سخنرانی این هفته شاهزاده ترکی الفیصل در مورد خشونت جاری در خاورمیانه برای یکی از اعضای ارشد خاندان سلطنتی عربستان بیش از حد صراحت داشت.
این سخنرانی در سطح وسیع به عنوان واضح‌ترین نشانه نوع نگرش رهبری عربستان سعودی در مورد اوضاع جاری تلقی می‌شود.
شاهزاده ترکی، یک دولتمرد کهنه‌کار و محترم در محافل سعودی، بعد از حمله ۷ اکتبر حماس به جنوب اسرائیل و بمباران غزه توسط اسرائیل، هم حماس و هم اسرائیل را به دلیل حمله به غیرنظامیان به باد حمله گرفت. او گفت که هیچ قهرمانی در این حوادث وجود ندارد به جز قربانیان.
خشم اعراب از حملات هوایی اسرائیل چنان است که شاهزاده ترکی – که برای مخاطبان آمریکایی در دانشگاه رایس در هیوستون سخنرانی می‌کرد – صدای نادری در انتقاد از حماس در میان اعراب در شرایط کنونی است.
او گفت که عملکرد این گروه برخلاف دستورات اسلام دایر بر حفاظت از غیرنظامیان است. اکثر کسانی که به دست حماست کشته یا ربوده شدند غیرنظامیان بودند.
شاهزاده ترکی، دیپلمات سابق، محتاط و متفکر و رئیس سابق سازمان جاسوسی عربستان، با محکوم کردن اسرائیل در کنار حماس به سخنانش تعادل بخشید. او اسرائیل را به «بمباران بی‌رویه غیرنظامیان بی‌گناه فلسطینی در غزه» و «دستگیری بی‌رویه کودکان، زنان و مردان فلسطینی در کرانه باختری» متهم کرد.
او با انتقاد از استفاده رسانه‌های آمریکایی از عبارت «حمله‌ای بدون تحریک» در رابطه با تهاجم ۷ اکتبر حماس به اسرائیل گفت: «چه تحریکی بیشتر از آنچه اسرائیل در سه چهارم قرن گذشته با مردم فلسطین انجام داده است؟»
او اضافه کرد که «همه کسانی که در اشغال نظامی زندگی می‌کنند حق دارند در برابر اشغال مقاومت کنند.»
شاهزاده ترکی همچنین سیاستمداران غربی را متهم کرد «هنگامی که اسرائیلی‌ها توسط فلسطینی‌ها کشته می‌شوند، اشک می‌ریزند»، اما «وقتی اسرائیلی‌ها فلسطینی‌ها را می‌کشند حتی از ابراز تاسف» خودداری می‌کنند.
جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، در جریان سفرش به اسرائیل گفت که آمریکا برای همه قربانیان بی‌گناه سوگواری می‌کند.
پس چه چیزی در پس این سخنرانی که شاهزاده می‌دانست مورد توجه گسترده قرار می‌گیرد قرار داشت.
بعید به نظر می‌رسد که او بدون هماهنگی با دربار سلطنتی کشورش که توسط ولیعهد قدرتمند، محمد بن سلمان اداره می‌شود، سخنرانی کرده باشد.
شاهزاده ترکی شجره‌نامه چشمگیری دارد. پدرش ملک فیصل یک پادشاه محبوب و مدرن بود که در سال ۱۹۷۵ ترور شد. برادرش هم تا زمان مرگ در سال ۲۰۱۵ وزیر خارجه عربستان سعودی بود.
تحصیلات شاهزاده ترکی در ایالات متحده و بریتانیا در پرینستون، کمبریج و جورج تاون به او دیدگاه ارزشمندی در مورد فرهنگ و تفکر غربی می‌دهد و زمینه تماس مادام العمر او با تصمیم گیرندگان در واشنگتن و لندن را فراهم می‌کند.
او برای دوره‌ای رئیس سازمان جاسوسی عربستان سعودی شد و برای ۲۴ سال سازمان اطلاعات خارجی را با مسئولیت ویژه برای افغانستان اداره کرد.
پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، او سفیر عربستان سعودی در لندن و سپس واشنگتن شد.
سخنگوی رسانه‌ای او در سفارت عربستان در لندن جمال خاشقجی بود، روزنامه‌نگاری که در نهایت در سال ۲۰۱۸ در داخل کنسولگری عربستان در استانبول توسط عوامل دولت سعودی به قتل رسید. عربستان «عوامل خودسر» را در قتل او مقصر شناخت.
شاهزاده ترکی الفیصل هیچ سمت رسمی در دولت عربستان سعودی ندارد، با این حال در موارد معدودی که در نشست‌های بین‌المللی سخنرانی می‌کند، شناخت جالبی از تفکر سعودی به دست می‌دهد.
حاکمان عربستان دل خوشی از حماس ندارند. در واقع این احساس بسیاری از دولت‌های منطقه است. حاکمان مصر، اردن، امارات متحده عربی و بحرین، حماس و «اسلام سیاسی» آن را تهدیدی برای حکومت سکولار خود می‌دانند.
تشکیلات خودگردان فلسطینی متکی بر حزب فتحِ یاسر عرفات، که بر بخش‌هایی از کرانه باختری که تحت اشغال اسرائیل نیست حکمرانی می‌کند، عملا در سال ۲۰۰۷ توسط حماس از غزه بیرون رانده شد. در جریان یک درگیری داخلی کوتاه مدت، برخی از اعضای آن از پشت بام ساختمان‌های بلند به پایین پرتاب شدند.
اگرچه حماس یک دفتر سیاسی در قطر دارد اما حامی اصلی آن ایران است که از دیرباز رقیب عربستان سعودی بوده است.
هرچند سعودی‌ها و ایرانی‌ها در ماه مارس سال جاری رسما توافق کردند که به اختلافات خود پایان دهند، اما بی‌اعتمادی متقابل قابل توجهی بین آنها وجود دارد.
با این حال آنها مشترکا بمباران غزه توسط اسرائیل را محکوم کرده و بر حمایت خود از یک کشور فلسطینی تاکید کردند.
اکنون باورش سخت است، اما تنها دو هفته پیش – قبل از حمله حماس – عربستان سعودی در مسیر عادی‌سازی روابط با اسرائیل قرار داشت، همانطور که امارات، بحرین و مراکش انجام داده‌اند. تحولی که حالا معلق شده.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که حمله مرگبار حماس به اسرائیل تا حدودی ناشی از تمایل به از خط خارج کردن قطار عادی‌سازی روابط است که حماس و ایران را در خاورمیانه جدید به حاشیه خواهد راند.
آیا اوضاع در منطقه به وضعیت موجود بازخواهد گشت؟
در حال حاضر تصور چنین حالتی سخت است، زیرا اسرائیل به عنون یک کشور زخمی تمایلی به سازش ندارد و دولت‌های عرب نگران اعتراضات فزاینده ضداسرائیلی در خیابان‌های خود هستند.
اما وقتی که درگیری فعلی در غزه پایان یافت، ممکن است جیب پرپول عربستان سعودی باشد که به بازسازی آن کمک می‌کند.
بنابراین ارزش دارد برای آگاهی از نگرش عربستان در مورد حوادث آینده، سخنرانی‌های شاهزاده ترکی را دنبال کنیم.
منبع: بی بی سی
