جون کری می‌گوید: تأسیسات اتمی ایران باید برچیده شوند ناشی‌گری یا اعلان یک سیاست؟:
در 26 ژانویه 2014، سخنان جون کری مورد انتقاد گارت پورتر قرار گرفته‌است:
● جون کری، وزیر امورخارجه امریکا، کلمه «برچیده شدن» بخشی از تأسیسات اتمی ایران را بکار برد. سخنان ناسنجیده او، در وسائل ارتباط جمعی امریکا این‌طور معنی شد که امریکا بیشتر از چیزی مطالبه می‌کند که ایران پذیرفته‌است. سخنان کری و کاخ سفید واکنش مخالف ایران و قیل و قال سیاسی در امریکا و خارج از امریکا پدید آوردند. این رجز خوانی امریکا می‌تواند موانع جدید برسر راه توافق نهائی درباره اتم ایران پدیدآورد.
● محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در مصاحبه با CNN، به تاریخ 22 ژانویه، گفت: ما تمامی سانتریفوژهای خود را برنخواهیم چید و تجهیزات اتمی خود را پیاده نخواهیم کرد. تنها می‌پذیریم که اورانیوم را بیشتر از 5 درصد غنی نکنیم.
وقتی فرید ذکریا از پرزیدنت حسن روحانی پرسید: آیا برچیدن سانتریفوژها درکار نخواهد بود؟ روحانی پاسخ داد: نه، بهیچ رو تن به برچیده شدن سانتریفوژها نخواهیم داد.
وسائل ارتباط جمعی امریکا که از جزئیات فنی موضوع گفتگوها آگاه نیستند، این اظهارات را این‌طور تعبیر کردند که ایران حاضر به گفتگوی جدی نیست. در واقع، ظریف غنی کردن اورانیوم را موضوع گفتگو کرد و حکومت اوباما پذیرفت او در گفتگو جدی و واقع بین بوده‌است.
● مسلم است که حکومت اوباما در مقام ارضای خواست اسرائیل، سخن از «برچیدن تأسیسات اتمی ایران» گفته‌است. باوجود این، چنین رجزخوانی، می‌تواند حکومت ایران را سخت تحریک کند و آن را در معرض اتهامات مخالفان داخلیش قراردهد.
ظریف از این‌که کاخ سفید توافق نهائی را اساساً برچیدن تأسیسات اتمی ایران می‌داند، شاکی است. او می‌گوید توافق ژنو هیچ نمی‌گوید تأسیسات اتمی ایران باید برچیده شوند.
● در 23 نوامبر 2013، کاخ سفید متنی را زیر عنوان «تفاهم مرحله اول با جمهوری اسلامی ایران در باره برنامه هسته‌ای ش»، انتشار داد. در آن متن، آمده‌است که ایران قبول کرده‌است تأسیسات اتمی برای غنی سازی اورانیوم بمیزان بیشتر از 5 درصد را برچیند. این جمله بندی، کمی بیش از آن‌است که در توافق نامه «عمل مشترک» قید شده‌است. بنابر گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در فردو، که تنها برای تولید اورانیوم بالاتر از 5 درجه مورد استفاده قرار می‌گرفت، ایران چهار آبشار سانتریفوژ برای تولید اورانیوم بالاتر از 5 درجه نصب کرده‌است. و 12 آبشار دیگر هم برای غنی سازی اورانیوم بمیزانی بیشتر از 5 درصد نصب کرده‌است که هیچ‌گاه مورد بهره برداری قرارنگرفته‌است. متن توافق نامه بسیار دقیق است: «در فردو، هیچگونه غنی‌سازی بیشتر از 5 درصد بعمل نخواهد آمد و بر 4 آبشار کنونی، افزوده نخواهد شد. 12 آبشاری که بکار نیفتاده‌اند، همچنان بکار نخواهند افتاد و آبشارها به یکدیگر متصل نخواهند شد».
بدین‌قرار، برابر توافق ژنو، از ایران خواسته نشده‌است تأسیسات اتمی خود را برچیند. ظریف و روحانی بیشتر تحت فشار قرارگرفتند وقتی جون کری و سخنگوی کاخ سفید گفتند، در توافق نهائی، ایران ناگزیر باید بخشی از تأسیسات اتمی خود را برچیند.
● بکاربردن کلمه «برچیدن» در این اظهارات، بمقیاس وسیع رجز خوانی است و بخاطر بازداشتن حمله شخصیتهای سیاسی جانبدار اسرائیل به حکومت بخاطر نرمشش در برابر ایران است. اما پی‌آمدش این‌است که نرمش دیپلماتیک لازم برای به نتیجه رساندن گفتگوها را از بین می‌برد.
از قرار، کری به این نتیجه رسیده‌است که باید کلمه «برچیدن» را بکار برد. او بعد از آن به این نتیجه رسیده است که تلویزیون NBC به پرسشهای استفانوپولس پاسخ داد. استفانوپولس، با بکاربردن انتقادهای طرفداران اسرائیل در کنگره، او را در تنگنا قرارداد و او هم این کلمه را بکاربرد. آخر لیندسی گراهام گفته بود: ماچیزی بدست نیاورده‌ایم. توافق ایجاب می‌کند که تأسیسات اتمی ایران برچیده شوند.
وقتی کری به خود بالید که «سانتریفوژها در محلهائی که قرار بود نصب شوند نصب نخواهند شد»، استفانوپولس، سخنش را قطع کرد و گفت: «اما برچیده نخواهند شد». کری پاسخ داد: «در مرحله بعدی این‌کار خواهد شد». کمی بعد، کری گفت: «در این 6 ماه، بی‌کار نمی‌مانیم. ما درباره برچیدن تأسیسات گفتگو خواهیم کرد ما در باره حدود گفتگو خواهیم کرد».
بعد از آن، کری، در اعلامیه خود، کوتاه آمد. در 11 دسامبر 2013، در شهادت خویش در کمیسیون امور خارجه مجلس نمایندگان، کری گفت: ما برضد ایران تحریمها وضع کردیم زیرا امید داشتیم که سبب می‌شوند ایران بساط برنامه اتمی خود را برچیند.
سخنگوی کاخ سفید، جی کارنی، برداشت ظریف را رد کرد. ظریف گفته بود: بخاطر مصرف داخلی، به تعهدات ایران در محدوده برنامه عمل مشترک، امریکا معنائی را می‌دهد که می‌خواهد. او خودداری کرد از این‌که بگوید توافق ژنو برچیدن تأسیسات اتمی ایران را مقرر می‌کند. اما تأکید کرد که توافق نهائی می‌باید برچیدن را دربر بگیرد. ایران می‌باید محدودیت و تضییق های دقیق، در باره تمامی جنبه‌های برنامه اتمی خود، از جمله برچیده شدن قسمتهای مهم از زیر ساختهای اتمی را بپذیرد که، در آینده، به ایران امکان تولید بمب اتمی را می‌دهند.
● اما سخنگوی وزارت خارجه، ماری حرف Marie Harf در کنفرانس مطبوعاتی 13 ژانویه 2014، این لحن تحکم آمیز را نداشت: «ما گفته‌ایم که در یک توافق جامع، احتمالاً برچیدن بعضی چیزها نیز گنجانده خواهد شد». این سخن گویای آن‌است که سخنان کری و سخنگوی کاخ سفید بکار خنثی کردن طرفداران اسرائیل و نیز، بحداکثر رساندن توان به مرگ گرفتن برای به تب راضی کردن ایران در گفتگوهای آینده‌است.
● کری و دیگر مسئولان امریکائی که در کار گفتگو با ایرانند، می‌دانند که ایران نیاز به برچیدن سانتریفوژها ندارد. وقتی بخشی از اورانیوم 20 درصد خود را به اورانیوم 5 درصد بازگرداند، دیگر نمی‌تواند بمب اتمی بسازد.
مقامات امریکائی که درگذشته اصرارداشتند که ایران باید ذخیره اورانیوم غنی شده خود را به خارج انتقال دهد، از قرار، متقاعد شده‌اند که روش دیگری برای «غیرقابل استفاده‌کردن» اوراونیوم غنی شده به ترتیبی که قابل رساندن غنای آن تا 90 درصد نباشد، وجود دارد. پیشنهاد ظریف (بازگرداندن بخشی از اورانیوم 20 درجه به اورانیوم زیر 5 درصد و اکسید کردن قسمتی دیگر) محور توافق ژنو شد.
● اما پیشنهاد ظریف نقطه قوت دیگری نیز داشت و آن این بود: ذخیره اورانیوم غنی شده زیر 5 درصد را نیز، همانند اورانیوم 20 درصد، به اکسید بدل می‌کنیم تا که هیچ‌گاه بکار تولید بمب اتمی نیاید. امریکا با این پیشنهاد موافقت کرد و قرارشد اورانیومی که در مدت 6 ماه تولید می‌شود به اکسید بدل گردد.
عنصری از توافق ژنو که تا بحال، از آن غفلت شده‌است، همین تبدیل اورانیوم زیر 5 درصد به اکسید است. پس همین سازوکار را در باره تمامی اورانیوم غنی شده می‌توان بکار برد. بدین‌ترتیب، می‌توان اطمینان حاصل کرد که این اورانیوم، هیچ‌گاه به اورانیوم 90 درصد بدل نخواهد شد.
● باوجود این، رجزخوانی حکومت اوباما (برچیدن قسمتی از تأسیسات اتمی ایران) یک واقعیت سیاسی جدیدی را پدیدآورده‌است: وسائل ارتباط جمعی امریکا پذیرفته‌اند که ایران باید تأسیسات اتمی خود را برچیند. دست‌کم قسمتی از این تأسیسات را باید برچیند تا اطمینان حاصل شود که قصد تولید بمب اتمی را ندارد.
● بسا حکومت اوباما بنا دارد نرمش دیپلماتیک به خرج می‌دهد و راه حلی غیر از برچیدن بخش بزرگی از تأسیسات اتمی ایران بجوید. اما بجای باز شناسی واقعیتهای فنی و دیپلماتیک، این‌سان رجزخوانی کردن، این خطر را دربردارد که دینامیک سیاسی پدیدآورد که مانع از رسیدن به توافقی معقول می‌شود.