هر جنبشی برای ابتر نماندن و پیروزی در هر مرحله نیاز به شناخت قوتها و ضعفهای خود دارد.
حتی اگر وقفه و فترتی در جنبش بوجود آید دیده بانان جنبش نباید دلسرد و نا امید شوند و فرصت را از دست دهند و کار شایسته و بایسته آن است که به تبیین قوتها و راهکارهای افزودن برآنها و نیز شناخت و بررسی ضعفهای جنبش برآیند.زیرا پر واضح است که جنبشها را شاید بتوان بزور خشونت و زور موقتا سرکوب کرد ،اما هیچ جنبشی را نمی توان خاموش کرد. چرا که روح این جنبش در اذهان مبتکر و آزاد مردم ایران و در زیر پوست جامعه در حرکت مدام است و تاریخ ایران گواه است که سیمرغ آزادی در بلندگاه دست نیافتنی وجدان جمعی ایرانیان آشیانه دارد وروزی نه چندان دور باز به یکباره به پرواز درخواهد آمد.
-درجنبشهایی که به انقلاب منجر می شوند این عوامل موثرند:

الف:فراهم بودن و مساعد بودن عواملی که در جامعه مدنی پدید می‌آیند و این جامعه را به جنبش بر می‌انگیزند.
ب: عواملی که در دولت که قدرت درآن متمرکز و بزرگ می‌شود، پدید می‌آیند و آن را برانگیزنده انقلاب مردم بر ضد خود می‌کند.
ج :عواملی که در سطح جهانی ایجاد و پیروزی جنبش را در وجدان جهانی زمینه سازی می کند.
تا همه اینها فراهم نشود انقلاب و پیروزی آن رخ نمی دهد. البته هر کشوری و ملتی ویژگیهای خود را دارد
– هم بلحاظ سابقه تاریخی و نیز تاریخ مبارزاتی خود
– هم از نظر اخلاق و روحیات مردم و آمادگی جامعه
– همچنین اندازه قوت و ضعف نیروهای سیاسی و مدنی فعال جامعه
– هم از نظر وضعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه
– و نیز ویژگی ژئوپلیتیکی و اهمیت آن کشور در معادلات بین المللی
– همچنین میزان تهدیدات خارجی که کشور را در تنگنا قرار داده است
– و نیز اندازه گستره همبستگی و تاثیر جنبش بر افکار عمومی جهانی
– و مسلما قوت و ضعف و ماهیت نظام حاکم .
و…
همگی سلسله عواملی هستند که بر هم تاثیر گذارند و بر میزان پیروزی جنبش نیز اثری تعیین کننده دارند.

دیتر روخت دکترای علوم سیاسی که از سال 1988 در بخش عمومی و جنبشهای اجتماعی مرکز علمی برلین کار می کند در کتاب خود 1* “نوسازی و جنبش های اجتماعی جدید: آلمان، فرانسه و امریکا در مقایسه”، تئوری و جامعه” بخوبی نشان می دهد که حتی جنبشهای اجتماعی در کشورهای دموکراتیک بعلت همین تفاوت عوامل بر شمرده تا به چه حد متفاوتند.
اما با همه این توصیفات می توان از جنبشها و انقلابهای سایر کشورها و ملتها بدون کپی برداری محض، درسهای تجربی بس گرانقدری برای پیشبرد بهتر جنبش و ادامه آن آموخت. خواننده گرامی را ارجاع میدهم به کتاب اقای ابوالحسن بنی صدر بنام انقلاب که همگی این عوامل را در انقلابها بسیار دقیق و موشکافانه بررسی کرده اند .*2 و ضمن بر شماری چگونگی ایجاد عوامل ضرور در درون جامعه مدنی و نیز در درون نظام و در سطح جهانی، در این کتاب به نقد انقلاب ایران با محک الگوی انقلاب و نیز عوامل مساعد با انقلاب، در جامعه ایرانیان و نارسائی‌هاشان می پردازند.
اما یکی از مهمترین عوامل، آمادگی وجدان جمعی جامعه برای تغییر و خروج از دایره محصور و بسته “بد و بدتر” به سوی “خوب و خوبتر” و چشم آندازی شفاف است که خوشبختانه تا حد بسیار زیادی در برهه کنونی در جامعه ایران موجود است.
در وضعیت سنجی قبلی ( شماره 425 -3*) نگارنده تاکید کرد که این آمادگی و عوامل زنده بودن جنبش هنوز در سالگرد جنبش وجود دارند. و لی
آیا همه عوامل مهیا هستند ؟خیر
احتمال دارد مهیا نشوند؟ بله
اما سوال اصلی این است که چرا بایستی مهیا نشوند ؟
مهیا بودن عوامل، بستگی به پویایی جامعه و عمل و طرز فکر و تلاش من و شما یعنی جمهور مردم ایران دارد که فرصتها را شناسایی و از آنها بهترین بهره را ببرد و نقایص را مرتفع سازد.
بر همه دست اندرکاران جنبش و یا حد اقل بخشی که از لحاظ نظری جنبش را به پیش می برند ضرور است که با دقت یک ملت پیشرو همچوم ملت ایران که در طول تاریخ معاصر در مبارزات و جنبشها و انقلابهای منطقه ای و جهانی پیشرو و پرچم دار بوده است، همه این عوامل را بسنجند و از هر نظری که به شناسایی و نقادی و یا ارائه راه حل و ابتکار پیش برنده جنبش یاری می رساند، حسن استقبال کنند.
نگارنده قصد ندارم در این وضعیت سنجی ها همه عواملی که می توانند منجر به پیروزی جنبش انقلابی “زن، زندگی، آزادی” بشوند را بر بشمارم چرا که خود کتابی می شود اما سعی می نمایم تا حد امکان مهمترین نکات قوت و ضعف جنبش را با الهام از تجربه سایر ملل و نیز کتب منتشر شده در باره ویژگیهای جنبشهای مدنی و نیز بررسی فکرهای جمعی جباری که قدرتمداران برای فلج جنبش می سازند و در جامعه منتشر می کنند، در طی چند وضعیت سنجی برشمارم. چه عوامل پویایی بخش و چه عوامل مانع ساز.
آیا بایستی تنها بر روی قوتها و یا تنها بر روی ضعفها تکیه کرد؟
به هیچ وجه. اما در بسیاری جنبشها تمایل بر این است که بیشتر به قوتها نگریسته شود و هر اشاره به ضعفی به پای تخریب جنبش گذاشته شود. در صورتی که شناخت دقیق قوتها و ضعفها هر دو مبرم و اساسی اند.
قوتهای جنبش انقلابی “زن، زندگی، آزادی “
نگارنده در وضعیت سنجی هایی چند همراه با پیشرفت جنبنش مهمترین قوتهای جنبش را که بعضا در شعارها و رفتارها نیز منعکس می شدند به مناسبت، بر شمرده ام .
این قوتها در شعارهای همگانی رخ مینمایند زیرا شعارهای ماندگار به ضرب قافیه و وزن و ردیف نیست که در اذهان ساخته و در وجدان ملی تثبیت می‌شوند، بلکه از آنجا که هر کدام نماد حقی هستند انسانی، شهروندی و یا ملی و یا حتی حق طبیعتی که پایمال شده است و نیز پاسخ به نیازی تاریخی‌اند و نماد فرهنگ و ادب مرم ایران، بصورت ندایی همگانی برای بیداری در وجدان ملی طنین می افکنند و باز تولید و سرداده می شوند.
چه بسا بسیاری شعارها که دارای این ویژه گیها نیستند، طول عمر کوتاه و یا محدوده جغرافیایی محدودی دارند و بدل به امری عمومی نمی شوند و از اینرو درکل ایران باز تولید نمی شوند و مردم از سردادن آنها اجتناب می کنند.
در ذیل فهرست آن قوتها را با تکیه بر شعارهای ماندگار ارائه می دهم :
بعنوان نمونه، نگارنده در وضعیت سنجی شماره۴۰۳ در تاریخ 1 مهر ماه 1401 تحت عنوان گشودن فضای زندگی و جنبش در سراسر ایران، فضل هنرمندی زنان ایران است ، بنا بر آن مرحله از جنبش به 2 قوت ذیل اشاره کردم:

1-قوت دفاع زنان ایران از دو حق بنیادین استقلال و آزادی فردی
تصریح کردم که در این جنبش زنان از دو حق بینادین استقلال فردی خود در تصمیم گیری در مورد پوشش خود و از حق آزادی فردی خود در انتخاب نوع پوشش، شجاعانه دفاع کردند و برای دفاع از این دو اصل و دو حق چه در سطح فردی و چه در سطح ملی (حقوق را یکپارچه دیدن) تا پای جان ایستادگی کردند. از اینرو هنر زنان شجاع میهن ما در سرپیچی از قبول حجاب اجباری در این است که ممکن بودن ایستادگی بر سر استقلال و آزادی رادر سطح فردی و ملی به چشمها ی ایرانیان و جهانیان آوردند.
و از بی نظیری شجاعت بی مانند زنان (از جوان تا میانسال و سالمند) نام بردم که در جلو ماموران سرکوب نظام حجاب اجباری خود را برداشته و به زور رژیم حاکم “نه” گفتند و یا روسری های خود را آتش زدند. در یکی از فیلمها زن شجاع ایرانی در میان 7 نیروی ویژه نظام بر روی سکویی بدون روسری نشسته و دستان خود را با علامت پیروزی بالا می برد و آن ماموران ناتوان از تعرض به وی اند.
عدالت، آزادی / پوشش اختیاری
حکومت ضد زن/ نمی خوایم، نمی خوایم
هیز تویی، هرزه تویی/ زن آزاده منم
نه روسری، نه توسری/ آزادی و برابری
چه با حجاب چه بی‌حجاب/ می‌ریم به سوی انقلاب

2- قوت گذر از چهارچوب نظام و نماندن در دام “اصلاح پذیربودن نظام”
بر این قوت از اینرو تاکید کردم چرا که اصلاح طلبان حکومتی بیش از 24 سال با ایجاد توهم و ساختن فکر جمعی جبار “اصلاح پذیر بودن نظام ” چون اوجب واجباتشان نظام بود، به افزودن بر عمر نظام و بسط اختیارات “رهبری” نظام پرداختند و جایگاه مردم را بجای صاحبان حق حاکمیت و وطن، به ابزاری برای فشار از پایین فروکاستند و چون اصل برای اصلاح طلبان ماندن در درون حکومت و نه حقوق مردم و نیز سهم خواهی قدرت بیشتر در چانه زنی میان “بالایان ” بود، فرصتهای بسیار ذیقیمتی را از جامعه ستانده و سوزاندند .
این تجربه دردناک برای جامعه باعث شد که مردم در جنبش کنونی، از کل نظام و محدوده تنگ آن در گذرند و با طرح شعارهایی کاملا حساب شده، همچون “ملت چرا نشستی/ منجی خودِ تو هستی”، واضح نشان دهند که خواسته های عمومی از مطالبه گری های صفنی و یا التماس از نظام فراتر رفته و برمبنای مطالبه حقوق همگانی شکل گرفته و کاملا سیاسی گردیده و کل نظام را نشانه رفته است و متعلق به آزادی و استقلال همه مردم ایران است. در واقع امر، پس از گذشت سه هفته که از جنبش “زن، زندگی، آزادی”، شعار «بهش نگین اعتراض، اسمش شده انقلاب» در دانشگاه زاده شد. در این شعار که همگانی شد تظاهر کنندگان با تاکید بیان کردند که مطالبه‌هایشان صرفا اعتراضی صنفی و دانشجویی نیست، بلکه آنها خواهان انقلاب و دگرگونی اساسی و بنیادینند.
شعارهای زیر و سر داده شدن آن در اقصی نقاط ایران نیز شاهد این مدعا می باشند:
این آخرین پیام است/ هدف خود نظام است
نه سلطنت نه رهبری/ دموکراسی، برابری
مرگ بر ستمگر/ چه شاه باشه، چه رهبر
جمهوری اسلامی/ نمی خوایم، نمی خوایم
سیستم فاسد نمی خوایم/ مسئول قاتل نمیخوایم
اصلاح طلب، اصوالگرا / دیگه تمومه ماجرا
میجنگیم، میمیریم / ایران را پس میگیریم
بهش نگین اعتراض / اسمش شده انقلاب
تا انقلاب نکردیم / برنمی گردیم خونه
کشته ندادیم که سازش کنیم/ رهبر قاتل را ستایش کنیم
خامنه ای قاتله/ ولایتش باطله
اوین شده دانشگاه / ایران شده بازداشتگاه
قرار ما هر روزه / فکر نکنین امروزه
فتنه تویی ستمگر / به من نگو فتنه گر
ملت چرا نشستی/ منجی ما تو هستی
ملت چرا نشستی/ منجی خودِ تو هستی
در وضعیت سنجی شماره که در تاریخ 01 آذر 1401 تحت عنوان “خشونت زدایی رمز موفقت جنبش تا انقلاب ایران” انتشار یافت به دو قوت دیگر جنبش اشاره کرده ام:

3-قوت گذر از مرزهای قومیتی و سراسری کردن جنبش و نیز خنثی کردن ترفند نظام ولایت فقیه برای ایجاد دعوای قومی در جنبش
و تاکید کردم که همه می دانند که نظام ولایت فقیه در راستای برنامه خود برای تحمیل خشونت به جنبش، هم با کشتار مردم مظلوم زاهدان، هم با جنگ افروزی درکردستان و هم در به رگبار بستن بی دلیل مردم شهرستان ایذه در خوزستان و حتی کشتار کودکان 9 ساله همچون کیان پیر فلک مظلوم، سعی در براه اندازی دعوای قومی در بین مردم ایران کرد. اما مردم هوشمند و فهیم ایران یکپارچه در کل ایران با شعار هایی همچون
کردستان، بلوچستان /چشم و چراغ ایران
آذربایجان اویاخدای /کردستانا بایاخدایی ( آذربایجان بیدار است /پناه کردستان است )
آذربایجان اویاخدای/ انقلابا بایاخدای (( آذربایجان بیدار است /پناه انقلاب است )
هم مرزهای قومیتی را در جنبش درنوردیدند و هم این ترفند رژیم را هوشمندانه خنثی کردند.
در واقع باید گفت که مردم فهیم ایران در این جنبش نشان دادند که ستمی که بر هر قومی از ایران روا رفته و می رود از کردستان تا آذربایجان و سیستان و گیلان و بلوچستان و… در واقع بخشی و جزئی از ستمی عمومی و سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی است که بر پیکره کل ایرانیان و ایران و طبیعتش به مثابه یک کل و مجموعه روا می رود. در فرهنگ غنی و توحیدنگر و مجموعه نگر ما ایرانیان که تضاد و دو گانگی و تقابل ریشه نداشته است و شعر ماندگار سعدی
بنی آدم اعضای یک پیکرند – که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی بدرد آورد روزگار – دگر عضو ها را نماند قرار
معرف جهانی غنای فرهنگی ما است. درد و رنج ما مجموعه وار حس میگردد و آرمان رفع تبعیض را نیز را خواستی جهانی و بهم مرتبط می داند و همانگونه که بدون رفع ستم از جزء، کل احساس آسودگی نمی نماید، رفع ستم و بی عدالتی و تبعیض از همه ایران و در هر سطح از روابط برای ایرانیان بلکه در سطح جهانی اصل و هدف است چرا که تا امکانات بدور از هر تبعیضی در اختیار همگان قرار نگیرد ستم و تبعیض و ناعدالتی، مجرایی برای ادامه می یابد.

4- قوت حفظ تمامیت ارضی و نیز همبستگی قومی در ایران
تاکید کردم تا این مرحله، مردم ایران و همه معترضان در خیابان بسیار هوشمندانه رفتار کرده و نشان دادند که هم تمامیت ارضی ایران را حافظند و هم همبستگی قومی ایران را قوت جنبش و فردای میهن می دانند و هم زندگی و آزادی و استقلال و برخورداری از حقوق را برای آینده ایران هدف اصلی قرار داده اند و با همکاری ایرانیان فهیم خارج از کشور حمایت افکار عمومی خارج از کشور را جلب کرده و جهانی شاهد جنبش متمدنانه، مسالمت آمیز و با فرهنگ ملتی گردید که بر خلاف نظام حاکم بر آن که مرگ را نمایندگی می کند، زندگی را برای ایران و ایرانیان نمایندگی می کند و به جهانیان نیز عرضه می کند.
و اما برای تکمیل این قوت و نیز گسترش دادن به دامنه آن پیشنهاد می شود در ادامه جنبش بر اصل استقلال در بعد خارجیش یعنی مخالفت آشکار با دخالت قدرتهای خارجی در امور جنبش ایران و تنها تکیه بر همبستگی ملتها نیز تاکید صریح شود.
کرد، بلوچ و آذری/ آزادی و برابری
از کردستان تا تهران / جانم فدای ایران
از ایذه تا کردستان/ جانم فدای ایران
و نیز در وضعیت سنجی 425 تحت عنوان دلایل زنده بودن جنبش انقلابی “زن ،زندگی، آزادی” سعی کردم برخی دیگر از قوتهای جنبش ” زن زندگی آزادی ” را که خود نیز دلایل زنده بودن جنبش هستند را برشمارم.

5- قوت آگاهی بخشی و معرفت به حقوق
هر جنبش اعتراضی، نتیجه آگاهی و معرفت بخشی از جامعه به حقوقشان و اعتراض به سلب آن حقوق و انتقال آن آگاهی به سایر اقشارجامعه است. این انتقال زمینه شکل گیری و تقویت وجدان جمعی را بوجود می آورد. از اینرو خود جنبش زن، زندگی، آزادی، قوت بیداری وجدان جمعی به حقوق را آشکار می سازد و بخاطر همین قوت هنوز زنده است.
ملت چرا نشستی/ منجی ما تو هستی
ملت چرا نشستی/ منجی خودِ تو هستی
دانشجو داد بزن / حقتو فریاد بزن
آهای آهای نشسته‌ها / مهسای بعدی از شماست

ابتدا این متن کامل بود و هر 10 قوت برشمرده شده بود منتهی برای جلوگیری از اظاله کلام، متن به دو قسمت تقسیم شد. از این رو در شماره آینده 5 قوت دیگر جنبش را برخواهم شمرد.

ژاله وفا از مجامع اسلامی ایرانیان

منابع :
1*
Rucht, Dieter
Modernisierung und neue soziale Bewegungen:
Deutschland, Frankreich und USA im Vergleich
Theorie und Gesellschaft, No. 32
Provided in Cooperation with:
WZB Berlin Social Science Center
: Rucht, Dieter (1994) : Modernisierung und neue soziale Bewegungen:
Deutschland, Frankreich und USA im Vergleich, Theorie und Gesellschaft, No. 32, ISBN
3-593-35171-4, Campus, Frankfurt/M. ; New York, NY
*2
انقلاب ، نوشته ابوالحسن بنی صدر.تاریخ انتشار : خرداد 1396.
انتشارات انقلاب اسلامی
://banisadr.org/index.php?option=com_content&view
=article&id=796:2017-08-10-18-02-35&catid=9&Itemid=141

*3
ژاله وفا : وضعیت سنجی ۴۲۵ – دلایل زنده بودن جنبش انقلابی “زن ،زندگی، آزادی”
/ enghelabe-eslami.com/index.php/component/content/article/37-khabar/tahlil52998