در کشورهایی که استبداد را پشت سر گذاشته‌اند قانون اساسی یک قرارداد اجتماعی میان مردم آن کشور و پایه و نماد همبستگی ملی بشمار می رود. قانون اساسی مشروطه که حقوق و آزادی های ملت ایران در آن تصریح شده بود نیز از این قاعده مستثنی نبود. کودتای محمد علی شاه علیه این قانون در سال ۱۲۸۶ با شکست روبرو شد و او مجبور به ترک کشور گردید. اما کودتای ۱۲۹۹ توسط رضا خان میرپنج به همراهی سید ضیاء الدین طباطبایی و ژنرال آیرونساید انگلیسی و پس از آن کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ توسط سرویس های جاسوسی آمریکا و انگلیس با همراهی روحانیون مزد بگیر آنان و دربار علیه قانون اساسی موفق بودند و به تعطیلی مشروطه و استقرار دیکتاتوری انجامیدند. این کودتا ها مسیر حرکت ایران را از دمکراسی و آزادی به دیکتاتوری و پایمال شدن حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی مردم ایران تغییر دادند.
کودتای ۲۸ مرداد دولت قانونی و ملی دکتر مصدق را که برآمده از جنبش استقلال طلبانه و آزادی خواهانه ملت با شعار ملی کردن صنعت نفت بود ساقط کرد. بدنبال آن مطبوعات سانسور و آزادی های مندرج در قانون اساسی مشروطه بکلی زیر پا نهاده شدند. بسیاری از فعالان سیاسی دستگیر، زندانی، شکنجه و برخی نیز کشته یا اعدام شدند. احزاب و تشکل های سیاسی و مدنی که نیازهای مردم و گروه های اجتماعی را طرح و دنبال می کردند و حضور مردم در تعیین سرنوشت کشور را سازمان و نظم می دادند، سرکوب و ممنوع شدند. جلوگیری از فعالیت علنی و ارتباط وسیع این تشکل ها با مردم، آنان را از امکان بسیج مردم محروم ساخت و راه های کسب آگاهی و تجربه سیاسی و مدنی را بر مردم بست و به این ترتیب به تضعیف فرهنگ سیاسی جامعه انجامید. نتیجه این شد که تنها مذهبیون که از طریق مراکز و مراسم مذهبی از امکان ارتباط آزاد با مردم برخوردار بودند، توان بسیج و سازماندهی گسترده آنان را داشتند و به این ترتیب یکه تاز میدان شدند.
کودتای ۲۸ مرداد ضربه ای مهلک به همبستگی مردم ایران و تشکل های مدنی و سیاسی آنان بود و شکافی عمیق میان مردم و حکومت کودتاگران ایجاد کرد. شکافی که با رشد خودکامگی محمدرضا شاه و تشدید سرکوب در سالهای بعد چنان عمیق شد که در سالهای پایانی آن حکومت غالب دست اندرکارانش نیز دیگر حاضر به دفاع از آن نبودند. در چنین شرایطی زنده یاد دکتر شاپور بختیار با احساس مسئولیت و درک موقعیت خطرناک کشور، علیرغم مخالفت یارانش، پا به جلو گذاشت و سمت نخست وزیری را پذیرفت. اما شکاف میان نظام حکومتی و مردم چنان عمیق شده بود که پشتیبانی لازم از او نیزکه تا آن زمان همواره علیه دیکتاتوری مبارزه کرده بود، حاصل نشد و علیرغم هشدارهای مکرر وی به مردم، بخش بزرگی به دام خمینی افتادند و ایران دچار فاجعه ای شد که امروز همه از آن رنج می بریم.
علیرغم انتشار اسناد کودتا توسط سازمان سیا و عذرخواهی آقای اوباما رئیس جمهور پیشین و خانم اولبرایت وزیر خارجه سابق آمریکا و اظهار تاسف آقایان استراو و اخیرا اوئن، وزرای امور خارجه پیشینانگلیس،بابت شرکت کشورهای متبوعشان در کودتای ۲۸ مرداد، هنوز برخی از این کودتا به عنوان “افسانه” یاد میکنند و یا آنرا “قیام ملی” می‌نامند. این امر حکایت از رابطه نادرست ایشان با واقعیت، بی اعتنایی آنان به اهمیت برخورد واحد به وقایع تاریخی برای همبستگی ملی و ریشه گرفتناین تصور در ایشان دارد که میتوان با تکرار و تبلیغ، گذشته را به دلخواه تحریف و جعل کرد.
حکومت کودتا با محدود و ممنوع کردن فعالیت سیاسی افراد، احزاب و تشکل های سیاسی و مدنی و انجام برخی اصلاحات به خیال خود برنامه پیشرفت آمرانه را اجرا کرد، غافل از اینکه بدون پیشرفت موزون و همگام در همه زمینه های اجتماعی و سیاسی نمی توان به توسعه پایدار دست یافت. بی توجهی به این نکته و تبلیغ پیشرفت آمرانه که هنوز پس از هفتاد سال بعد از کودتا تکرار می شود، جز شکست مجدد جامعه نتیجه ای نخواهد داشت.
آمریکا بعدها در سیاست بین المللی خود کودتای ۲۸ مرداد را سرلوحه کار قرار داد و مداخلاتی در کشورهای مختلف جهان از آمریکای جنوبی تا آفریقای مرکزی نمود. این دخالت ها زمینه روحیات ضد آمریکایی در جهان را بوجود آوردند که آمریکا همچنان درگیر آنهاست. باید تأکید نمود که گرچه ریشه بسیاری از مشکلات کنونی ایران و آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد است، ولی باید از تاریخ آموخت، از آن عبور کرد و به فهم ملت ایران باور داشت.
باید در نظر داشت که امروز بدون تردید بزرگترین دشمن همبستگی ملی ایرانیان جمهوری اسلامی است. حکومتی که با تقسیم ایرانیان به شیعه و غیر شیعه، مسلمان و ملحد، زن و مرد، خودی و غیر خودی، کوشش در ایجاد دشمنی و جدا کردن مردم از همدیگر داشته و حتی اعضای خانواده ها را نیز با این هدف به جاسوسی علیه یکدیگر فراخوانده که مردم را به جان یکدیگر بیاندازد تا بتواند به حکومت ننگین خود ادامه دهد.
جبهه ملی ایران – اروپا و سازمانهای جبهه ملی ایران در خارج از کشور، ضمن تأکید بر اهمیت همبستگی ملی به عنوان پیش شرط فائق آمدن بر مشکلات کشور از جمله پایان دادن به نظام انیرانی جمهوری اسلامی و استقرار یک حکومت ملی بار دیگر یادآور می شوند که این مهم تنها در چارچوب تمامیت ارضی ایران با رعایت و تضمین حقوق و آزادی های یکایک مردم ایران، استقلال، آزادی، دموکراسی و رفع تبعیض، پایبندی به صلح، پرهیز از دشمنی با کشورها و تعامل با تمام جهان جهت حصول منافع ملی میسر میگردد.
جبهه ملی ایران- اروپا و سازمان های جبهه ملی ایران در خارج از کشور،
۲۶ مرداد ۱۴۰۲ برابر با ۱۷ اوت ۲۰۲۳