سه شنبه, 28 شهریور 1402 . سال ۱۳۸۳ در روزهای پایانی دولت هشتم با اجرای طرح گردشگری آشوراده موافقت شد؛ طرحی که با چالش‌های زیادی در زمینه مالکیت اراضی، ارزیابی زیست‌محیطی و … روبرو بود و شش دولت درگیر حل و فصل آن بودند. این گره ۲۰ ساله در نهایت شهریور امسال با همکاری دولت و قوه قضائیه باز شد؛ به‌گونه‌ای که هم مشکلات اراضی آن حل و هم در قالب طرح طبیعت‌گردی آشوراده موفق به دریافت مجوز ارزیابی زیست‌محیطی از دولت شد.
به گزارش ایسنا جزیره آشوراده تنها جزیره موجود در دریای خزر است که در تالاب بین‌المللی میانکاله قراردارد. در منتهی الیه شرقی جزیره، ناحیه روستایی آشوراده از توابع شهرستان بندر ترکمن در ۲۵ کیلومتری مرکز استان گلستان واقع شده است. آشوراده دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است. تنها راه دسترسی و ورود به آن از طریق دریایی و به وسیله قایق‌های بومی و محلی است. تماشای صید ماهیان خاویاری، اسکله و تاسیسات بندر ترکمن از سواحل جزیره آشوراده از جاذبه‌های گردشگری این ناحیه محسوب می‌شود.
ماجرای حفاظت از جزیره آشوراده و منطقه میانکاله از آنجا شروع شد که این منطقه برای نخستین بار در سال ۱۳۴۸ و به موجب مصوب شماره شورای عالی محیط زیست به عنوان منطقه حفاظت شده تصویب شد. بعد از آن در سال ۱۳۵۲ به موجب مصوبه شماره ۵۵ شورای عالی محیط زیست، بخش‌های دیگری از میانکاله نیز منطقه حفاظت شده اعلام شد تا این که در سال ۱۳۵۴ با مصوبه شماره ۷۸ این شورا با ذکر مستثنیات موجود در منطقه، میانکاله به عنوان پناهگاه حیات وحش ارتقاء یافت.
بیشتر بخوانید:
جزیره‌ای سرگردان به نام آشوراده!
باز شدن گره آشوراده پس از ۲۰ سال با همکاری دولت و دستگاه قضا
طرح گردشگری آشوراده از آغاز تاکنون
بحث واگذاری جزیره « آشوراده» برای ساخت تاسیسات گردشگری نخستین‌بار در دولت سید محمد خاتمی و ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط زیست در سال ۱۳۸۳ مطرح شد. آشوراده نخستین مناطق نمونه گردشگری مصوب هیأت دولت در ماه‌های پایانی دولت هشتم بود که با وجود وساطت و پیگیری رییس‌جمهوری وقت و تأکید مرحوم هاشمی رفسنجانی ـ رییس اسبق مجمع تشخیص مصلحت نظام ـ در آن دوران و پیگیری حسین مرعشی ـ رییس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ـ متوقف ماند. با وجود نامه‌نگاری‌های حجت‌الاسلام خاتمی با استانداری گلستان و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سایر اقدامات انجام شده، طرح گردشگری آشوراده دردولت هشتم به سرانجام نرسید.
مهرماه سال ۸۴ و در شرایطی که دولت نهم بر سر کار آمده بود، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری طی موافقتنامه‌ای مجوز تاسیس منطقه نمونه گردشگری ملی جزیره آشوراده را صادر کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که پیش از آن سازمان بازرسی کل کشور با ارایه گزارشی از وضعیت پناهگاه حیات وحش میانکاله اعلام کرده بود که این منطقه به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست محیطی کره زمین با فروش ۳۸۰ هکتار از اراضی آشوراده آن هم با توجیه توسعه گردشگری به سازمان مناطق گردشگری در معرض تخریب قرار گرفته است.
محمد هاشم مهیمنی – استاندار اسبق گلستان – در واکنش به گزارش سازمان بازرسی کل کشور درباره جزیره آشوراده طی نامه‌ای به وزارت کشور اعلام کرد: جزیره آشوراده از شبه جزیره میانکاله جداست و هیچگاه پناهگاه حفاظت شده حیوانات و وحوش نبوده است!
بیشتر بخوانید:
با موافقت رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مجوز تاسیس منطقه نمونه‌ی گردشگری ملی جزیره آشوراده صادر شد
هشدارشدید سازمان بازرسی به خارج ساختن«میانکاله»از لیست مناطق حفاظت شده
در کل با وجود آن‌که هم در زمان مرعشی و هم رحیم‌مشایی ـ رؤسای وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ـ تلاش‌هایی برای روشن شدن تکلیف گردشگری جزیره آشوراده شد و آنان از لابی‌های خود در بخش ریاست جمهوری استفاده کردند اما همه دستاورد این رایزنی‌ها، فقط ثبت آشوراده به‌عنوان منطقه‌ی نمونه‌ی گردشگری در زمان مرعشی بود و علیرغم تلاش‌ها برای ارایه راهکار نهایی در دولت دهم برای سرمایه‌گذاری در آشوراده این اتفاق در نهایت رخ نداد.
بیشتر بخوانید:
گره کور محیط زیست در جزیره‌ی آشوراده!
راهکار نهایی برای سرمایه‌گذاری در آشوراده ارائه می‌شود
این پرونده با روی کارآمدن دولت حسن روحانی و ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط زیست دوباره مطرح شد. روحانی ۱۲ آذر ماه سال ۹۳ در پایان سفر هیات دولت به استان گلستان گفت: پس از برگزاری چندین جلسه کارشناسی و با توافق مسوولان، جزیره آشوراده استان گلستان در دریای خزر با مراعات مسائل زیست‌محیطی به یک مرکز گردشگری تبدیل خواهد شد.
وی افزود: در تبدیل آشوراده به مرکز گردشگری بخشی از این جزیره به‌صورت طبیعی باقی می ماند و بخش دیگر آن با انجام زیرساخت های لازم به منطقه گردشگری تبدیل خواهد شد.
بیشتر بخوانید:
موضع سازمان گردشگری درباره تبدیل آشوراده به قطب گردشگری
سال ۹۴ پایان طرح مطالعات گردشگری و طبیعت‌گردی جزیره آشوراده اعلام و آماده بودن آن برای تقدیم به هیات دولت رسانه‌ای شد همچنین هیات دولت به اجرای این طرح چراغ سبز نشان داد. سال ۹۵ نیز کلیات طرح گردشگری جزیره «آشوراده» در سازمان حفاظت محیط‌زیست تایید شد.
بیشتر بخوانید:
تائید کلیات طرح گردشگری جزیره «آشوراده» در سازمان حفاظت محیط‌زیست
اردیبهشت سال ۹۷ طرح گردشگری «آشوراده» تایید شد. به گفته معاون وقت دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست طرح گردشگری که استانداری گلستان برای جزیره آشوراده تهیه و ارائه کرده بود ایرادات بسیاری داشت. کارشناسان دفتر زیستگاه‌ها طی جلسات متعدد این طرح را اصلاح و کل طرح‌ها را در یک گوشه از جزیره آشوراده تجمیع کردند.
آذرماه همان سال نیز پروژه گردشگری جزیره آشوراده گلستان آغاز شد. اسفند سال ۹۷ برای اولین‌بار اجرای طرح گردشگری آشوراده با دستور مقام قضایی متوقف شد و بار دیگر در سال ۹۹ معاونت قضایی دادستان کل کشور دستور توقف این طرح را به دادستان گرگان ابلاغ کرد. فعالیت شرکت‌های پرورش ماهی در قفس در میانکاله، منشاء ریزگرد شدن و از بین رفتن محیط زندگی امن پرندگان برخی از انتقاداتی بود که درباره آن مطرح شد.
بیشتر بخوانید:
طرح گردشگری «آشوراده» تایید شد
باز شدن گره آشوراده پس از ۲۰ سال با همکاری دولت و دستگاه قضا
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست با روی کار آمدن دولت سیزدهم و پس از سفر استانی رییس جمهوری به استان گلستان و بازدید از جزیره آشوراده و در جهت اجرای منویات او مبنی بر ضرورت رفع مشکلات پیش روی اجرای طرح طبیعت گردی آشوراده، بلافاصله جلسات مستمری توسط سازمان حفاظت محیط زیست و با همکاری دستگاه‌های مرتبط از جمله استاندار گلستان برگزار شد.
از جمله مشکلات فنی و حقوقی پیش روی اجرای طرح طبیعت‌گردی جزیره آشوراده می‌توان به عدم تمدید مجوز ارزیابی زیست محیطی طرح طبیعت گردی آشوراده پس از گذشت دو سال، عدم انتخاب مجری طرح از طریق ساز و کار حقوقی قابل قبول، مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری مبنی بر نبود امکان بارگذاری در قالب زون تفرج متمرکز و امضا نشدن صورتجلسه کمیته ملی طبیعت گردی جزیره آشوراده توسط سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری اشاره کرد.
از این رو با پیگیری‌های سازمان حفاظت محیط زیست دو جلسه تخصصی در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق، یک جلسه در استانداری گلستان و دو جلسه شورای راهبری پناهگاه حیات وحش میانکاله با حضور استانداران استان‌های مازندران و گلستان، نمایندگان مجلس، مدیران کل حفاظت محیط زیست استان‌های گلستان و مازندران و معاونان سازمان و به ریاست رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، یک جلسه تخصصی با حضور معاونت‌های طبیعی و دریایی سازمان و متخصصانی از بیرون سازمان، جلسه کمیته ارزیابی زیست محیطی، جلسه مشترک معاونان سازمان جهت طبیعت‌گردی آشوراده برگزار شد.
چندین بازدید میدانی برای رفع این مشکلات از جمله ایراد وارده از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری برگزار شد و موضوع حذف فضاهای اقامتی شبانه و احداث فضاهای سرپوشیده ثابت از محدوده اراضی ملی جزیره طرح موضوع و مقرر شد تا با هماهنگی و توافق استاندار گلستان، تفرج متمرکز به‌ویژه اقامت شبانه از محدوده ۲۲ هکتاری اراضی ملی حذف و در این محدوده فعالیت‌های مجاز تفرج گسترده انجام شود و اقامت در قالب اکولاژ در مستثنیات روستای آشوراده با اولویت جوامع محلی صورت پذیرد.
طرح ارزیابی زیست محیطی که قبلا تصویب شده بود با رویکرد ذکر تفرج گسترده در اراضی ملی۲۲ هکتاری توسط مشاور اصلاح و به تصویب دفتر ارزیابی رسید و مجوز ارزیابی زیست محیطی طرح تمدید شد.
با برداشته شدن دو مشکل مهم اصلاح و تمدید مجوز ارزیابی زیست محیطی و رفع مغایرت پیش آمده در شورای عالی شهرسازی و معماری از پیش روی طرح طبیعت گردی آشوراده بیش از ۶۰ درصد مسایل و تنگناهای اجرای طرح برطرف شد. هرچند که برای رفع این دو مشکل، جلسات و بازدیدهای متعدد انجام و زمان نسبتا زیادی صرف شد البته اصول و ضوابط محیط زیستی در این دو موضوع لحاظ و نظر مقامات استانی هم تامین شد.
طی این سال‌ها کارشناسان محیط زیست انتقادات زیادی نسبت به اجرای طرح گردشگری آشوراده داشته‌اند. در این میان تنها راهکار اجرای آن تمرکز بر اکوتوریسم عنوان شده است. حر منصوری – دیده‌بان میانکاله – تنها راهکار اجرای طرح گردشگری آشوراده و کاهش آسیب‌ها به این منطقه را «اکوتوریسم» می‌داند و می‌گوید: اکوتوریسم اقدامی نرم‌افزاری است چراکه در این شیوه گردشگری بدون ساخت و ساز انجام می‌شود و به نوعی یک سفر مسئولانه به مناطق حفاظت شده است که باعث افزایش و بهبود شاخص‌های زیست محیطی و اقتصادی مردم بومی می‌شود. هر نوع دستکاری و رد پای اکولوژیک در مناطق حفاظت شده خود به خود محکوم است و نباید این اتفاق به هر بهانه‌ای حتی گردشگری رخ دهد.
بیشتر بخوانید:
اکوتوریسم، تنها راه نجات آشوراده
آخرین جزئیات ارزیابی زیست‌محیطی طرح گردشگری آشوراده
با توجه به عزم دولت و قوه قضاییه برای به نتیجه رساندن طرح گردشگری که به طرح طبیعت گردی تبدیل شده است، اقداماتی برای رفع مشکلات حقوقی این طرح انجام شد. حجت‌السلام محسنی اژه‌ای – رئیس قوه قضاییه – در پی سفرغیر رسمی ۲۶ مرداد ۱۴۰۲ به استان گلستان با تفویض اختیارات ویژه به رئیس کل دادگستری استان دستور داد تا ضمن اهتمام نسبت به جوانب و ملاحظات زیست محیطی، تدابیر و اقدامات عاجل در راستای حل مشکل حقوقی ۲۵ ساله طرح گردشگری جزیره آشوراده، اتخاذ شود.
بر همین اساس پس از گذشت ۱۴ روز از دستور رئیس قوه قضاییه و با پیگیری رئیس کل دادگستری گلستان، دعوی حقوقی زمین‌های جزیره آشوراده، منتهی به صدور آرای بدوی و تجدیدنظر استان شد. در این پرونده دعوی حقوقی بین بنیاد مسکن و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان بر سر مالکیت و کاربری ۱۹ هکتار از زمین‌های روستای متروکه جزیره آشوراده بود که در مدت زمان کمتر از یک ماه پس از تقدیم دادخواست از سوی بنیاد مسکن، رأی بدوی و تجدیدنظر پرونده صادر و مشکل حقوقی حل شد.
با صدور این رأی قطعی و حل مشکل حقوقی زمین‌های این روستای متروکه که در جزیره آشوراده قرار دارد، مقدمات اجرای طرح طبیعت‌گردی فراهم شد.
بیشتر بخوانید:
دعوی حقوقی زمین‌های جزیره آشوراده، منتهی به صدور رای شد
فروردین ماه سال جاری نیز علی سلاجقه – رییس سازمان حفاظت محیط زیست – با تاکید بر لزوم مدیریت یکپارچه جزیره آشوراده و تالاب میانکاله در قالب طرح جامع تاکید کرد: مدیران کل استان‌های گلستان و مازندران بر اساس دستورالعمل‌های سازمان و رعایت شاخص های زیست محیطی باید عمل کنند.
۲ مرداد سال جاری نیز علی‌اصغر شالبافیان – معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی – اجرای فاز نخست پروژه طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده منطبق با معیارهای محیط‌زیستی موافقت کرد.
طرح طبیعت‌گردی آشوراده تایید شد
۱۳ شهریورماه نیز سازمان حفاظت محیط زیست از تمدید مجوز ارزیابی زیست‌محیطی طرح طبیعت‌گردی آشوراده خبر داد. و به گفته سلاجقه کارها در این منطقه طبق نظر شورای راهبردی و با هماهنگی دستگاه‌های نظارتی، استانی و سمن‌ها انجام می‌شود.
به گزارش ایسنا با باز شدن گره طرح طبیعت‌گردی میانکاله امید می‌رود با پیش‌بینی ابزارهای نظارتی شرایط به‌گونه‌ای فراهم شود که اجرای این طرح ضمن رونق اقتصاد جوامع محلی و جذب گردشگر گزندی به محیط زیست این منطقه زیبا نزند.
منبع : ایسنا