صدیقه وسمقی: اخیرا گفتگویی داشتم در باره ی بهائیت، حقوق بهائیان و چگونگی تعامل با پیروان باب و بهاء الله و وظیفه ی نواندیشی دینی در احقاق حقوق پیروان این دو آیین.برخی دوستان، از جمله معدودی از دوستان فرهیخته و فاضل به سخنان من نقد داشتند. بعضی این دو آیین را استعماری خوانده و برخی به آموزه های این دو آیین که در مواردی مخالف عقاید معمول مسلمانان است، استناد کرده اند. برای ایضاح بیشتر، تصمیم گرفتم سطور حاضر را بنگارم و نکاتی چند را به اختصار برشمارم:
۱- چگونگی شکل گیری یک دین و آیین، موضوعی تاریخی است که نمی تواند مستمسکی برای پایمال کردن حقوق پیروان آن دین و آیین قرار گیرد. صاحب نظران و تاریخ دانان می توانند به نقد آن دین و آیین بپردازند که این یک امر نظری است، و نباید تأثیر حقوقی بر زندگی پیروان آن دین و عقیده داشته باشد.
۲- با نگاهی به تاریخ شکل گیری ادیان، مذاهب، فرق و آیین های گوناگون، می بینیم که هیچیک، از مناقشه به دور نبوده اند. این گونه مناقشات، همواره در اطراف ادیان و مذاهب وجود داشته و دارد که ممکن است نزد پیروان آن ادیان، معتبر دانسته نشود، و بی گمان مجبور به پذیرش آن نیز نیستند.
۳- اصل آزادی دین و عقیده، محترم شمردن دین و آیین هم نوعان خویش، اصلی گران بهاء و چنان معقول و محکم است که به عقیده ی من، حاکم [مقدم] بر هر دلیل و برهانی است، به گونه ای که با هیچ دلیل و برهانی، نقض پذیر نیست. احترام به عقیده ی دیگری، احترام به عقیده ی خویش است و هر انسان عاقلی، مایل است دین و عقیده اش محترم شمرده شود، پس لاجرم باید دین و عقیده ی دیگری را نیز محترم بشمارد.
۴– ما می توانیم دین و آیین یکدیگر را محترمانه نقد کنیم و البته بپذیریم که دین و آیین مان نیز مورد نقد قرار گیرد. این شرط انصاف و دوری از تعصب است.
۵– فرض کنیم که یک آیین از نظر ما استعماری و یا پاره‌ای از آموزه های آن مخالف اسلام است. حال با این آیین و پیروان آن باید چگونه تعامل کنیم که مخالف عدل و انصاف و مدارا و صلح و سایر مقتضیات زندگی اجتماعی در دنیای امروز نباشد. آیا حق داریم در محو آن آیین بکوشیم؟ در جهان، صدها دین و آیین وجود دارند که با اسلام و تشیع موافق نیستند. تلاش برای محو آنها، نه عقلانی است، نه انسانی، و نه شدنی. این تلاش، تلاشی است بی ثمر و بیهوده. علت بقا و انهدام هر آیینی، در خود آن آیین نهفته است.
آیا اگر مخالف یک دین یا عقیده بودیم، حق داریم در انهدام پیروان آن و تضییع حقوق ایشان بکوشیم؟ جان و مال شان را نامحترم شمرده، ظلم بر آنان روا داریم؟ اکنون ده ها سال است که هموطنان بهایی ما به دلیل پیروی از آیینی که مورد قبول جمهوری اسلامی نیست، امنیت مالی و جانی ندارند، حق تحصیل در دانشگاه ندارند، حق استخدام در ادارات دولتی ندارند، اموالشان گاه مصادره شده است. در همین هفته های اخیر دوباره عده ی زیادی از ایشان مورد تعرض قرار گرفته، اسناد مالکیت املاکشان ضبط شده است. با کدام دلیل و مدرک شرعی و عقلی می توان این گونه اقدامات را توجیه کرد؟ پیامبر گرامی اسلام، بنابر گواهی تاریخ، وقتی مکه را فتح نمود، با مردمانی که بت پرست بودند و سال ها با آن حضرت و پیروانش جنگیده، و عده‌ی زیادی از مسلمانان را کشته بودند و اموال و املاک مسلمانان را مصادره کرده بودند، مقابله به مثل نکرده، به بت پرستان امان داد، جان و مال شان را محترم شمرد، مِلک کسی را مصادره نکرد و کسی را از حقوق انسانی خویش محروم نساخت. این در حالی است که پیروان باب و بهاء، بت پرست نیستند، بلکه یکتا پرستند. به استناد کدام دلیل قطعی از قرآن و یا سنت نبوی، چنین رفتارهایی با پیروان این دو آیین توجیه می شوند؟
۶– در تعامل انسانی و عقلانی با پیروان دیگر ادیان و عقاید، آیا راهی جز گفتگو، نقد محترمانه، زندگی مسالمت آمیز و احترام متقابل به حقوق یکدیگر وجود دارد؟ جنگیدن با دیگر ادیان و مذاهب، راهی است که در تاریخ خونبار بشری شکست خورده و حاصلی جز ویرانی و تباهی نداشته است. از میان سلفی ها که افراطی ترین مسلمانان محسوب می شوند، در دنیای امروز فقط گروهی اندک چنین عقیده ای دارند که همانا داعشی ها هستند، اما بخش بزرگی از سلفی ها به این نتیجه رسیده اند که باید باورها، قوانین و روش زندگی خود را اصلاح کرده، با مقتضیات دنیای امروز سازگار سازند.
۷– ایمان، موضوعی اجبار پذیر نیست، اگر عقیده ای نزد من قابل قبول نیست، اما دیگری به آن ایمان دارد،، به احترام انسانی که به آن ایمان دارد، نباید به آن عقیده توهین و تعرض کرد و پا را فراتر از نقد منصفانه نهاد. من اگر عقیده ای را قبول ندارم، حق ندارم کسی را که به آن عقیده ایمان دارد، وادار سازم، دست از عقیده ی خویش بردارد. دولت و حکومت نیز چنین حقی ندارد. این خودخواهی و تعصب و جهل است که فقط عقیده ی خویش را محترم شماریم، و عقاید دیگران را نامحترم.
۸– از دوستان فرهیخته انتظار می رود، میان نقد تاریخی به شکل گیری یک آیین، و حق زندگی برای پیروان آن آیین، تفکیک و تفاوت قائل شوند و با نفی ستم، و تقبیحِ پایمال کردن حقوق انسانی هموطنان بهایی، بر این تفکیک، صحه گذارند، تا مبادا عدم تفکیک این دو مقوله ی مهم، مورد سوء استفاده ی بیشتر قرار گیرد و مستمسکی برای استمرار ظلم شود.
۹– اینکه جامعه ی جهانی بیش از ما و جامعه ی ما و فرهیختگان ما، نسبت به آنچه در کشور ما می گذرد و بر مردم و هموطنان ما می رود، واکنش نشان می دهد و تأثیر می گذارد، گاهی موجب شرمگینی می شود. چرا ما نباید بیش از این نسبت به وقایع جامعه ی خویش حساس و تأثیرگذار باشیم؟ چرا واکنش های ما نباید بیش از واکنش های جهانی بر حاکمان سرزمین خودمان اثرگذار باشد؟ بر هموطنان ما، از جمله بهائیان ظلم می شود و ما از کنار آن بی تفاوت عبور می کنیم. اما جامعه ی جهانی فریاد می کشد و حاکمان ما نیز گوش خود را به فریادهای جهانی بیشتر می سپارند، تا به صداهای داخلی.
منبع: زیتون