یک “برهوت انسانی” در اطراف خود ایجاد کنند. ما نیز خود تلاش می کنیم از آنها فاصله بگیریم، اما این کار بخاطر دور ماندن از محدوده تیرهای آن هاست. ما یا توسط ارتش دستگیر می شویم یا توسط شهرک نشینان مورد آزار و اذیت قرار می گیریم.» تعرض شهرک نشین ها برای ارعاب چوپان های فلسطینی، از آزارواذیت کلامی شروع می شود تا صدمات جسمی، خرابکاری و تخریب اموال و حتی آتش سوزی های عمدی پیش می رود.

«آنها را بدون شلیک یک تیر بیرون کنید»

خاخام اریک اشرمان، بنیانگذار سازمان حقوق بشر اسرائیل “تورات عدالت” است. او هر هفته به همراه برخی فعالان این سازمان، از اجتماعاتی که توسط شهرک نشینان در دره اردن تهدید می شوند، اجتماعات حمایتی برگزارمی کند. وی در تشریح موضوع می گوید: «شهرک نشینان بر این باورند که اگر به اندازه کافی فلسطینی ها را آزار دهند و مانع بقای مالی آنها شوند، آنها را بدون شلیک حتی یک گلوله، وادار به ترک خانه و زندگیشان می کنند. خشونت شهرک نشینان با نوعی مصونیت تقریباً کامل صورت می گیرد. یش دین(٣) – یک سازمان غیردولتی اسرائیلی که جهت صلح و سازش گام برمی دارد، اخیراً گزارش داده است که ٩١٪ از موارد خشونت مهاجرین شهرک نشین، بدون ایراد اتهام مختومه شده است. اشرمن توضیح می دهد:« طی یک منازعه رو در رو بین یک چوپان فلسطینی و یک شهرک نشین اسرائیلی، شهرک نشین می تواند به معنای واقعی کلمه فلسطینی ها را بکشد و بگوید که چاره ای نداشت زیرا به او حمله شده بود. ولی چنین استدلالی از جانب یک فلسطینی مورد قبول هیچ کس وافع نخواهد شد.»

خاخام اشرمان به خاطر جسارت همراهی کردن چوپان های فسطینی و گله هایشان، مورد ضربات پی درپی چوبدستی، لگد و حتی چاقو، از جانب هموطنان شهرک نشین خود قرارگرفته است. وی حتی توسط ارتش دستگیر شد و نامه های تهدیدآمیزی دریافت کرد. «هنگامی که من در برابر دیوار ندبه حاضر شده بودم، جوانکی من را خائن خواند. من او را نمی شناختم، ولی او می دانست من چه کسی هستم.»

در حالی که ادعای اسرائیل نسبت به دره اردن تا حد زیادی به اهمیت راهبردی منطقه باز می گردد، دولت این کشور اطمینان داده است که توان بالقوه اقتصادی گسترده زمین های زراعی منطقه به هدر نخواهد رفت. ده ها سال است که دولت، مردم [مهاجر] را به شهرک های سرتاسر منطقه هدایت می کند. شهرک ها از منابع طبیعی بهره برداری می کنند تا از جانب فلسطینی ها مورد استفاده قرار نگیرد. این موضوع به نفع صنعت کشاورزی مرفه اسرائیل تمام شده و از طرف دیگر، منجر به ویرانی کامل کشاورزی و دامداری فلسطین ها شده است.

وارسی چاه ها با اسکورت نظامی

العوجا روستائی فلسطینی در شمال اریحا است. پیش از اشغال، چشمه آب طبیعی آن، یکی از منابع اصلی تامین آب فلسطینی های دره اردن بود. امروزه این شهر به سختی آب کافی برای مصرف دارد، چه برسد برای آبیاری محصولات کشاورزی. صلاح فریجات رئیس شورای شهر العوجا است. وی می گوید: «پس از سال ١٩۶٧، اسرائیلی ها شروع به ساختن چاه هایی کردند که مورد استفاده شهرک نشیانان باشد.» امروز چشمه آب العوجا خشک شده است و در نتیجه ویرانی اراضی کشاورزی را در پی داشته. اسرائیل، فلسطینی ها را از حفر چاه های جدید منع می کند و محدودیت ها و مقررات سختی را برای حفر چاه های عمیق، که امکان دستیابی به آب در اعماق زیاد زمین را می دهد، وضع کرده است. «ما مجاز به حفر چاه عمیق برای یافتن آب با کیفیت نیستیم. آب های زیرسطحی با عمق کم، شور هستند و ما نمی توانیم از آن ها برای کشاورزی یا آشامیدن استفاده کنیم.» اسرائیل شهر را تحت نظارت سختگیرانه ای قرار داده تا امکان دسترسی آن ها به آب را، زیر کنترل ونظارت دقیق خود داشته باشد. وی اضافه می کند: « کارکنان شرکت ملی آب ماکروت(۴)، هر ماه برای سرکشی و بررسی عمق چاه های ما، به این جا می آیند. آنها اغلب با اسکورت نظامی همراهی می شوند.»

تأثیر این مسئله برکشاورزی ویران کننده و اسف بار است. یاسر عطیات یک سیفی کار است که با پرورش خیار، بادمجان و هندوانه زندگی خود را می چرخاند. «اوضاع به قدری غیرقابل پیش بینی است که سال گذشته همه هندوانه و گندم من به باد فنا رفت. این منطقه از نظر آب های زیرزمینی سالم بسیار غنی است، اما اسرائیلی ها اجازه نمی دهند عرب ها به این آب ها دسترسی داشته باشند. همه آب ها به شهرک های اسرائیلی می رود.» یاسر تاکید می کند: «بسیاری از کسانی که نسل اندر نسل در این سرزمین زندگی کرده اند، زمین های خود را فروخته اند و این جا را ترک کرده اند. وقتی کشاورزی نابود شود، زندگی کشاورزان نیز در پی آن ویران می شود. ما در حال از دست دادن درامدهای خود هستیم. پول برای بذر، برای کارگران و کلیه مواد و منابع مورد نیاز کشاورزی نداریم. ما همچنین درامدی که با فروش محصولاتمان میتوانستیم بدست آوریم را، از کف داده ایم.» یاسر می گوید: «درهمین حال، مزارع شهرک نشینان اسرائیلی رونق می گیرند.آنها امنیت آبی دارند، اما از به اشتراک گذاشتن آن امتناع می ورزند.»

بحران آب العوجا، همراه با محدودیت هایی دربهره برداری از زمین، آزادی جابجایی و دسترسی به بازار، بیکاری گسترده را در پی داشته است. بسیاری از فلسطینی ها شدیداً نیازمند کار هستند. به گونه ای متناقض، این اوضاع وخیم به عنوان فرصتی توسط شهرک نشینان اسرائیلی در نظر گرفته می شود، زیرا به این موضوع آگاه اند که می توانند از یک کارگرروزمزد ماهر فلسطینی برای کار در مزارع خود، بجای تنها بخشی از دستمزدی که باید برای یک کارگر اسرائیلی پرداخت کنند، بهره ببرند. این تنها یکی از مزیت های اقتصادی کشاورزی در سرزمین های اشغالی است. شورای شهر العوجا آمار حیرت انگیزی را ارائه می دهد: گذران زندگی بیش از نیمی از جمعیت[فلسطینی] ساکن، به کار در مزارع شهرک نشین ها وابسته است. قانون مدنی اسرائیل در مورد فلسطینی هایی که برای شهرک نشینان کار می کنند، اعمال نمی شود، به این معنی که حقوق کارگران در شهرک های دره اردن، بر مبنای اصالت عرب آن ها در نظر گرفته، محاسبه و پرداخت شود.

اغلب از فلسطینی ها درخواست می شود که از خشونت بپرهیزند. وقتی سربازان اسرائیلی، خانه فلسطینی ها ساکن دره اردن را تخریب می کنند، خانواده ها واکنشی همراه با خشونت نشان نمی دهند. آن ها کودکان خود را یک جا گرد می آورند، وسایل خود را جمع می کند و تماشا می کند که ارتش اشغالگر چگونه خانه شان را بوسیله بولدزر با خاک یکسان می کند. وقتی ارتش محل را ترک می کند، اعضاء خانواده در میان آوار جستجو می کنند و شروع به بازسازی زندگی خود می کنند. فلسطینی ها جنایات جنگی اشغالگر را نه در یک دادگاه بین المللی، بلکه در دادگاه های کشور اشغالگر به چالش می کشند. به واسطه تعهدشان به مقررات و التزام به عدم خشونت، به آنها گفته می شود که در زمانی نه چندان دور، سرزمینی که سعادت و رفاه آن ها به آن بستگی دارد – یعنی دره اردن – به زودی ضمیمه کشور اسرائیل خواهد شد.

از زمان آخرین انتخابات در اسرائیل، به نظر می رسد نتانیاهو و متحد و رقیب سابقش بنی گانتز ، مشتاقانه در صدد ادامه وعده های انتخاباتی خود در خصوص این الحاق هستند. وی به تازگی گفت: «من اطمینان دارم که این قول محقق خواهد شد و می توانیم یک لحظه به یاد ماندنی دیگر در تاریخ صهیونیسم را جشن بگیریم.» وزارت امور خارجه ایالات متحده، الحاق را «فرصتی مغتنم برای فلسطینی ها» می داند. در حالی که جامعه جهانی از تأثیر منفی بر وضعیت اسرائیل در جهان ابراز نگرانی کرده است. معدود رهبرانی نیز از وضعیت فلسطینی ها ابراز نگرانی کرده اند.

زمانی که عُمر در میان انبوهی از آوارهای انباشته شده طی سالها تخریب قدم می زند، اظهارات وی بیانگر اظهارات بسیاری از ساکنان فلسطینی دره اردن است: «مسلمانان، یهودیان، مسیحیان، این تمایزها اهمیتی چندانی ندارد. همه ما تنها خواهان زندگی آزاد بر روی این خاک هستیم.»

١- مقامات اسرائیلی در ١١ ژوئن اعلام کردند که قصد دارند « فرایند سرشماری» از جمعیت فلسطین را، در سرزمین های در شرف الحاق انجام دهند.

٢- B’Tselem

٣- Yesh Din

۴- Mekorot
منبع: لوموند دیپلماتیک فارسی/ژوئیه 2020
ترجمه از فرانسه اسماعیل کرم نژاد