*بنی صدر یکی از بزرگترین اندیشمندان و اقتصاد دانان و نواندیشان دینی ایران است که نزدیک به ۷۰ کتاب در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، تاریخی و دینی نوشته است.

*دیدگاه های او در نقد دیالکتیک هگل- مارکس و دیگر بیان های دیالکتیک، از چنان عمق و غنایی برخوردار است که هنوز هم نظر، دیدگاه و کتابی در اندازه های کتاب ” تضاد و توحید ” در ایران بیان، مطرح و مکتوب نشده است.*

*کتاب ” نفت و سلطه ” در زمینه اقتصاد سیاسی نفت هنوز هم از نظر عمق، روش و مبانی، منحصر به فرد است.*

*همین طور است در جامعه شناسی تاریخ سیاسی ایران و نقش زن در فراز و فرود اشخاص و گروه ها در عرصه سیاسی در کتاب ” جامعه شناسی خانواده ” در تاریخ ایران و حتی نوعی دیدگاه انسان گرایانه در تحلیل شخصیت زن – در شاهنامه فردوسی و در کتاب ” زن در شاهنامه ” که دیدگاه‌هایی بدیع و عمیق بر مبانی علمیِ روشمندی که در کلیه آثارش به وضوح نمایان است.*

*او در کتاب ” تعمیم امامت و مبارزه با سانسور ” هر انسانی اعم از زن و مرد را دارای قوه و استعداد و توانایی رهبری می داند و معتقد است که هر محیط علمی ، آموزشی – مثل مدارس و دانشگاه ها و احزاب و نهادهای سیاسی و اجتماعی و هر محیط جمعی باید با گردش اطلاعات و حذف انواع سانسورهای مستقیم و غیر مستقیم محلی برای رشد قوه امامت و رهبری افراد و اعضا باشد. او بر این مبنا انسان را موجودی خردمند می داند که باید عقل خویش را از رابطه زور – مسلط و زیر سلطه – آزاد کند تا به فردی آزاد و خودمختار تبدیل شود و به مرحله ای برسد که خود خویشتن را رهبری کند.*

*کتاب ” عقل آزاد ” کوشش او در توضیح و تبیین این مفهوم است که انسان چه بینش و اصول راهنمایی بر گزیند تا از رابطه سلطه و موازنه مثبت آزاد شود و عقل خویش را آزاد کند و به حقیقت دست یابد.*

*بنی صدر مهمترین متفکری است که تبیین فلسفی – اجتماعی از خردگرایی و عقلانیت انتقادی عرضه کرده است که علاوه بر تشریح مبانی فلسفی و روش شناسی، دارای راهبرد و کارکرد اجتماعی است.*

*او در کتاب موازنه ها پس از تشریح سه نوع موازنه مثبت، موازنه منفی و موازنه التقاطی، نتیجه می گیرد که رابطه زور و قدرت از خود واقعیتی ندارد و مجازی است که‌ توسط زور پرستان به‌ جای واقعیت بر بشریت تحمیل شده است.*

*در تحلیل او هر نوع تبعیض و نابرابری اقتصادی و اجتماعی و جنسی، بر اساس رابطه زور و موازنه مثبت است که انسان‌ها را از حقیقت وجودی خود که بر پایه موازنه منفی است، بیگانه نموده است.*

*از نظر او هر نوع رابطه انسان با خود، با دیگران و با محیط اجتماعی و طبیعی باید بر مبنای موازنه منفی و رابطه عدم زور صورت بگیرد.*

*در موازنه منفی انسان بر اساس حقوق تعریف می شود. این حقوق، چه حقوق ذاتی و چه حقوق وضعی- موجب رهایی از مجاز رابطه زور و بازیابی رابطه حقیقی می شود که خلقت بر اساس آن بنا شده است.*

*بنی صدر بر مبنای موازنه منفی و رابطه عدم زور و سلطه، هر گونه تضاد و تبعیض طبقاتی و نژادی و جنسی را رد می کند.*

*بر این پایه است که او از استقلال و آزادی و عدالت اجتماعی و هستی شناسی حقوق مند سخن می گوید.*

*اما متاسفانه به علل مختلف از جمله سانسور سیاسی عمدی که حاکمیت اعمال کرده بود، تفکر و اندیشه بنی صدر مهجور و ناشناخته مانده است و از این منظر جامعه ما بسیار زیان دیده است.*

*همین جهل عمومی باعث شده است که عناصر واپس گرا و مرتجع سوء استفاده کنند و دروغ ها و تهمت های ناروایی به او بزنند و متاسفانه برخی از روشنفکران و حتی اساتید دانشگاه بر اساس مشهورات دروغ، بدون مطالعه و شناخت کافی همان تهمت ها را تکرار کنند.*

*مثلا مرتجعین سلطنت طلب که هوای تاج و تخت کرده اند در تریبون های مختلف مطرح کرده اند که بنی صدر گفته است از موی زن اشعه ای ساطع می شود که بر مرد تاثیر می گذارد.*

*همین دروغ را نیز برخی به تقلید از مشهورات تکرار می کنند.*

*اما واقعیت این است که بنی صدر نسبت به سرمایه داری و لیبرالیسم لگام گسیخته انتقاداتی مشابه مکتب انتقادی فرانکفورت دارد.*

*از جمله انتقادات او این است که در غرب از زن به عنوان کالای جنسی در تبلیغات و برای کسب سود استفاده می شود. او در این سخنرانی که بعدا تحت عنوان مسئله حجاب به چاپ رسید می گوید زن در جامعه پیش از جنسیتش انسان است و به عنوان یک انسان در جامعه نباید از تن او به عنوان کالا سوء استفاده شود.*

*رابطه او در اجتماع با دیگران باید رابطه مغز با مغز باشد. زور و اجبار در حجاب و پوشش مردود است. زنان خود باید بر اساس رابطه مغز با مغز و نه رابطه تن با تن، پوششی خلق و انتخاب کنند که از رابطه زور آزاد باشد.*

*او می گوید پوشش ما اعم از زن و مرد برآیند بینش و شخصیت ماست. بینش شما خارج از هر زور و اجباری تعیین می کند که چه پوششی را انتخاب کنید.*

*بنی صدر در این سخنرانی از سیستم های اطلاعاتی در فیزیک و شیمی صحبت می کند.*

*او بر مبنای آشنایی با نظریه عمومی سیستم ها – که سیستم ها را به سیستم های باز و بسته تقسیم می کند، قائل است که سیستم های باز به عنوان یک پدیده با سایر سیستم ها و محیط پیرامون تبادل ماده، انرژی و اطلاعات دارند*

*می گوید:*

*انسان به عنوان تکامل یافته ترین و پیچیده ترین پدیده ها در رابطه خود با دیگران دائما در حال تبادل اطلاعات است. این اطلاعات در اعمال و رفتار او تاثیر می گذارد .*

*هر اطلاعاتی که با ساخت فکری و انتظارات او منطبق باشد را می پذیرد و با مجموع دانش و بینش انسان تشکیل یک ساختار فکری می دهد و هر اطلاعاتی با این مجموعه منطبق نباشد آن را رد می کند.*

*این مطلب دقیقا منطبق با نظریه هرمنوتیکی است که جامعه ما در چند سال اخیر با آن آشنا شده است.*

*حال اگر زن پیش از شخصیت انسانی و به جای اندیشه و تفکرش به عنوان‌ یک انسان در جامعه، جنسیت و اندام جنسی اش مورد بهره برداری قرار بگیرد، این علاوه بر تحقیر زن به عنوان یک انسان، موجب ایجاد رابطه زور و تبعیض و نابرابری می شود. به سادگی می توان مشاهده کرد که در غرب چقدر از سکس به عنوان کالای سودآورد استفاده می شود و از طریق تبلیغات و رگبار اطلاعات بر ذهن جامعه تاثیر می گذارند و آنان را به سمت و سوی مورد نظر بنگاه های تبلیغاتی هدایت می کنند.*

*استفاده از تجارت سکس جدای از پُر کردن جیب عوامل ترویج و تبلیغ آن، به علت تفاوت های فیزیکی زنان، موجب نابرابری موقعیت آنان از لحاظ اقتصادی و اجتماعی هم خواهد شد.*

*این بحث سیستم های اطلاعاتی باعث شد که خانمی از قول یکی از دوستانش نقل کند که وقتی در اروپا بودم یکی از دوستانم می گفت موی زن اشعه ای تولید می کند که بر دیگران تاثیر می گذارد.*

*این پرسشِ آن مستمع را به دروغ به بنی صدر نسبت داده اند و تکرار کرده اند – تمامی آثار و اندیشه بنی صدر را سانسور می کنند تا با یک دروغ مشهور او را کوبیده و رد کنند.*

*این در حالی است که بنی صدر هیچ نوع پوششی را برای مستمعین تعیین نمی کند و آن را حقی می داند که افراد خود می باید برگزینند.*

*حتی هیچ بحثی از روسری و پوشیدن موی زنان نیز نمی کند.*

*با این حال نویسنده مدعی نیست که آثار و اندیشه و دیدگاه های بنی صدر کامل و بی نقص است و در افکار و اندیشه های او هیچ خللی وجود ندارد و یا نباید او را نقد کرد.*

*تنها املای نانوشته غلط ندارد. هر اندیشمندی قابل نقد است و تنها با تفکر انتقادی می توان رشد کرد و افق های تازه گشود.*

*اما نقد غیر از تحقیر و تمسخر و توهین از روی جهل و کینه توزی و دشمنی است.*

*اگر این افراد با معرفت شناسی مدرن حداقل آشنایی را داشتند باید می دانستند که نظریه وقتی بیان شد، مستقل از صاحب نظریه است.*

*بینش انتقادی می گوید نظریه را باید بی رحمانه نقد کرد، بدون آنکه به تخفیف شخصیت صاحب نظریه منجر شود.*

*بنی صدر را باید به عنوان متفکری اصیل، عمیق، خلاق، نوگرا که دارای روش شناسی و اصول فکری منسجمی است جدی گرفت. می توان از او آموخت و او را نقد منصفانه کرد تا به رشد فکری خود و جامعه در ابعاد فلسفی و اجتماعی و اقتصادی یاری رساند.*

*نویسنده این سطور به عنوان کسی که آشنایی نسبی با مشرب فکری بنی صدر دارد، معتقد است که جامعه ایران عموما و جامعه روشنفکری خصوصا از عدم آشنایی با مکتب فکری او بسیار زیان دیده است.*

*بنی صدر از اولین روشنفکران ایران است که در آثار مختلف مثل زن در شاهنامه، جامعه شناسی خانواده، مقام و منزلت زن در اسلام، از حقوق و کرامت انسانی زن دفاع کرده است.*

*اما گویندگان آن سخنان، بدون مطالعه این آثار و آثار مختلف فکری – فلسفی بنی صدر تنها به قصد تخفیف و تخریب شخصیت وی، فقط به پرسشِ مخاطب یک سخنرانی و نسبت دادن آن به بنی صدر، اکتفا می کنند.*

*متاسفانه به سبب سانسور بنی صدر، هر معاند بی مایه ای بنابر اقتضاء زمان تهمتی یا حداقل موضوع و گرایشی را بدون دانش و شناخت به او نسبت داده است. اول انقلاب حزب توده و گروه های چپ او را لیبرال میخواندند.*

*امروز موسی غنی نژاد او را چپ تر از کمونیست ها می داند.*

*دکتر سروش نیز در پاسخ نقد فلسفی بنی صدر بجای پاسخ علمی-فلسفی، علیرغم آمادگی چاپ نقد سروش در روزنامه انقلاب اسلامی، بعد از کودتای خرداد سال ۶۰ ادعاهای کودتا گران را تکرار کرد و گفت:*

*بنی صدر به دلیل خودبینی مفرط و عدم درک انقلاب اسلامی و رهبری عارفانه امام به دیار فرنگ پرتاب شد.*

*اما علیرغم این سخنان تهی و بی محتوا – آقای بنی صدر بیش از ۷۰ کتاب دارد که موید اندیشه او است – ایشان محققی است که روش تحقیق و روش شناسی داشته و دارای تفکری ساختارمند است.*

*چه با او موافق باشیم و چه مخالف، از جهت فکری نمی توان متفکر و اندیشمند بزرگی چون او را نادیده گرفت. شانتاژ، دروغ و توهین چیزی جز کم مایگی تهمت زنندگان اینچنینی را نشان نمی دهد.*

*امید که جامعه روشنفکری ایران از آثار و افکار او در جهت ارتقاء سطح علمی و فرهنگی خود و جامعه، به دور از دروغ و تهمت و توهین بهره بگیرد و از اندیشه های خردگرایانه و راهبردی او در رسیدن به یک جامعه آزاد و عادلانه استفاده نماید.*