سعد حریری، نخست وزیر لبنان به ریاض فراخوانده شد. در آنجا، متن استعفاء نامه ای را شامل سه نکته خواند: ایران در امور لبنان دخالت می‌کند. حزب الله سازمانی مسلح و وسیله کار ایران است و لبنان را حکومت ناکردنی کرده است و جانم در خطر است.
لوموند، مورخ ۹ نوامبر ۲۰۱۷، زیر عنوان «اتحاد خطرناک امریکا و اسرائیل و عربستان سعودی»، استعفای حریری را اجباری و با هدف تشکیل جبهه جدید ارزیابی می‌کند:
◄ اتحاد خطرناک امریکا و اسرائیل و دولت سعودی:
کریستف ایاد، مسئول قسمت بین المللی روزنامه لوموند، نویسنده مقاله است. او نوشته خود را این سان آغاز می کند: سه دولتی که از رژیم ایران نفرت دارند، در کار آنند که دامنه نفوذش را برچیند. هنوز کار داعش ساخته نشده، نزاع های خفته، بیدار می شوند:
● نخست مطالبه استقلال کردهای عراق که در انتظار سرنوشتی که کردهای سوریه پیدا خواهند کرد، درجا، نابود شد. و
● بخصوص آتش نزاع عربستان سعودی و ایران، دو قدرت عمده منطقه، که عنوان مبهم و فریب آمیز «نزاع سنی با شیعه» را پیدا کرده است، شعله ور شد. در واقع، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا این آتش را تیز می کند. او که در نیمه اکتبر، از تصدیق عمل کردن ایران به توافق اتمی، خودداری کرد، آتش خصومت میان سعودی ها با ایران را مدام تیز می کند.
● ناگهان، دولت سعودی با مجبور کردن سعد حریری به استعفاء از نخست وزیری لبنان، تنش میان خود با ایران را شدت بخشید. حریری با چهره ای بی روح، متنی را خواند که از پیش تهیه شده بود. فردای آن، دولت سعودی پرتاب موشک از یمن به سوی ریاض را اقدام جنگی ایران برضد خود خواند و گفت «در حالت جنگ» است.
● بدین سان، در خاورمیانه، محور بی سابقه ای دارد شکل می گیرد مرکب از امریکا و اسرائیل و دولت سعودی. هر سه در نفرت از رژیم ایران اشتراک دارند و می خواهند دست آنرا از منطقه کوتاه کنند.
● در حقیقت، ایران از طریق متحدانش در سوریه و لبنان و عراق (کمی کمتر) و یمن (باز هم کمتر) و با تقلا برای دستیابی به سلاح ویرانی انبوه (سلاح هسته ای که ساخت آن فعلاً منجمد است و موشک دوربرد که در بحبوحه توسعه است) می کوشد، در منطقه، برتری استراتژیک بدست آورد و اسرائیل و دولت سعودی نمی توانند به آن تن دهند.
● باراک اوباما می کوشید متحدان امریکا، سعودی ها و اسرائیل را، به کاستن از خصومت، متقاعد کند و بسا خواسته اشان در مورد ایران را نادیده می گرفت. اما وقتی دونالد ترامپ رئیس جمهوری امریکا و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، شدند، کار وارونه شد. از ماه ژانویه که ترامپ ریاست جمهوری خود را آغاز کرد، جارد کوشنر، داماد ترامپ، مرتب میان بیت المقدس و ریاض و ابوظبی، در آمد و شد است. بی آنکه از کوشش های او، اطلاعی به بیرون درز کند. اما معلوم است که او در کار متحقق کردن رؤیای اسرائیل است. این رؤیا نزدیک شدن با دنیای عرب، دست کم با رژیم های سلطنتی کشورهای واقع در ساحل خلیج فارس است.
● اسرائیل در منطقه ای قرار دارد که مردمانش با آن دشمن هستند. بنابراین، ناگزیر است متحد بجوید. مدت های دراز، ایرانِ شاه و ترکیه تحت حکومت طرفداران مصطفی کمال، متحدان امریکا و دوست اسرائیل بودند. ترکیه عضو ناتو نیز بود و هست. انقلاب ایران سبب شد که ایرانِ آیه الله خمینی– بی آنکه از فلسطینیان نظرشان را بخواهد- خود را قهرمان حمایت از خواست فلسطینیان بخواند و حامی جبهه امتناع بگردد*
* قول لوموند نادرست است. چراکه هم روزهای اول انقلاب، این عرفات بود که بدون دعوت رسمی به ایران آمد و تقاضای حمایت کرد. او به ایران آمدن را مکرر کرد تا زمانی که رژیم در به روی او بست.
بعد هم رجب اردوغان اسلام گرا از اسرائیل فاصله گرفت و حتی از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ روابط خود را با اسرائیل قطع کرد. از این رو، اسرائیل باید برای خود «دوست های» جدید دست و پا می کرد. با مصر و اُردُن قرارداد صلح امضاء کرد. این دو کشور در «صلح سرد» با اسرائیل ماندند. زیرا مردم این کشور با اسرائیل سخت دشمن هستند. در عوض، کشورهای خلیج فارس به تدریج به اسرائیل نزدیک شدند. و این از سال ۲۰۰۲ بدین سو بود که پرده از برنامه اتمی پنهانی ایران برداشته شد. این نزدیک شدن که مدتی دراز، کند و پنهانی بود، با روی کار آمدن نسل جدید، محمد بن زاید در امارات متحده و ولیعهد شدن محمد بن سلمان، مرد قوی دولت سعودی، در عربستان، علنی و علنی تر شد. اینان نه به خواست فلسطینیان که به «خطر ایران» است که هوش و حواس سپرده اند. اسرائیل هم که نیک دریافته است چگونه می شود عرب ها را به جان هم انداخت، فرصت را مغتنم شمرده است.
● امروز، مانع چندانی بر سر راه اعلان اتحاد امریکا و اسرائیل و دولت سعودی و متحدانش در خلیج فارس، برجا نمانده است. این ائتلاف در صورت تحقق، بلحاظ قدرت نظامی و فنی و مالی و منابع نفت و گاز، بی سابقه خواهد بود.
◄ در برابر، محور روس و ترک و ایران شکل می گیرد:
● در برابر این اتحاد، محور روسی – ایرانی – ترک، شکلی بس کم رنگ به خود می گیرد. این سه کشور ارتش های پر عده دارند، اما با تکنولوژی کهنه، «اقتصادی گرفتار خون ریزی» و منافع استراتژیک ناهمخوان. این مقایسه، مقایسه روی کاغذ است. چراکه در حال حاضر، این ائتلاف نامحتمل– ترکیه یک پا در درون و یک پا در بیرون آن دارد- است که بر زمین مهار دارد و همچنان بر گستره مهار خویش می افزاید.
● کاستی اتحاد امریکا – اسرائیل – کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، نبود سنجیدگی سیاسی و هوشمندی است. در حقیقت، این سه کشور، جنگ ها کرده اند همه ناکام: امریکا به عراق و افغانستان حمله برد و این است حاصل کارش. اسرائیل در پیروزی بر حزب الله ناکام شد. در جنگ غزه نیز کامیاب نشد. دولت سعودی در جنگ یمن خود را گرفتار کرده است.
*** پایان ترجمه مقاله ***
برغم اشاره به دشمنی مردم مصر و اردن با اسرائیل، واقعیت مهمی که لوموند از آن غفلت کرده است، مردم این کشورها و وجدان های ملی آنها است. چنانکه از منظر وجدان ملی ایرانیان، و نیز حقوق ملی مردم ایران که در شکل گیری دو محور بنگریم، می بینیم، سهم ایران «اقتصادی گرفتار خون ریزی» (Hémorragie) و دادن کشته در جبهه های جنگ و تحمل هزینه های روزافزون جنگ و گرفتار شدن در هفت جنگ (نظامی، ترور، جنگ با پادرمیانی گروه های مسلح، اقتصادی، مذهبی، دیپلماتیک، و روانی و تبلیغاتی) و محصور شدن در حلقه پایگاه های نظامی و اطلاعاتی است. هرگاه رژیم ولایت مطلقه فقیه قرار بود به خواست انقلاب (نه شرقی نه غربی) عمل کند و استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی، بنابراین، جامعه باز را متحقق گرداند، هرگز ممکن نمی شد، «ایران را خطر اول و اصلی» گرداند و بر ضد ایران جنگ براه انداخت (تجاوز نظامی رژیم صدام به ایران)، و تا جایی پیش رفت که به اتحاد عرب و اسرائیل برضد ایران شکل داد. بنابراین، هم عضویت زیانبار در اتحادی که عضو مسلط آن روسیه است، و هم برانگیختن کشورهای عرب به اتحاد با اسرائیل و جنگ افروزان امریکایی، خیانتی آشکار به حقوق ملی ایران است.
بدین خاطر است که از منظر وجدان ملی، وضعیت منطقه را می سنجیم:
◄ وجدان های ملی، پیشاروی دو محوری که می خواهد منطقه را همچنان میدان جنگ نگاه دارد:
۱. کارآیی وجدان ملی لبنانی ها:
لوموند (۱۴ نوامبر ۲۰۱۴) اقدام دولت سعودی در لبنان را «شکست کامل» توصیف می کند. نماینده لوموند در لبنان توضیح می دهد چرا این اقدام شکست کامل است:
● علت شکست، آنهم شکست کامل این است که سعودی ها، از وطن دوستی لبنانی ها غافل بودند. استعفای حریری نه تنها سنی ها را بر ضد شیعیان، بخصوص حزب الله برنیانگیخت، بلکه احساسات آنها را جریحه دار کرد.
● چرا سعد حریری به خواندن استعفاء نامه در ریاض تن داد. زیرا او و خانواده‌اش تبعه عربستانند. او متحد و نیز مشتری دولت سعودی است. چراکه خانواده او شرکت بزرگ ساختمانی در عربستان دارند. نخست وزیری او نتیجه توافق ضمنی رژیم ایران و دولت سعودی بود. با به سلطنت رسیدن سلمان و همه کاره شدن فرزندش محمد، دولت جدید، دیگر سودی در آن توافق نمی بیند و سعد حریری را ناگزیر از استعفاء می کند. هدف دولت سعودی، ایجاد جبهه جدید، این بار، در لبنان است. دولت سعودی دشمنی بی سابقه ای نسبت به ایران ابراز می کند. این دشمنی دست آویز حمله به یمن در مارس ۲۰۱۵ شد و بعد نوبت به طرد قطر رسید و اینک نوبت ایجاد بحران در لبنان شده است.
● بدون تردید، سعودی ها انتظار آن را نداشتند که مردم لبنان این گونه واکنش نشان دهند. این استعفاء میدان را برای حزب الله خالی کرد و سبب قوت گرفتن بیش از پیش آن به زیان منافع سنی ها شد. از این رو، عملیات دولت سعودی یک شکست کامل است. زیرا غیر از تنی چند از عقاب های سنی، مردم سنی لبنان، بجای آنکه بر ضد حزب اللهِ تحت حمایت ایران، برخیزند، خواستار بازگشت سعد حریری به لبنان شدند. سعودی ها به وطن دوستی لبنانی ها کم بها داده بودند. به یمن این وطن دوستی، هم مسیحیان، و هم سنیان، و هم شیعیان، خود را تحقیر شده احساس کردند و بر آن شدند که نخست وزیر لبنان را سعودی ها ربوده اند.
لبنانی ها مشاهده می کنند که پس از سال ها مداخله سعودی ها در امور لبنان، در دوره فهد و عبدالله، دو شاه پیشین عربستان، این بار، دولت سعودی دخالت را از اندازه گذرانده است. سعودی ها پویایی های درونی جامعه هایی که در آنها مداخله می کنند را اندر نمی یابند. این است که هم در یمن ارتش سعودی در گِل مانده است، و هم در مورد قطر سیاستش به شکست انجامیده است. زیرا نتوانسته است حمایت بین المللی گسترده از قطر را درک کند، و هم در مورد لبنان، با وطن دوستی مردم این کشور و نیز با مخالفت روسیه و فرانسه روبرو شده است. روسیه از ارجاع مسئله به شورای امنیت سخن می گوید، و فرانسه اتخاذ «ابتکارها» در ارتباط با سازمان ملل را ضرور می بیند.
تا اینجا قول نماینده لوموند در لبنان است. گزارش های دیگر، از جمله گزارش بی بی سی نیز نظر او را تصدیق می کنند.
بدین قرار، گزارش لوموند و گزارش های دیگر، واجد سه آموزش بس مهم هستند:
۱.۱. این بار وجدان ملی مردم لبنان عمل کرده است. بگوییم از جنگ داخلی ۱۵ ساله عبرت گرفته است و دیگر نمی خواهد لبنان میدان جنگ جدیدی بس وحشتناک تر بگردد. چرا که اگر جنگی درگیرد، دو محور در آن شرکت خواهند کرد. و
۱.۲. کسی که وابسته به قدرت خارجی است، از آن قدرت نمایندگی می کند، ولو نخواهد و با ایماء و اشاره بگوید که مجبور است و حالی کند که در واقع، سعودی ها هستند که او را تهدید به مرگ می کنند. حزب الله لبنان نیز در همین موقعیت است. زیرا در واقع تابع منافع رژیم ایران است. در واقع مردم لبنان، میان دو سنگ آسیا هستند و در این موقعیت، این وجدان ملی است که هر اندازه نیرومندتر و شفاف تر باشد، تضمین کننده کارا تری برای حفظ صلح در لبنان است.
۱.۳. درس سوم و به همان اندازه مهم و بسا بیشتر این است که دین و مرام وقتی به مالکیت دولت و یا یک سازمان سیاسی قدرت محور و قدرت مدار، در می آیند، وسیله توجیه آن می شوند و بطور مداوم از خود بیگانه و میان تهی می گردند. سبب گسستن رشته های همبستگی ملی نیز می شوند. اما دین و مرام، وقتی اندیشۀ راهنمای شهروندان می شوند، چون در بردارندۀ حقوق آنها می گردند، در بردارندۀ حق بر وطن و وطن دوستی، بنابراین، استحکام رشته های پیوند ملی نیز می شوند. از این رو، هیچ ملت آگاهی نباید اختیار دین یا مرام خود را به دولت و گروه های زورمدار بسپرد: جدایی دین و مرام از دولت، یک ضرورت است.
۲. وجدان ملی ایرانیان و عربستانی ها و ترک ها و…:
۲.۱. در میان کشورهای منطقه، ایران قدیمی ترین کشور است. تاریخدانان ایران را یکی از ۱۰ کشوری می دانند که قدیمی ترین کشورهای جهان هستند. بنابراین، هم وجدان تاریخی، و هم وجدان همگانی مردم ایران می باید غنی تر باشد و مردم ایران را نیک تر راهبر باشد. ایران، هم در موقعیت مسلط، و هم در موقعیت زیر سلطه، بوده است. بنابراین، هم سود و زیان «قدرت منطقه ای» شدن را باید بشناسد، و هم گرفتار زیان های زیر سلطه بودن، از قاجار بدین سو است.
در موقعیت کنونی منطقه، با حضور دو محور، زیان «نفوذ منطقه ای» داشتن وقتی در محروم شدن از منابع کشور در خلیج فارس و گرفتار شدن در هفت جنگ و تهدید شدن به دو جنگ نظامی و اقتصادی شدیدتر و تحمل تلفات و هزینه های سنگین و ایجاد کینه در کشورهای دیگر نسبت به ایران که بسا در طول عمر چند نسل ذایل نشود، بیش از آن عیان است که وجدان ملی ما ایرانیان آن را نبیند. از دید این وجدان، کار رژیم خیانت به استقلال و آزادی ما ایرانیان است. منظره زلزله زدگان غرب کشور نشان می دهد ما به ازایِ «قدرت نشان دادن» در بیرون مرزها، چه ضعفِ مفرطی در درون است: ناتوانی نزدیک به مطلق در کمک رساندن به زلزله زدگان، و فساد حاکم بر این امداد.
بنابراین، هرگاه مردم ایران صدای وجدان ملی خود را بشنوند، بر سه کار مصمم و مصر می شوند:
● مخالفت خویش را با شرکت رژیم در دسته بندی های منطقه ای و جهانی پنهان نکردن، و مخالفت خود را با جنگ های هفتگانه پنهان نکردن. این کار را با اظهار دلبستگی شدید خود به استقلال و آزادی اظهار باید کرد.
● بیش از پیش دین را از مالکیت رژیم ضد دین رها کردن و به بیان استقلال و آزادی بمثابۀ اندیشۀ راهنما روی آوردن. و
● برای اینکه بدیلی که نماد استقلال و آزادی است قوتی به تمام بگیرد، انزجار خویش را از همۀ وابسته ها به بیگانه پنهان نکردن و دلبستگی خویش را به این بدیل اظهار کردن.
۲.۲. مردم ترکیه و مردم عربستان نیز زیان بینندگان از جنگ ها در منطقه اند. اقتصاد ترکیه رشدی شتاب گیر داشت. اینک آن رشد را ندارد. ترکیه از صلح داخلی برخوردار شده بود، آن صلح نیز در میان نیست. تمایل به قدرت، حزب حاکم و رهبر آن را از خدمتِ رشد جامعۀ ترک، به خدمت قدرت منحرف کرده است. در نتیجه، آنچه حکومت اردوغان می کند، از موضعِ قدرت اول منطقه شدن است. باوجود زیان آشکار این رویه، حکومت اردوغان هنوز ترک رویه نداده است.
پرسشی که مطرح می شود این است: آیا وجدان ملی لبنانی ها آن توان را دارد که کشور را از جنگ داخلی حفظ کند و پیروان سه دین را در کنار یکدیگر نگاه دارد؟ اگر زمان بر قوت این وجدان شهادت دهد، وجدان ملی مردم لبنان می تواند برای همه کشورهای منطقه، از جمله ترکیه و عربستان و عراق و سوریه، الگو شود. به هررو، راهکار کشورهای منطقه، صلح درونی از راه شناسایی حقوق یکدیگر و بکار انداختن نیروهای محرکه در رشد به یمن قوت جستنِ وجدان ملی است.
۲.۳. جنگ ها می گویند که وجدان های ملی در کشورهای عربستان و سوریه و عراق ضعیف اند. باوجود این، علایمی از قوت گرفتن وجدان همگانی در عراق مشاهده می شود. چرا که، در پی همه پرسی استقلال در کردستان عراق، کار به جنگ نکشید. این خود گویای بلوغ سیاسی نسبی و وجدان به اهمیت هم زیستی در عراق است. در عربستان، مردم آن تازه دارند، به خود، بمثابۀ یک جامعه دارای حقوق ملی، شعور می یابند. گرچه این وجدان بسیار ضعیف است، اما این سخن که آنچه محمد بن سلمان می کند، انقلاب از بالا بقصد جلوگیری از انقلاب از پایین است، گویای پیدایش این وجدان است. مردم این کشور، بدین خاطر که بلحاظ تاریخی، کشور مادر دنیای عرب است، می باید همواره از وجدان ملی قوی برخوردار می بودند. اما گرفتار شدن در روابط مسلط – زیر سلطه، سبب ضعیف شدن بیش از اندازۀ این وجدان شده است. هرگاه مردم عربستان نیز اختیار دین را از دست دولت سعودی ها و بنیاد دینی وابسته به آنها خارج سازند، می توانند جامعۀ مستقل و آزاد و در رشد بر میزان عدالت اجتماعی را بسازند.
راهکاری که کشورهای منطقه دارند و هر تجربه ای گویای درستی آن است، راهکار بازیافتن استقلال و آزادی و راه رشدی دیگر، راه رشد انسان و عمران طبیعت، بر پایه های استقلال و آزادی و بر میزان عدالت اجتماعی، توأم با عمران طبیعت است. قرار بود انقلاب ایران، فرصتی باشد برای به عمل درآوردن این راهکار و الگوی رشد شدن در منطقه و در جهان. کودتا بر ضد انقلاب و بازسازی استبدادی که مالک دین مردم شد و آن را تا بدین حد از خود بیگانه کرد که تنها بکار توجیه دشمنی و جنگ می آید، ایران را الگوی استبدادی خشونت گستر کرد. رژیم ملاتاریا دست به دامان قدرت های خارجی شد و آنها را محور سیاست داخلی و خارجی خویش کرد. حمله امریکا به عراق و افغانستان و نیاز دولت سعودی ها به تخریب نیروهای محرکه، از جمله از راه تحمیل جنگ به کشورهای لیبی و سوریه و عراق و یمن، دنیا را به کام رژیم ولایت مطلقه فقیه کرد. آتشی که استبدادهای دست نشاندۀ قدرت های جهانی، منطقه را در کام آن فرو برده اند، سرد نمی شود، جز با ایستادگی بر حقوقی که مردم این سرزمین ها دارند. این ایستادگی است که وجدان های ملی را غنی، و به رهاندن مردم این کشورها از کام آتش جنگ و دیگر خشونت ها، توانا می کند.