بغداد روز دوشنبه، 16 می، برای نهمین بار از آغاز ماه آوریل، با ابر غلیظی از غبار نارنجی، کور و خفه کننده از خواب بیدار شد. اورژانس بیمارستان پر شد، هواپیماها زمین گیر شدند. در یک رویداد آب و هوایی مشابه در 5 می، یک نفر جان باخت و 5000 نفر دیگر به دلیل مشکلات تنفسی در بیمارستان بستری شدند. از استان صحرایی الانبار (در غرب) تا جنوب عراق، طوفان های شن در این فصل غیر معمول نیست، اما فراوانی و شدت آن در حال افزایش است. با این حال، عراق که بر اساس برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) در میان پنج کشور آسیب پذیر جهان در برابر تغییرات آب و هوایی و بیابان زایی قرار دارد، آمادگی لازم برای مقابله با آن را ندارد.
«در گذشته، ما دو طوفان شن در سال داشتیم، اکنون حدود بیست طوفان وجود دارد. جعفر جوثری، زمین باستان شناس در دانشگاه قادسیه و همچنین در دورهام در بریتانیا، می گوید: آنها چگالی بسیار بالاتری نیز دارند. عیسی الفیاض، یکی از مقامات وزارت محیط زیست، در آوریل هشدار داد که در دو دهه آینده، عراق ممکن است با “دویست و هفتاد و دو روز گرد و غبار” در سال روبرو شود. با این حال، آقای جوثری ادامه می دهد که “بر خلاف سایر کشورهای منطقه مانند ایران، عربستان سعودی یا اردن، عراق زیرساخت های کافی، پنجره های مناسب در خانه ها یا گلخانه ها برای محافظت از محصولات کشاورزی را ندارد.” او اضافه می کند که اینها اثرات اجتماعی و عواقب سختی برای کشور دارند.
در گزارشی درباره تأثیر تغییرات آب و هوایی در عراق که در سال 2021 منتشر شد، سازمان ملل تخمین زد که “افزایش دما و تغییر الگوی بارش منجر به خشکسالی های مکرر، بیابان زایی و طوفان ها و شن های مکرر شده است. “. امواج گرما که با دمای بیش از 50 درجه سانتیگراد مشخص می شود، در حال افزایش است و میانگین دما تا سال 2050 می تواند دو درجه دیگر افزایش یابد.
بانک جهانی تخمین می زند که تا این زمان، عراق می تواند 20 درصد دیگر از منابع آبی خود را نیز از دست بدهد. کمبود بارندگی – 150 میلی متر در سال – و کاهش جریان دجله و فرات، به ویژه به دلیل ساخت سدها در ترکیه و ایران، منجر به شور شدن خاک می شود. شاخص تنش آبی عراق را 3.7 امتیاز از 5 (بالاترین سطح کمبود آب) قرار می دهد و تا سال 2040 این رقم به 4.6 خواهد رسید که منجر به خشکسالی کل خواهد شد. بیابان زایی در حال حاضر 39 درصد از سطح کشور را تحت تأثیر قرار می دهد و این کشور سالانه حدود 100 کیلومتر مربع از زمین های قابل کشت را از دست می دهد.
دکتر عزام الواش، بوم شناس عراقی، می گوید: «این با تغییرات آب و هوایی مرتبط است، اما نه تنها. تغییرات اقلیمی بهانه ای برای مقامات شده است تا بیش از دو دهه انفعال را توجیه کنند. کارشناسان به مدیریت ضعیف آب های زیرزمینی و سطحی، روش های قدیمی آبیاری و همچنین تغییرات ناشی از شیوه های نامناسب کشاورزی، قطع درختان و کاهش پوشش گیاهی گسترش بی رویه شهری بخاطر رشد جمعیتی شهرها اشاره می کنند. جمعیت عراق امروزه حدود 40 میلیون نفر است. چهار دهه جنگ، از جمله آخرین جنگی که از سال 2014 تا 2017 علیه دولت اسلامی به راه انداخته شد، به دلیل حرکت خودروهای زرهی، پوسته صحرا را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
عظم الواش هشدار می دهد: «حفظ وضعیت موجود به معنای ریسک از دست دادن سیلوی خاورمیانه است». به نظر وی، «اگر اراده سیاسی در عراق و منطقه وجود داشته باشد، تهدید ناشی از تغییرات آب و هوایی می تواند به سکوی پرشی برای همکاری بهتر منطقه ای در مدیریت آب و منابع و توسعه یک اقتصاد یکپارچه تبدیل شود. در کوتاه مدت، پروفسور جعفر جوثری خواستار مدیریت بهتر مناطق بیابانی و کشاورزی در عراق، به ویژه از طریق توسعه پوشش گیاهی و کاهش مصرف آب های زیرزمینی است. در ماه آوریل، وزارت محیط زیست نیز افزایش پوشش گیاهی و به ویژه سطح جنگل‌هایی را که به عنوان بادشکن در اطراف شهرها عمل می‌کنند، توصیه کرده بود.
در مواجهه با افزایش طوفان های شن، و ناپدید شدن توده های آبی مانند دریاچه ساوا در ماه آوریل، در سطح بالای دولت نوعی آگاهی به موضوع در حال ظهور است. جلسه اضطراری 20 اردیبهشت ماه در هیات وزیران با حضور کارشناسان تشکیل شد. دولت بودجه ای نزدیک به سه میلیون دلار را برای پروژه های مبارزه با بیابان زایی اختصاص داده است. جعفر جوثری که بخشی از تیم مرتبط با این پروژه توسط مقامات است، می‌گوید: «با توجه به فساد و دردسهای بوروکراسی در کشور، این بودجه کافی نیست و ممکن است آن‌جا که باید پیش نرود. اما شروعی برای آگاهی وجود دارد، در حالی که قبلاً مقامات کارشناسانی را که به آنها در مورد تغییرات آب و هوایی هشدار داده بودند، حتی باور نمی کردند
ترجمه مقاله هلن سالون مندرج در روزنامه لوموند بتاریح 17 می
.