نطق تیمور تاش – آقای وزیر ـ فوائد عامه
نایب رئیس ـ تصویب شد آقای وزیر ـ فوائد عامه از طرف هیئت دولت حاضر شده اند که راجع به بیانات اقای مدرس توضیحاتی بدهند اگر مجلس موافقت میکند بفرمایند.
جمعی از نمایندگان ـ چه ضرر دارد وزیر فوائد عامه ـ چون شنیده شد که امروز صبح آقای مدرس اظهاراتی فرموده اند و توضیحاتی از دولت راجع به عملیات دو سه روزه اخیر خواسته اند .
اگر چه در آن موقع که ایشان اظهاراتی میفرمودند ما نبودیم ولی پس از اطلاع لازم شد بعرض آقایان نمایندگان برسانم البته محتاج به عرض بنده نیست و همه آقایان مسبوقند که امسال بواسطه آفت زده گی محصول پاره از ولایات و مخصوصاً اطراف طهرا ن مردم قدری از حیث آذوقه در عسرت هستند و بالنتیجه از وقتی که این مسئله محرز و مسلم شده است .
دولت تمام وسابل خود را صرف تهیه آذوقه و تامین نان اهالی تهران نموده است . و دستورالعملهای مؤکدی داده است چه از حیث حمل جنس دولتی از محلهای که جنس موجود است و چه از حیث خرید جنس در ولایات مختلفه و از این حیث نگرانی موجود نیست و امیدواری کامل میرود که تا آخرسال نان اهالی تهران تامین شده باشد . از طرف دیگر آقایان محترم میدانند که در مملکت ما وسائل نقلیه هنوز کاملا موجود نیست و البته یکی از مسائلی که ممکن است یک احتلال و توحشی در اذهان حاصل کند مرتب نبودن وسایل نقلیه است .
اگرفرض کنیم چند قطارشتری که باید گندم از زنجان یا همدان بار کند و یک روز دیرتر از آن موعدی که مقرراست برسد ممکن است برای همان یکروز تولید یک اضطراب و نگرانی بشود واتفاقاً همین ترتیب هم پیش آمده بود و روز چهار شنبه گذشته نسبت به آن جنسی که به خباز داده میشد بیست یا سی خروار کمتر داده شد و بالنتیجه یک مقدار کمی تفاوت در نان آنروز اهالی تهران حاصل شده بود با وجود این که الحمد الله فصل خوب است یعنی یک کمکهایی از نقطه نظر ارزاق عمومی موجود است که اگر بیست سی خروار نان کم باشد به وسائل دیگران میتوان جبران کرد .
ولی به تصور این که شاید نظر به مشوب بودن اذهان از اینکه امسال محصول بد است و بواسطه این سی خرواری که کمتر به خباز داغده شده حقیقت عده از اهالی تهران مضطرب و نگران شده اند و خواسته اند اظهارات خودشان را از مجرای مجلس شورای ملی به اطلاع دولت برسانند با وجود اینکه در تهران حکومت نظامی برقراراست و با وجود اینکه ممکن یود همانروز اول از اجتماعات جلوگیری شود ولی نظر به اینکه دولت قصد خاصی ندارد و تمام توجه دولت معطوف به حفظ آسایش عامه است از این جهت آنروز از اعمال وظایف نظامی حکومت نظامی مسامحه کرد به این اطمینان که مردم آزادتر بتوانند دردهای خود و گرفتاری و اضطراب خودشان را به سمع مصادر امور و بعرض مجلس شورای ملی برسانند به این جهت فقط اکتفا به نظارت درحفظ انتظامات ضروری شد .
عده وارد مجلس شدند پس از ورود به مجلس شروع کردند به شکستن در وپنجره و شیشه . حتی درجه خسارت و بی ادبی را بجایی رساندند که پاره از اقایان نمایندگان محترم جسارت نمودند و ضمناً وارد در بعضی مطالب شدند که هیچ مربوط به نان و ارزاق عمومی نبود از قبیل اینکه ما شاه میخواهیم . ما شاه نمیخواهیم . عناوینی کردند که بالاخره تولید سوءظن کرده که آیا حقیقت از نقطه نظر تامین نان است یا اینکه خبر یک عده که همیشه ماجراجو هستند و همیشه میخواهند آب را گل آلود کنند بار این احساسات و اضطراب مردم را مورد استفاده خودشان قراد داده اند و یک عده را تحریک کرده اند .
برای اینکه امنیت عمومی را متزلزل کنند و بالاخره انتظامات مرکز را از بین ببرند با وجود اینکه این سوء ظن در مراکز دولتی پیدا شد و اطلاعاتی هم رسید که تأیید میکرد چون ابتدا لازم بود تمام توجهات دولت معطوف به تامین امر ارزاق شود همانروز اقدامات خیلی جدی از طرف دولت بعمل آمد و مخصوصاً درین اقدامات شخص رئیس محترم دولت بیشتر از همه ابراز جدیت کردند و اوامر مؤکد صادر شد.
نقلیه قشون به اختیار اداره ارزاق گذاشته شد و به ولایا ت تلگرافات شد و همان روز اطمینان حاصل شد که ارزاق تهران تامین شده است و همین اطلاع به وسیله سردسته ها و بوسیله کسانی که با اجتماع کنندگان ارتباطی داشتند به آنها گفته شد و به آنها اطمینان داده شد که بیخود اضطراب نکنند و نگران نباشند زیرا نان اهالی تهران تامین شده است حتی خود آقای مدرس که این بیانات را فرمودند برای اطمینان اهالی مجبور شدند نوشته بدهند درتامین ارزاق طهران وبالنتیجه یک قضیه بود وپیش آمد ولی با وجود این تصور میرفت که وقتی فرذا مرذم دیدند دکاکین خبازی پرازنان است و بیشتر از روزهای معمول نان در طهران وجود دارد وبهتر از روزهای دیگر هم هست دیگر بکلی موضوع از بین میرود و البته اکثریت اهالی طهران که مردمان صلح و امنیت طلبی هستند و از هر نوع از این عملیات بیزارند میروند پی کسب کارخودشان . بالاخره صبح پنجشنبه با وجود اینکه علاوه بر دستور العملهائی که شب داده شده بود مامورین خاصی هم از طرف اداره ارزاق وحکومت نظامی مامور شدند که مراقبت کنند در امر نان وبه این مناسبت صبح پنجشنبه بهترین وضعیت نان در شهر بود بقسمی که تمام دکانهای خبازی مملو بود از بهترین نان و برای اینکه کمی نان و گرسنگی روز قبل جبران شده باشد یک مقداری هم زیادتراز آنچه مقرر بود پخت شد .
با وجود اینکه دیده شد که یک عده از دکاکین باز نشده واجتماعات متفرق نشده وبالاتر اطلاعات قطعی هم به دولت رسید که بدون مراجعه به مجلس یا به دولت درصدد تشبث بپاره مقامات غیر مشروع شدند. دو دسته شدند یک قسمت خواستندبپاره جاها بروند که برای هر ایرانی غیر سزاوار است ویک عده هم بطور مهاجمه خواستند بپایندرو به مجلس.
آقا سید یعقوب ـ عملیات روز قبل را بفرمایند.
وزیر فوائد عامه عرض کردم از قبیل شکستن درب پنجره مجلس ومزاحمت به آقایان. همه اینها را عرض کردم. البته در آن موقع دولت نمیتوانست همان رویه که روز قبل داشت یعنی اغماض ومسامحه در جلو گیری بنماید.
اینجا بود که اولین وظیفه دولت که عهده دار امنیت عمومی وعهده دار آسایش اهالی طهرانست. این بود که به هر قیمتی که شده وبه هر قدرتی که شده ایادی فساد را قطع کند وحتی سعی نماید که مراکز فساد را کشف کند زیراکه نه آقایان نمایندگان محترم و نه دولت نمیتوانند ونبایدامنیت عمومی را ملعبه تصور کنندو بر عکس هر کس منبع فساد باشد و هر طوری ایادی فساد باید کشف شود قطع شود باین جهت بود که ابتدا یک اقداماتی به عمل آمد و جلوگیری شد از دسته جاتی که میخواستند بپاره جاها بروند و جلوگیری هم شد از آنهایی که میخواستند به مجلس حمله کنند و بالاتر .
نظر باینکه آن سوء ظن روز چهارشنبه مبدل به یقین شد که دست های فسادی در کار است و میخواهند شورش کنند دولت مجبور شد برای کشف حقیقت امر یک عده را هم توقیف کند البته در یک همچو مواقعی در میان این عده ابتدا نمی شود زیاد تحقیقات مقدماتی کرد و مقصر حقیقی را تشخیص داد و بعد توقیف کرد . یک عده یعنی ابتدا آنهایی که مورد سوء ظن واقع شوند بایستی دعوتشان کرد بعد از آ“که بیگناهی آنها هم ثابت شد البته مرخص می شوند و اگر برعکس مسلم شد که آنها مقصر هستند و در ایجاد این فساد ذینفع بوده اند! من یقین دارم که تمام نمایندگان محترم تصدیق خواهند کرد که باید نسبت به آنها شدیدترین مجازاتها اعمال شو د این بوده است قضیه تا بحال و اطلاعاتی که ماداشتیم و لازم بود که خیلی ساده و واضح بعرض نمایندگان محترم برسد و در این موقع در خاتمه میخواهم عرض کنم که ابداً از نقطه نظر آذوقه اهالی تهران نگرانی نیست و تمام اقداماتی که برای تامین آذوقه و ارزاق عمومی لازم بوده است بعمل آمده است و روز بروز بهبودی اوضاع مشاهده خواهد شد .
نایب رئیس ـ پیشنهاد های نهادهای واصله راجع به ماده اول قانون ممیزی قرائت می شود ( بشرح ذیل قرائت شد ) پیشنهاد آقای شیروانی : دو فقره اصلاح ذیل را بماده اول پیشنهاد میکنم مالیات املاک اربابی ( بغیر از خالصجات انتقالی که صدی شش دریافت خواهد شد). الی آخر در قسمت ( ج )طواحین و آبدنگها از عایدات مطلق مالکانه صدی پنج .
نایب رئیس ـ آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی ـ راجع به اینماده دو سه تا پیشنهاد شده بود و قرار شد که به کمیسیون برود و در آنجا در این باب مذاکرات شود و به مجلس بیاید . بنده همچو احساس میکنم که هنوز بکمیسیون نرفته و در آنجا راجع خالصجات انتقالی یک مذاکراتی نشده و حل نشده این است که بنده هم اجازه میخواهم اظهارات خودم را بکنم موضوع خالصجات انتقالی را البته همه آقایان میدانند که در تمام نقاط مملکت اسباب زحمت یک عده از مالکین شده .
در اینجا بعضی ها اظهار کردند که خالصجات انتقالی را مردم از دولت خریده اند منتهی با یک شرایطی از دولت به موجب فرمان خریده اند و شاید هر کدامش پنج دست و شش دست گشته و بدست مردم افتاده است و در قباله های زنهاشان افتاده است و ملک مردم است . ولی با یک شرطی خریده اند که در قباله ذکر شده است که مالیات او فلان قدراست . حالا مجلس شورای ملی تشخیص میدهد که اگر یک مالیات سنگینی از یک چنین ملکی گرفته بشود . آن ملک بکلی از بین میرود حتی صاحبش هم از بین میرود و دولت هم نمیتواند استفاده کند . این است که شاید یک عده از آقایان موافقت کنند و یک مالیات سنگینی مرتفع شود و همان طور که آقای مدرس اظهار کردند هم سبب ابادی ملک می شود و هم دولت می تواند بیشتر از امروز از آنجاها استفاده کند. بنده اطلاع دارم در اصفهان خالصه انتقالی هست که در سال باید چهار صد خروار جنس بدهد و دولت مجبور شده است سی خروار مقاطعه بدهد این است که بالاخره باید یک تصمیمی برای خالصجات انتقالی گرفته شود .
آقای وزیر مالیه فرمودند که بعدها ما یک لایحه تنظیم میکنیم و میاوریم در مجلس . این طور وعده ها غالباً داده شده است ولی متأسفانه کمترش عمل شده است امروز که ما بخواهیم تمام املاک و اراضی و مالیات این مملکت را معین کنیم نمیتوانیم از یم قسمتش صرف نظر کنیم و یک عده از مردم را دچار بدبختی بکنیم و بالاخره همانطور که آقای مدرس پیشنهاد کردند و بنده هم پیشنهاد کردم صدی سه را صدی شش کنند یعنی دو برابر مالیات از املاک خالصه گرفته شود و با آن شرطی که درش شده است . در اینجا گفته شد که ممکن است عایدات دولت کم شود . بنده خیال میکنم اینطور نباشد برای اینکه همین طور که یک خالصجات انتقالی داریم که مالیاتش خیلی کم است یک خالصجات انتقالی هم داریم که مالیات ندارد . و قتی اینها را باهم تطبیق کردیم یک قدری هم عایدات دولت زیادتر می شود حالا فرض میکنیم زیاد هم نشود . ما اینجا نیامده ایم که هر قدر دولت میل دارد عایدات را زیاد کند ما در اینجا نشسته ایم که هم آسایش عمومی را تامین کنیم و هم اینکه ضمناً نگذاریم عایدات دولت از بین برود . بنابراین بنده پیشنهاد کردم که مالیات خالصجات انتقالی همین امروز تکلیفش معلوم شود و راجع به آن قسمت دوم هم یک مرتبه توضیح میدهم که پادنک در واقع یک مالیاتی است که از دسترنج گرفته میشود و مقصود از پادنک اگر محل است که یک دکانی است و جزء مستغلات مالیات از او گرفته می شود . ولی پادنک در عمل آن کسی است که آنجا دنک می اندازد بنده اینطور به نظرم میرسد و هیچ سزاوار نمیدانم که از عمل و دسترنج اشخاص مالیات گرفته شود .
وزیر معارف ـ بنده قسمت مهم اظهارات اقای شیروانی را تصئیق میکنم ولی اینکه فرمودند که بنده در مجلس عرض کردم که در کمیسیون مذاکره خواهد شد . بنده اینطور عرض نکردم بنده عرض کردم نظر باینکه این کار در محل خودش نهایت اهمیت را دارد عنقریب یعنی همین چند روزه یک جلسه در هیئت وزراء با حضور مستشاران امریکایی تشکیل خواهد شد و در این باب یک تصمیمی گرفته می شود و بعرض مجلس میرسد و اگر تا آخر قانون ممیزی آن تصمیم دولت بعرض مجلس نرسید البته مجلس شورای ملی مختار است هر طور که صلاح بداند بخواهد مالیات وضع کند . ولی یک مطالعاتی لازم است در این باب بشود و بعداً بعرض مجلس شورای ملی برسد اما در قسمت دوم پیشنهاد ایشان دولت هم با این پیشنهاد مخالفتی ندارد حالا دیگر بسته است به نظر آقایان .
شیروانی ـ بنده تقاضا میکنم پیشنهادم تجزیه شود قسمت اولش بماند برای بعد و نسبت به قسمت دوم رای گرفته شود . نایب رئیس ـ آقای مخبر هم قبول میکنند . آقا سید عبدالحسین صدر مخبر کمیسیون ـ بلی قبول میکنم
. نایب رئیس ـ ( خطاب به آقای آقا سید یعقوب ) پیشنهاد شما دیگر مورد ندارد مقصودتان تامین شد و آقای دامغانی هم پیشنهاد کرده اند از پادنک صدی سه گرفته شود دیگر مورد ندارد. پیشنهاد آقا اخگر هم آن قسمت اخیرش مورد ندارد قسمت اولش هم مطابق است با ماده اخگر ـ بفرمائید قرائت شود. ( بشرح ذیل قرائت شد)
راجع به قسمت ( ج) . بنده پیشنهاد میکنم قسمت (ج) به این طریق اصلاح شود : طواحین و ابدنک از عایدات مطلق مالکانه و پادنک از عایدات خاص مالکانه صدی پنج .
نایب رئیس ـ قسمت پادنک تقریباًُ حذف میشود بنابراین عین خبر کمیسیون خواهد بود .
اخگر ـ پس گرفتم.
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای سلطانی هم راجع به حذف پادنک است پیشنهاد آقای اتحاد .
اتحاد ـ بنده مسترد میدارم .
نایب رئیس ـ پیشنهاد دیگری است راجع به قسمت ( د) از طرف جمعی از آقایان . ( بشرح ذیل قرائت شد) امضاء کنندگان اصلاح قسمت اخیر ماده اول را بطریق ذیل پیشنهاد میکنیم :
(د) ـ از عایدات قنواتی که به صرف شرب میرسد
نایب رئیس ـ این پیشنهاد را تبدیل کرده اند باین یکی (بشرح ذیل خوانده شد) بنده پیشنهاد میکنم قسمت (۱) اینطور اصلاح شود: از عایدات خالص قنواتی که اراضی ندارد صدی پنج. (یوسف عدلی ـ لطف الله لیقوانی ـ اسکندری )
نایب رئیس ـ آقای عدلی (اجازه)
عدلی ـ قنواتی که بشهر میاید غالباً یک قنواتیست که در دهات اراضی داشته اند و آن اراضی را مشروب میکرده اند بعد آن اراضی را بحال دیم گذاشته اند و آب آنها را بشهرها آورده اند. در قسمت اول ما گفتیم که اراضی اعم از آبی و دیمی صدی سه مالیات اخذ می شود ولی این قنواتی که بشهر میاید مستلزم یک مخارجیست که سالیانه ارباب قنوات می دهند ووقتیکه مخارج آنها را موضوع نکنند واین مالیات صدی پنج را بر آنها تحمیل کنند آن وقت برای صاحب قنات صرف نخواهد کرد که آب را به شهر بیاورد وآب قنات را به صاحبان اراضی میفروشد آنوقت شهرها از حیث آب در مضیقه می افتند. بعلاوه قنوات یک ملکی است که مخارج زیاد دارد ومثل سایر مستقلات نیست. قنوات رانمی شود در شماره خانه وغیره حساب کرد برای اینکه اینها اینقدرخرج ندارد ولیقات یک ملکیست که سالیانه برای آن باید یک مبلغ گزافی خرج کرد. این که ما پیشنهاد کردیم که مخارج را هرچه باشد صدی سه یا صدی پنج موضو ع کنند بعد مالیات بگیرند. این یک قسمت.
اما قسمت دوم که مینویسد از عایدات قنواتی که به صرف شرب می رسد قنوات همه شان بصرف شرب میرسد از قنوات که لباس نمیدوزند این است که بنده این اصلاح عبارتی را هم پیشنهادکردم. قنواتی که به صرف اراضی نمیرسد واراضی ندارد دیگر بسته به نظر آقایان است.
وزیر معارف ـ بنده تصور میکنم بعد از آ‌نکه بنده مختصری عرض کردم خودآقا قانع خواهند شد.
اولاً اینکه نوشته شده است از عایدات قنوات صدی پنج وصدی ده نوشته نشده برای اینست که پس از وضع صدی پنج بقیه اش برای مخارج قنوات منظور شده باشد. مثلا.. از برای یک قناتی که صد تومان عایدی دارد چه قدر مخارج صرف میکنید ؟ فرض بفرمائید یک قناتی که سالیانه صد تومان عایدی دارد چهل تومان مخارج داشته باشد باز شصت تومان عایدی خالص دارد از شصت تومان پنج تومان بعنوان مالیات می دهد. پس اگر قنواترا با املاک مقایسه کنند خواهند دید که نسبت به قنوات فوق العاده رعایت شده وسزاوار بود که یک اندازه هم از این مقدار اضافه تر نوشته شود.
عدلی ـ اجازه میفرمائید ؟
نائب رئیس ـ متا سفانه نظامخانه اجازه نمیدهد. سایر آقایان که پیشنهاد را امضا کرده اند اگر بخواهند میتوانند صحبت بکنند. رآی می گیریم بقابل توجه بودن پیشنهاد آقای عدلی. عده برای رآی کافی نیست. آقا میرزا سید احمد بهبهانی ـ تنفس بدهید. (یکنفر از نمایندگان ـ وارد شدند )
نائب رئیس ـ فعلاً عده کافی شد رای می گیریم بعد تنفس داده میشود. رای میگیریم بقابل توجه بودن پیشنهاد آقی عدلی. آقایانی که قابل توجه میدانند قیام فرمایند. (عده ای بر خواستند )نائب رئیس. قابل توجه نشد چند دقیقه تنفس داده میشود. (در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل وپس از نیم ساعت مجدداًتشکیل گردید )
نائب رئیس ـ پیشنهاد آقای تهرانی.
وزیر عدلیه ـ اجازه میفرمائید.
نائب رئیس ـ بفرمائید .
وزیر عدلیه ـ لایحه ایست از طرف وزارت فوائد عامه راجع به امتیاز چراغ برق در شهرها تقدیم میشود.
نائب رئیس ـ ظاهراً باید به کمیسیون فوائد عامه ارجاع شود. پیشنهاد آقای تهرانی (بشرح آتی خوانده شد ) این بنده پیشنهاد می نمایم از ماده اول (که بموجب قانون علیحده مشخص میشود ) حذف وفقره پنج ذیل اضافه شود . ۵ـ خالصجات انتقالی باید مالیات سابق خود را بپردازند ولی مالکین خالصجات میتوانند زائد بر صد سه را از قرار هر یک خروار وهر یک تومان ده تومان از دولت خریداری نمایند که مقطاً در مدت ده سال یا کمتر بپردازند وپس از قرارداد با مالیه مالیات خالصجات انتقالی مانند سایر املاک اربابی تادیه مالیات می نمایند.
طهرانی ـ بنده هر مرامنامه را که مشاهده کردم دیدم در یکی از موادش نوشتهاند که کلیه خالصجات بایستی واگذار بر عایا وافراد مملکت بشود واین یکی از آمال وآرزوهای پیروان مالک مختلفه است. حالا که خالصجات انتقالی را تملیک کرده اند ودست بدست هم گشته است نظر به اینکه دولت هر سال از برای گرفتن مالیات یک مذاکرات فوق العاده با مالکین میکنند ومالکین از ترس اینکه مبادا آنجا را آباد کنند ودولت دست روی آن بگذارد آنجا را آباد نمیکنند از این جهت کلیه املاک خالصجات انتقالی مخروبه است.
لذا بنده پیشنهاد کردم از روی آن اصل اساسی که کلیه خالصجات به افراد مملکت فروخته شود هر کسی که دارای خالصه انتقالی است بآن اندازه که امروز دولت از آنها مالیات میگیرد همیشه بگیرد. ولی اگر مالک منفعتش را در این طور ندانست میآید ومازاد بر صدی سه را از قرار یک برده میخرد وقیمت آنها هم مثل سایر املاک باشد خالصجات انتقالی با سایر املاک چه فرقی میکند. املاک دیگر هم که خریدو فروش میکنند بملاحظه ده یک قیمت میکنن. مثلاًاگر هزار تومان قیمتش است باید در سال صد تومان عایدی بدهد واگر ده هزار تومان قیمتش است باید در سال هزار تومان عایدی داشته باشد.
بنابراین نگاه میکنیم میبینیم یک ملکی که صد خروار محصول داردصد سه او مثلاًسی خروار است می ماند هفتاد خروار را از قرار هفتصد خروار میخرند وهفتصد خروار جنس به دولت میدهند وآن را تملیک میکنند ومالک میشوند وقتی این شکل شد آن وقت مالکین خالصجات انتقالی خودشان را مالک میدانند ودر صدد آبادی املاک بر می آیند. اگر دارند دفعه میخرند واگر ندارند در مدت ده سال قیمت آن را به دولت میدهند. هم آنها از دست دولت راحت می شوند وهم دولت از دست آنها راحت میشود.
نائب رئیس ـ عقیده مخبر کمیسیون چیست ؟
مخبر. چون راجع خالصجات انتقالی مذاکراتی شد وبنا شد قانون جدیدی درآن باب تهیه شود ممکن است بماند برای بعد حالا دیگر بسته برای آقایان است.
نائب رئیس ـ رای میگیریم به قابل توجه بودن این پیشنهاد . آقایانی که موافقند قیام فرمایند . (عده بر خواستند )
نائب رئیس ـ قابل توجه نشد . پیشنهاد آقای حائریزاده.. (بشرح آتی خوانده شد ) بنده عوض ماده اول سه ماده ذیل را پیشنهاد میکنم .
۱ـ مالیات کلیه املاک اربابی عبارت از عشر عایدات دو عامل مهم زراعت یعنی آب وزمین است بعد از وضع مخارج .
۲ـتادیه کننده مالیات کسی است که عوائد دو عامل آبو زمین را میبرد.
۳ـمخارج مذکوره در ماده اول در هیچ مورد بیش از ضمن منظور نمیشود . تبصره اول ودوم راپورت سابق بحال خود باقی است.
حائری زاده ـ این لایحه که ما الان داریم در اطرافش صحبت میکنیم در مجلس چهارم دولت هائی که آمدندو رفتند یکی بعد از دیگری یک لایحه در این موضوع آوردند و تمام اینها پایه مالیات را روی عایدات مالک گذارده بودند لوایحشان موجود است اول آقای مصدق السلطنه یک لایه آوردند بعد آقای مدبرالملک و بعد آقای ذکا الملک در تمام این لوایح پایه را روی عایدات مالک گذارده بودند. ولی آقایان آمریکائی را که برای اصلاحات مالیه استخدام کرده بودیم به عقیده من سلیقه کج آنها نگذاشت این قانون در دوره چهارم بگذرد و این دوره هم تا کنون نگذاشته است . ما باید به بینیم که مالیات را از چه میخواهیم بگیریم مالیات را ما بر دست رنج و حاصل زحمت زارع نمی خواهیم وضع کنیم . مالیات را بر بذری که زراعت میکنند نمی خواهیم وضع کنیم . مالیات را بر عاملی که خیش میکند نمی خواهیم وضع کنیم. اگر یک روزی خواستیم مالیات بر سرمایه وضع کنیم آنوقت بر اینها هم مالیات وضع میکنیم وآن یک مبحثی است علیحده که مربوط به این قانون نیست .
مالکین که از منابع دو عامل مهم زراعت که آب وزمین است استفاده میکنند دولت از آنها یک سهمی میگیرد که آب وزمینشان را حفظ کند که از دستبرد سارقین محفوظ باشد فرض کنید دو خروار در اینجا مو جود است و در صد خروار روی این دو زمین گذاشته است یکی این صد خروارها ۸۰ خروارمخارج موجود شدنش شده یا بذرش بوده یا خوراکی که به گاوها داده اند بوده یا مزد عمله بوده ویا کودی بوده که برای محصول مصرف شده ما بر این ۲۰ خروار ۱ عشر ۲ عشر ۳ عشر هر چه که مخارج مملکتی را تامین می کند باید مالیات وضع کنیم . یک خرمن دیگر که صد خروار است ۵۰ خروار خرج موجود شدنش شده است.
مثلاً قنات نداشته چشمه بوده است یا دیم بوده است بهر صورت ۵۰ خروار خرج موجودشدنش شده است و۵۰ خروار هم عایعات مالک است که وارد انبار میشود .
ما این دو خرمن صد خرواری را نباید مثل هم مالیات ازشان مطالبه کنیم واز هر کدام سه خروار مالیات بگیریم چون یکی از این دو خرمن ۵۰ خروار خرج موجود شدنش شده و آنچه وارد انبار مالک می شود ۵۰ خروار بوده است و خرمن دیگر هشتاد خروار خرج موجود شدنش شده وبیست خروار وارد انبار مالک می شود از این دو خرمن از هر کدام سه خروار مالیات بگیرم این بی تناسب است .
بنده عرض نمی کنم که مالیات تحمیل بر کارگر می شود خیر مالک اگر محتاج به کارگر است مالیاتش را خودش می دهد وکارگر را حفظ می کند واگر کارگر احتیاج دارد که سر ملک آقا برود البته مالیات را تحمل میکند ومنت اربابش را میکشد . ولی از دو خرمنی که یکی هشتاد خروار خرج موجود شدنش شده و دیگری ۵۰ خروارمخارجش شده از هر کدام سه خروار بگیریم . این بی تناسب است و بی عدالتی است و پایه که آقایان آمریکائی گذاشته اند روی این اساس است واین غلط است .
دولت های دوره چهارم که این لایحه را یکی بعد از دیگری آورده بودند تمام پایه را روی عا یدات مالک گذتشته بودند و می گفتند که ما می آئیم تشخیص می دهیم که مالک چقدر از این خرمن سهم می برد آنوقت از مالک عشر میگیریم. مجلس می گفت زیاد است انها میگفتند کم است این حرفها در بین بود . ولی حالا بنده معتقدم که پایه غلط گذاشته شده و بی عدالتی است . اما اگر پایه را روی عایدات مالک بگذارند و عشر را کافی ندانند و خمس را ربع بگیرند من مخالفت نمیکنم . ولی در این لایحه پایه را وری خرمن گذاشته اند و میگویند که ا خرمن و محصول باید مالیات گرفت و این اصل را بنده بر خلاف عدالت میدانم و متناسب با طرز زراعت و معیشت رعیتی ما نیست.
آقایان امریکایی این را درست ملتفت نشده اند یعنی اقایان وزارء ما نتوانسته ا ند درست مطلب را به آنها بفهمانند. راست است که برای دولت وصول این گونه مالیات خیلی سهل میشود و بی دردسر میتواند مالیات را وصول کند و هر جا چشمش افتاد و دید یک خرمنی است میاید سر آن خرمن و مالیاتش را میگیرد . ولی ما معتقد نیستیم که دولت برای اینکه تسهیلاتی در کار خودش فراهم کند اسباب زحمت بمردم را فراهم بیاورد . اصلا وجود دولت برای آسایش مال مردم است نه تولید زحمت برای مردم. این لایحه را آقایان امریکایی تنظیم کرده و بوسیله دولت تقدیم مجلس نموده اند و اگر ما بخواهیم این لایحه را تصویب کنیم آنوقت از این دسته کم مالیات گرفته می شود و از یک دسته دیگر زیاد مالیات گرفته می شود و از حدود عدالت خارج است . بنده در ضمن شور در کلیات میخوا ستم اسن مطالب را بعرض برسانم ولی زود مذاکرات را کافی دانستند بنده هم در ضمن این پیشنهاد عرایض خودم را عرض کردم.
وزیر معارف ـ اولاً بنده خیال میکنم اینکه آقای حائریزاده فرمودند بواسطه سلیقه کج امریکا ئیها معوق مانده است. به این وسیله معوق نمانده بلکه بواسطه پیشنهادهای متشتتی است که هر موقعی که این لایحه بمجلس آمد از طرف آقایان نمایندگان میشد حالا هم سه چهار مرتبه است که این لایحه به مجلس آمده است و برگشته است . اما اینکه فرمودند دولتهای سابق که این لایحه را پیشنهاد کرده بودند پایه را روی عایدات مالک گذارده بودند و این دفعه پایه روی عایدات مالک گذاشته نشده است این طور نیست این دفعه هم پایه روی عایدات مالک گذاشته شده است برای اینکه بذر و سهم رعیت و مخارج تمام اینها موضوع میشود یعنی از صد خروار محصولی که بعمل میاید شصت یا هفتاد خروار گرفته میشود. پس درحقیقت حال هم از عایدات مالک هم گرفته میشود نه از عایدات رعیت . اما اینکه فرمودند تفاوت عایدی. این صحیح است و اقایانی که اینجا تشریف دارند غالبشان ملاک هستند و از همه ولایات هم هستند میدانند که این تفاوت در اغلب ولایات هست مثلا آن طوریکه در بلوک قزوین معمول است در یزد نیست. در یزد تمام مالیات را ارباب میدهد ولی در قزوین این طور نیست در یک بلوکش مالیات نقدی را رعیت می دهند. در یک بلوکش مالیات جنسی را رعیت میدهد و بسته به آن سهمی است که رعیت می برد. یک جا رعیت یک ثلث می برد در آنجا مالیات بعهده ارباب است در یکجا رعیت از صد خروار هفتاد خروار میبرند آنوقت رعیت مالیات و سایر عوارض را میدهند و در حقیقت در آنجا مالک رعیت است یعنی کسی هست که هفتاد خروار را میبرد آنوقت سه خروار بدولت میدهد . پس به هر طریقی که ما حساب کنیم صدی سه در حقیقت نزدیک به عشر خالص عایدات مالکانه است و یک چیزی هم کمتر پیشنهاد خودتان خواهد شد .
و البته همانطور که فرمودید تسهیل کار دولت را هم نباید از نظر دور داشت و وصول مالیات به این ترتیب هم برای دولت و هم برای مالک و هم برای رعیت و هم برای زارع سهل است بعد دیگر دولت چکار دارد که ببیند رعیت و ارباب با هم چه مذاکراتی میکنند یا فلان شخص با رعیتش چطور سلوک میکند. این بسته برضایت طرفین است یک رعیتی به ثلث حاضر میشود معامله کند یک رعیت به ربع یکی به خمس و این دیگری چیزی نیست که دولت بتواند در این قسمت مداخله کند
. جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است .
نایب رئیس ـ آقای مخبر این پیشنهاد را قبول میکنند؟
مخبر ـ رای بگیرید.
نایب رئیس ـ رای میگیریم به قابل توجه بودن این پیشنهاد . آقایانی که قابل توجه اش میدانند قیام فرمایند ( عده کمی قیام نمودند)
نایب رئیس ـ قابل توجه نشد .
پیشنهاد اقای آقا میرزا شهاب بعنوان تبصره دوم ( بشرح ذیل خوانده شد) تبصره دومرا بماده اول به طریق زیر پیشنهاد میکنم.
تبصره دوم ـ مالیات هایی که بر طبق ماده اول از کل عایدات گرفته میشود تعلقی به سهم رعایا و زارعین ندارد و مالکین از سهم مالکانه خواهند پرداخت . اقا میرزا شهاب ـ اگر چه اینجا از طرف دولت اظهار شد که این مالیات صدی سه که بنده همانطورکه سابق اظهار کردم حالا هم عقیده دارم که این کار غیر عملی است یعنی بالنتیجه معلوم خواهد شد که این مالیات بی اندازه کمتر خواهد شد از مالیاتی که بایستی بدولت داده شود حالا کار نداریم .
این رأفت راجع به مالکین شده است که مالیا تصدی سه شده است بنده هم از طرف عموم ملاکین تشکر میکنم ولی حالا که مأخذ مالیات را از آن مأخذهای گزافی که بوده است اورده ایم به صدی سه تنزل داده ایم بنده از طرف یک مشت رعیت زحمتکش استدعا میکنم که آقایان این صدی سه را دیگر تحمیل بر سهم رعیت نکنند و آن به چه طریق خواهد شد ؟ به این طریق که در قانون هم پیش بینی بشود یعنی یک تبصره . یک ماده . یک چیزی باشد که معلوم کند این صدی سه که گرفته میشود از سهم مالکانه است و تعلق به سهم رعیت ندارد ولو چنانچه عرض کردم آقای فاطمی اینجا اظهار فرمودند که این صدی سه متعلق به مالک است بعد از وضع بذر است ، بعد از وضع سهم رعیت است ؟ بعد از چیست؟ بعد از چیست؟ تمام اینها را فرمودند ولی اینها را که می فرمایند در همین فضای بهارستان میماند یا در صورت مشروح مجلس نوشته می شود و جزء ماده قانون نمیشود.
لذا بنده این طور تبصره را پیشنهاد کردم که این صدی سه را که اینجا وضع میکنند تعلق به سهم مالک داشته باشد . یعنی از کل محصول گرفته شود ولی مالک از سهم خودش بدهد مثلا فلان ده که صد خروار عایدات دارد از این صد خروار سه خروار را دولت ببرد بعد تقسیم کنند به این ترتیب که در پاره جاها که معمول است سی خروار از این صد خروار را رعیت ببرد باز رعیت همان سی خروار را ببرد سایر مخارج را هم همان طوریکه بود مالک بدهد نه اینکه مالکین رعیت بگویند که از صد خروار حاصل این مزرعه سه خروار موضوع شد نودو هفت خروار باقی مانده پس شما باید از همین نودوهفت خروار صدی سی ببرید آنوقت از سهم آنها هم یک خروار کم کنند. این دیگر بسته به انصاف آقایان است که در صورتی که مقتضی میدانند یعنی میخواهند جلوگیری کنند که یک لطمه بر عایا وارد نیاید و از آنطرف هم یک اختلاف جدیدی بین مالکین و رعایا ایجاد نشود که بالنتیجه مورث یک زحماتی بشود بهتر این است که با این تبصره که چیزی هم نیست و عقیده دولت هم همین است موافقت کنند و این تبصره را قبول کنند. اگر هم مقصود این است که این نرکه بین مالک و رعیت است به هم بخورد و یک کشمکشهایی بین مالک و زارع تولید شود شاید آنوقت بنده هم مخالف نباشم .
وزیر معارف ـ اولا بنده در ضمن اظهاراتم عرض نکردم که این لایحه پیشنهادی دولت از مالیات سابق کمتر خواهد شد . بنده نسبت به پیشنهاد اقا حائریزاده عرض کردم که لایحه دولت از آن کمتراست ولی این اظهارات آقای آقا میرزا شهاب بجای خودش کاملا صحیح است. البته به هیچوجه من الوجوه دولت نظر ندارد که از سهم رعیت چیزی گرفته شود ولی اگر این قید هم بشود یک اختلافی در امور رعایا و اربابها حاصل خواهد شد . عرض کردم در این مملکت ترتیب تقسیم یک طور نیست مثل هم زدن باز هم ممکن است عرض کنم زنجان کردستان و قزوین بعضی بلوکات آنجاها هست ( اینها در نظرم هست شاید خیلی نقاط دیگر هم باشد ) که این رعیت خیلی زیادتر میبرد و شاید یک قسمت مالیات را نمیدهد. اگر امروز ما این تبصره را بخواهیم تصویب بکنیم آن وقت بین مالکین و رعایا اختلافی حاصل خواهد شد ولی این قانون هیچوقت مکلف نمیکند رعیتی را که برای تأدیه مالیات حاضر بشود برای اینکه این مسئله مالک و رعیت هم یک چیزی است که باید به رضایت طرفین باشد و اگر یک مالک بی انصافی باشد بخواهد یک همچو تحمیلی را بکند میگوید من حاضر برای رعیتی تو نیستم .
نایب رئیس ـ عقیده کمیسیون چیست ؟
مخبر – بسته به رای مجلس است.
نایب ر ئیس ـ قابل توجه نشده پیشنهاد آقای یاسائی ( بشرح ذیل خوانده شد) بنده تبصره ذیل را پیشنهاد میکنم که ضمیمه ماده اول شود .
تبصره ۲ ـ صدی سه مالیات درفقره اولی فقط شامل عایدی سهم مالک متعلق به آب وزمین خواهد بود .
بعضی از نمایندگان ـ این پیشنهاد رد شده است .
یاسائی ـ اجازه میفرمائید
نائب رئیس ـ مختصر بفرمائید
یاسائی ـ عرض میشود در جلسه گذشته بنده راجع به ماده اول مخالفت کردم و عرض کردم که در زمان مرحوم شاه شهید ناصر الدین شاه بدهقان مالیا ت نبستند و لی حالا مجلس پنجم که متشکل است از یک آزادیخواهان میخواهند مالیا ت به دهقان بعمل دهقان ببندند. بعضی از نمایندگان – اینطور نیست یاسائی ـ همین است که عرض میکنم بگذارید توضیح بدهم بعد بیایید جواب بدهید درصد خروار باختلافی که آقای وزیر معارف فرمودند در بعضی جاها بیست و پنج خروارش مال عمل دهقان است در بعضی جاها بیست خروار مال عمل دهقان است و در بعضی جاها کم و زیاد علی ایحال ما مالیات را که از کل محصول برداشت کنیم شامل سهم دهقان هم میشود ایشان فرمودند اختلافاتی که در تقسیم زراعت هست باعث میشود که اختلافی در امر ممیزی حادث شود این طوری که بنده پیشنهاد کردم نمیشود برای اینکه بنده پیشنهاد کردم از سهم مالک متعلق به آب و زمین گرفته شود آنوقت هرطور زراعت تقسیم شود تفاوت نمی کند علی ایحال این دهقان و رعیتی که در عرض سال در گرما و سرما کار میکنند در نتیجه صدو پنجاه من جو و صدو بیست من گندم درسال عادی بیشتر گیرش نمیاید و در این سنوات سی من چهل من بیشتر گیرش نمیاید این را نباید رفت یک مقداری بعنوان مالیات ازش گرفت گفته شد که ترتیب مزارعه است و بنا بر ترازی است خود مالکین با زارعین کنار میروند قرار داد زور مند با ناتوان نتیجه اش معلوم است اگر مالکیت ایستادگی کردند در یک حوزه ای که میخواهند ممیزی شود گفتند حتماً بایستی دهاقین شرکت کنند در دادن مالیات آنها چه میتوانند بکنند؟ فرار میکنند؟ از فلان مزرعه علاقه شان را بیرون میبرند ؟ از این ده هم که بیرون رفتند در ده دیگر گیر مالک دیگر می افتند زور که ندارند بالاخره قرار داد بین یک نفر زورمند و یک نفر ناتوان است
یک دهقانی که سرتا پایش پانزده قران قیمتش نیست لباسش ده قران قیمت ندارد این را نمیشود مالیات ازش گرفت در قدیم هم که ممیزی کردند همیشه مالیات را تعلق بمالکین داده اند مالیات اربابی است مالیات مال املاک است مالیات آب و زمین است ربطی به دهقان ندارد مالیات به کارگر و اجرت کارگر ما نمیخواهیم ببندیم چشم بندی هم که نیست عبارت را یک طوری بنویسید که تامین کرده باشد بنده که میفهمم خود دهقان ممکن است ملتفت نشود ولی در موقع عمل البته خود دهقان هم خواهد فهمید و البته مقاومت خواهد کرد وزیربار نمیرود که مالیات بدهد اسباب زحمت و کشمکش خواهد شد و کمک میکند ببعضی قضایا بنده عقیده ام اینست که در این قانون قید کنیم که این تعللق بسهم بزرک و رعایا نخواهد داشت .
نایب رئیس ـ عقیده کمیسیون چه چیز است
وزیر معارف ـ بنده توضیحات مفصل دارم ولی اظهارات آقا یاسائی خیلی شبیه بود باینکه یکصد خروار عملی دراین میان گذاشته شده بامور دولت هم وارد می شود و یک سه خروار برمیدارد و می رود بعد میگوید قسمت کنید. خیر آقا همانطوریکه در قانون نوشته شده مالک یک اظهارنامه می دهد که این ملک دارای این اندازه عمل است و این ترتیب ده سال برقرار است در صورتیکه آفت نرسد مطابق آن ترتیباتی که نوشته شده مثلا صد خرواریکه در یک ملکی عمل آمد آن رعیت مطابق قراریکه دارد ثلثش را باید ببرد سی و سه خروار و سی و سه من آنرا بر می دارد میبرد بعد بقیه اش را مالک هر قدر که بذر است میگذارد و از بقیه مالیاتش را می دهد و این توهمی که می فرمائید نیست و گمان نمی کنم در سرتا سر این مملکت یکنفر پیدا شود که بخواهد از این مقدار مالیاتی که امروز وضع می شود چیزیش را تحمیل برعایا بکند.
یاسائی ـ توضیح بدهید تا توهم نشود .
نایب رئیس ـ رای میگیریم بقابل توجه بودن پیشنهاد اقای یاسائی آقایان موافقین قیام فرمایند(چند نفری قیام نمودند)
نایب رئیس ـ قابل توجه نشد پیشنهاد دیگر مال آقای دامغانی است (بشرح ذیل خوانده شد) بنده پیشنهاد میکنم تبصره ذیل را: یک خمس محصول بابت سهم رعیت معاف از مالیات خواهد بود
دامغانی ـ اینجا بنده آقایان را در افراط و تفریط می بینم یک قسمت نظرشان این است که تمام مالیات قبل از تقسیم همه اش بر مالک توجه پیدا کند مثلا صد خروار که یک مزرعه عمل آورده سی خروار سهم مالک شده بقیه را رعیت بدهد تمام مالیات صد خروار را مالک بدهد این خیلی ظلم است یک قسمت دیگر عقیده شان این است که فقط از آب و ملک بگیرند بنده عقیده ام این است که قسمت عادلانه همان پنج اصلی است که غالباً مذاکره شده است آب و ملک و بذر و گاو کار از از سهم کار رعیت باید مالیات گرفته نشود و توضیح بشود که از آن چهار سهم دیگر مالیات گرفته می شود اعم از اینکه مال مالک باشد یا مال رعیت باید مالیات بدهد این است عقیده بنده و باین جهت این پیشنهاد را کردم .
نایب رئیس ـ عقیده کمیسیون چیست ؟
مخبر ـ رای بگیرید
نایب رئیس ـ رای که بنده هم میدانم باید گرفت عقیده کمسیون را باید فهمید که قبول میکند یا خیر؟
مخبر ـ خیر
نایب رئیس ـ آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرمایند (عده کمی برخاستند) نایب رئیس ـ قابل توجه نشد ـ دو تبصره دیگر است که تقریباً یک اختلاف مختصری دارد هر دو قرائت می شود ـ اول پیشنهاد اقای شریعت زاده و جمعی ـ دوم هم پیشنهاد آقای بیات ( بشرح آتی خوانده شد) علاوه بر مالیاتی که نسبت بکل عایدات املاک در قسمت اول ماده این قانون مقرر است صدی نیم برای توسعه تعلیمات ابتدائی و تأمین حفظ الصحه عمومی مملکت از املاک مزبوره دریافت خواهد شد وزارت مالیه مکلف است وجوه حاصله از اجرای این ماده را بدون کسر مخارج وصول و در خزانه مملکت نگاهدارد نماید تا موافق مقررات قانونیه بمصارف راجعه بتعلیمات ابتدائی و صحی مملکت برسد.
شریعت زاده ـ تدین ـ محمد ولی اسدی ـ بهرامی ـ داور ـ دیوان بیگی ـ صدرائی ـ دکتر امیر ـ سلیم ایزدی ـ عظیمی ـ محمود وحید ـ کاشانی ـ شیروانی ـ ضیائی ـ محمد هاشم میرزا ـ مقام منیع ریاست محترم مجلس شورای ملی دامت شوکته تبصره ۲ را بماده اول پیشنهاد مینماید
تبصره ۲ ـ علاوه بر مالیات مأخوذه در فوق صدی نیم از عائدات کل برای معارف مأخوذ و عایدات هر دهی صرف معارف همان ده خواهد شد.
مرتضی بیات
نایب رئیس ـ تفاوتی که بین این دو پیشنهاد است فقط این است که پیشنهاد اول صحیه را هم شامل است پیشنهاد دوم صحیه را ندارد .
بیات ـ اختلاف دیگری هم دارد
نایب رئیس ـ آقای شرعت زاده (اجازه)
شریعت زاده ـ بنده هیچ لازم نمیدانم که اهمیت تعلیمات عمومی و صحیه مملکتی را بعرض آقایان برسانم و تصدیق خواهند فرمود که این دو موضوع منشأ و مبدأ تمام سعادتها برای مملکت است زیرا بدون معلومات و بالاخره بدون اجرای تعلیمات و بدون اینکه ادبیات جامعه تکمیل شود برای افراد جامعه قضاوت در حقوق خودشان و انجام وظیفه شان حاصل نخواهد شد و همچنین بدون سلامتی مزاج تکثیر نفوس که سرچشمه سعادت مملکت است مقدور نخواهد شد بنابر این بنده امیدوارم که در این پیشنهاد آقایان توجه مخصوصی بفرمایند و تصدیق بفرمایند که اگر در ضمن اصلاح قوانین یک رعایتی از این قبیل برای معارف بشود در یک آتیه نزدیکی موفقیتهای فوق العاده این مملکت حاصل خواهد شد.
نایب رئیس ـ آقای بیات توضیحی دارید بفرمائید.
بیات ـ این پیشنهادی را که بنده عرض کردم با پیشنهادی که آقای شریعت زاده و جمعی از اقایان کردند یک اختلافی دارد که نظر بنده بیشتر متوجه به آن نکته است پیشنهاد آقای شریعت زاده و سایر آقایان که فرمودند بطور عموم است ولی پیشنهاد بنده بطور خصوصی است . تا بحال اگر دقت فرموده باشند مالیات را یک اشخاص دیگری میدادند و به مصرف یک مردمان دیگری می رسید و این خودش تقریباً ظلم و بی انصافی است . امروزه رعایا یک مالیاتی را در یک دهی میدهند و از هیچ چیز فوائد آنها بهره مند نیستند اگر حفظ الصحه است اگر معارف است اگر چیزهای دیگر است برای سهرها یا بیشتر برای مرکز اختصاص داده می شود و به مصرف دهاتی که این مالیات را میدهند نمیرسد بنده این جا پیشنهاد کردم که این مالیات یعنی این صدی نیم اقلا به مصرف خود آنها برسد مثلا امروز این مالیاتی که دولت وضع کرده است صدی نیم هم اضافه بگیرند و این را هم از خود همان دهی که میگیرند برای معارف همان ده مصرف کنند در واقع این جادو خدمت است یکی از حیث تحصیل اجباری که همه آقایان در نظر دارند در تمام مملکت مجرا شود اگر این ترتیب خصوصی را درست میکنند آن تعلیم عمومی اجرا نخواهد شد و نظر آقایان حفظ نخواهد شد.
ولی اگر این صورت خصوصی محفوظ شود تصور میکنم آن نظر تعلیمات عمومی اجباری در تمام مملکت مجرا شده و اگر چیزی از دست رنج رعیت گرفته میشود به مصرف خودش میرسد این است که اگر آقایان آن تفاوت را قبول بفرمایند که مال هر محلی به مصرف محل خودش برسد. در تمام مملکت یک خدمتی شده و ترویجی هم برای معارف شده و برای صحیه هم به عقیده بنده اگر بخواهیم این مقدار را صرف کنیم آن وقت هر دو قسمت ناقص خواهد ماند و بنده عقیده ام این است که اختصاص به معارف بدهیم و از برای صحیه هم یک راه دیگری پیدا کنیم و در یک موقع دیگری پیشنهاد کنیم.
مخبر ـ پیشنهاد آقای بیات را قبول میکنم .
وزیر معارف ـ بنده میخواستم یک مسئله را در ضمن پیشنهاد آقای بیات عرض کنم. ولی برای اینکه آقایان نفرمایند که چون امروز متصدی وزارت معارف هستم این عرض ا میکنم عرض میکنم چندی قبل هم در موقع مدافعه از بودجه مملکتی این عرض را کردم مخصوصاً راجع به معارف ایالات و ولایات چند روز قبل هم در موضوع پیشنهاد آقای ساکنیان عرض کردم که این طرح وقتی ممکن است قابل قبول شود که وسائل عمل را مجلس شورای ملی فراهم کنند و مخصوصاً هم همین چند روزه بنده مذاکراتی با وزارت مالیه میکردم که یک چیزی را برای معارف تخصیص بدهند که بمجلس بیاید و از تصویب بگذرد. امروز که خوشبختانه آقایان متوجه این نکته شدند بنده به آقایان نمایندگان تذکر میدهم که بودجه معارف تمام مملکت ایران فقط صدو ده هزار تومان است حالا با این حال بسته بنظر آقایان است اگر این را تصویب بفرمایند البته در مدارس در ولایات و ایالات و قصبات و قرائیکه بکلی از معارف دورند دائر میشود و اگر از تصویب نگذرد باید تکلیف دیگری معین شود.
نایب رئیس ـ آقای شریعت زاده (اجازه)
شریعت زاده ـ عرض میکنم چون تأثیر قبول پیشنهاداتشان قابل اهمیت است بنده قبول میکنم نایب رئیس ـ رای میگیریم بماده اول…..
حائریزاده ـ با تبصره .
نایب رئیس ـ اگر تأمل کنید بهم میرسیم . رأی میگیریم بماده اول که مشتمل بر چهارده جزء و دو تبصره است با حذف کلمه پادنک بر حسب پیشنهاد آقای شیروانی آقایانی که تصویب میکنند قیام فرمایند.
( اکثر قیام نمودند) نایب رئیس ـ تصویب شد اگر آقایان موافقت کنند جلسه ختم میکنیم جلسه آتیه روز سه شنبه چهار قبل از ظهر دستور بقیه قانون ممیزی ( مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد) نایب رئیس مجلس شورای ملی سید محمد تدین منشی م . شهاب
منشی دکتر احتشام طباطبائی
* منبع : «گزارش مشروح مذاکرات دوره پنجم مجلس شورای ملی» کتابخانه مجلس – جلسه دویست – یکشنبه مهرماه ۱۳۰۴
نشریه انقلاب اسلامی شماره ۸۲۹ از ۱۳ تا ۲۷ اردی‌بهشت