بالاخره 6 ماه مذاکره ای که ایران بدنبال تصدی سیاست “نرمش قهرمانانه” آقای خامنه ای پذیرفته بود با توافق کامل به پایان نرسید اما از آنجا که نظرات بهم بسیار نزدیکتر از آغاز مذاکرات شده قرار بر تمدید مدت آن شده است. برای اینکه درک کنیم که آیا توافقی که گفته می شود در دسترس است برای مردم ایران مناسب و حافظ حقوق ملی است یا نه چند توضیح لازم است.
1 ـ توضیح اول اینکه مسئول سیاست اتمی ایران به غیر دوره کوتاه آقای خمینی یعنی بین سالهای 1362 تا 1368 که اولین تلاشها برای از سر گرفتن سیاست اتمی زمان شاه در ایران صورت گرفت و تا حدودی به غیر دوره اول ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی که به علت جا نیافتادن رهبری آقای خامنه ای، آقای هاشمی رفسنجانی بطور نسبی مستقل عمل می کرد، چه در دوره دوم آقای هاشمی رفسنجانی و دو دوره آقای خاتمی و احمدی نژاد و چه در یکسال اخیر آقای روحانی مسئول اصلی مهندسی و پیگیری سیاست اتمی ایران آقای خامنه ای بوده است. چنانچه در دوره آقای احمدی نژاد او را در دو سال آخر کاملا از دخالت در سیاست اتمی ایران کنار گذاشت و بعد از انتخابات مهندسی شده آقای روحانی، در کلیه جزئیات مذاکراتی را که آقای ظریف که خود را وزیر خارجه اقای خامنه ای خوانده بود پی گرفته است و در آنها دخالت و تصمیمگیری کرده و می کند. از اینرو هر گونه مسئولیتی در باره سیاست اتمی ایران باید بنام آقای خامنه ای نوشته شود. در نتیجه اینکه عده ای چون در انتخابات اخیر ریاست جمهوری اسلامی مبلغ آقای روحانی شدند و هر چه فاجعه بود را بنام آقای احمدی نژاد نوشتند یکی از دروغهای بزرگ دنیای سیاست ایران است و اگر آقای احمدی نژاد هم چنین کرده بود ـ که چنین نیست ـ آقای خامنه ای گفت که ایشان به او خیلی نزدیک است و سیاستهایش را می پسندد. مخالفتهای آخر آقای خامنه ای با آقای احمدی نژاد بخاطر سیاست خارجی و اتمی او نبود بلکه بخاطر قلقلک دادن نظریه ولایت فقیه و پا را از گلیم خود بیرون گذاشتن بود. اما متاسفانه برخی بخاطر انتخابهای سیاسی خود مبلغ این دروغ هستند که مسئول به بن بست رسیدن سیاست هسته ای در سالهای قبل، آقای احمدی نژاد بود. البته نگارنده حتی یک لحظه موافق دفاع از آقای احمدی نژاد و سیاستهای ویرانگرش نیست بلکه غرض از یادآوری این نکته واقعیتی بود که برخی بر آن پرده می کشند.
2 ـ در مقاله های مختلف بوضوح توضیح داده ام که ایران برای تامین انرژی خود اصلا نیازی به انرژی هسته ای نداشته و رژیم ایران از سیاست اتمی برای تحکیم قدرت خود استفاده کرده و نه برای تامین انرژی. رژیم فریب بزرگی را در بوقهای تبلیغاتی خود با عنوان ” انرژی هسته ای حق مسلم ماست” کرد، اما در پشت این شعار در واقع آنچه که بر سیاست خارجی رژیم همیشه حاکم بوده است یعنی “حفظ رژیم اوجب واجبات است” پنهان شده بود. آقای خامنه ای گمان می کرد که سیاست هسته ای بهترین سلاح برای حفظ نیروهای داخلی با ادامه دشمن تراشی است اما گمان نمی کرد که برگ برگردد و مجبور به تن دادن به مذاکرات در ضعف شود.
3 ـ با اینکه ایران انتخاب هایی که در آغاز کار برای راه اندازی صنعت غنی سازی اورانیوم و ساختن راکتور آب سنگین اراک کرده بود بر اساس نیاز تامین انرژی و استفاده از تکنولوژی هسته ای در صنعت و پزشکی نبوده و در آغاز ماجرای هسته ای، ایران اهداف امنیتی نظامی داشته است، اما از حدود 12 سال پیش برنامه امنیتی خود برای استفاده از تکنولوژی هسته ای را کنار گذاشته بود. اما غرب و خصوصا اسرائیل موفق شدند که با بالا بردن “خطر ساختن سریع بمب اتمی” توسط ایران، دست به تبلیغات و مانورهایی بزنند و در نتیجه رژیم ایران را در تله ای که خود کنده بود بیاندازند و تا می توانند از موقعیت استفاده کنند. توضیح اینکه دانستن اینکه ایران قادر نیست بمبی را که برای اسرائیل خطرناک باشد را در مدت کوتاه بسازد مشکل نبود. اما بیش از 20 سال است که اسرائیل از مترسک بمب اتمی ایران با بهترین مانورها استفاده کرده است. واقعیت این است که ایرانیان سرسپرده نیز در این جنجال تبلیغاتی به کمک اسرائیل و غرب شتافتند و این آرزوی خام را داشتند که آنها را قانع کنند تا رژیم را با تهاجم نظامی سرنگون کرده و آینده ایران را بدست آنها بسپرند. اما غرب و اسرائیل خود به اندازه کافی از میزان “خطر ایران” آگاه بودند و می دانستند این خطر جدی و عاجل نیست. گفته های اخیر ژنرالهای اسرائیلی در اینباره بسیار جالب است و خوانندگان را بخواندن گفته های اخیر آنها دعوت می کنم. آنها اکنون اعتراف می کنند که عمدا خطر ایران را سالها بزرگ کرده اند.
4 ـ خامنه ای مدعی بود که این غرب است که با درافتادن با ایران ضرر می بیند. در آغاز می گفت نمی توانند ایران را تحریم بکنند و اگر هم بکنند ایران قوی خواهد شد! اما اینها شعارهای بیهوده ای بود که خود نفس قبول مذاکره از سوی رژیم در باره سیاست اتمی و برداشتن تحریمها نشان داد که همه فریب بوده است. غرب ضرری از تحریمها ندید و بلکه اقتصاد ایران بود که فلج شد. نتیجه سیاست اتمی آقای خامنه ای این شد که اقتصاد ایران در این 10 سال بیش از 1000 میلیارد دلار متضرر شده است و اکنون کسی نیست مسئولیت این هزینه بزرگ را بر عهده بگیرد. فرصت رشد در موقعیتی مناسب از ملت ایران و خصوصا نسل جوانش بنام “انرژی هسته ای حق مسلم ماست” گرفته شد. و اکنون همانطور که پیش بینی می شد رژیم طلبکار هم هست و همانطور که در پایان جنگ با عراق مدعی شدند اکنون نیز می خواهد شعار پیروز شدیم سر دهد.
5 ـ اما در این دهسال غم انگیز تنها غرب و اسرائیل نبودند که از این موقعیت سود بردند. به غیر از رژیمهای ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس، روسیه تا توانست در ماجرای راکتور بوشهر ایران را دوشید و اکنون نیز قصد دارد راکتورهای جدیدی به ایران بفروشد و بالاخره اینکه چین بخش مهمی از اقتصاد ایران را بدست گرفت. چنانچه در مذاکرات اخیر در وین این دو کشور کوچکترین عجله ای برای اینکه مذاکرات به نتیجه برسند نداشتند و از آنجا که می دانستند فشار شدید غرب مذاکرات را طولانی خواهد کرد نه تنها نگران نبودند بلکه آنها از هرگونه تقویت شدن مناسبات ایران با کشورهای غربی بیمناک بودند و هستند. در اصل همه بر سفره چربین غنی سازی و سیاست اتمی ایران حاضر بودند و کسی که کنار نشسته بود و گرسنه با حسرت نگاه می کرد مردم ایران بود.
6 ـ از همان آغاز موافقتنامه ژنو را ترکمانچای آقای خامنه ای خواندیم. نه برای اینکه بحران باید ادامه پیدا می کرد بلکه برای این یادآوری که اگر به شعارهایی که آقای خامنه ای در این دهسال داده است بنگریم متوجه می شویم از کجا به کجا رسیده است. بنا بود ایران صدها هزارسانتریفوژ نسل چندم داشته باشد و راکتور آب سنگین اراک 5 سال پیش باید راه اندازی می شد و فردو محل مناسب غنی سازی صنعتی می گشت و … اما همه اینها بکنار رفته است. براستی آقای خامنه ای جام زهر را سر کشیده است. اما دو چیز او را از خمینی متفاوت می کند اول اینکه شهامت و اتوریته خمینی را ندارد که بپذیرد جام زهر را سر کشیده است. خمینی که مسبب ادامه جنگی بود که در سال 60 می شد در پیروزی به آن پایان داد، جنگ را آنقدر ادامه داد و ریشه اقتصاد ایران را چنان خشکاند و نسلی را به فنا داد که بالاخره در ذلت مجبور شد قرارداد صلحی را که هرگز نمی خواست بپذیرد امضا کند. اما آقای خامنه ای چنین جراتی ندارد از جمله قبول روحانی برای مقام ریاست جمهوری با هدف انتقال مسئولیت صورت گرفته است. تفاوت دوم او با آقای خمینی در این است که آقای خامنه ای در فرصتی مناسب موفق شد از برگ آقای روحانی استفاده کند و طوری عمل کند تا سیاستی را که در خفا در مذاکره با امریکایی ها مدتها بود پیش می برد تا به مسئله اتمی پایان دهد چنان بنماید انگار مردم بر خلاف خواسته او این سیاست را بر او تحمیل کرده اند. نرمش قهرمانانه آقای خامنه ای را بخشی از سیاسیون که اکثرا از اصلاح طلبان بودند لبیک گفتند و با او همراهی کردند. قدر مسلم اینکه مردم ایران نه جنگ را می خواستند و نه ادامه بحران را. بحرانی که فقر و بدبختی و فساد را در جامعه ایرانی را تشدید کرده بود، بحرانی که از آن مافیاهای نظامی مالی سود گسترده می بردند. اما آقای خامنه ای در انتخابات با یک سنگ دو نشان زد هم بخشی از جامعه را به پای صندوقهای رای کشانید و هم توانست بنام برنده انتخابات سیاست سازش پنهان خود را پیش ببرد. اما از آنجا که در موقعیت ضعف بسر می برد غرب قصد دارد تا آنجا که ممکن است سیاستهای خود را تحمیل کند. اینکه مذاکرات پایان نیافته است بدینخاطر است که هنوز به اندازه کافی سیاستهای خامنه ای را “تحقیر” نکرده اند.
7 ـ اما اگر در دور بعدی توافقی هم صورت گیرد، نه به برقراری روابط سالم با کشورهای خارجی و نه به بازشدن فضای درون ایران خواهد انجامید زیرا آقای خامنه ای هیچیک از این دو را نمی خواست و نمی خواهد. او از همان آغاز هدف خود را تعیین کرده بود : باید از بار تحریمها کاسته می شد و حاضر بود بهای اینکار را بدهد بدون اینکه به اساس قدرتش صدمه زده شود.
8 ـ این توافق در باره امری صورت می گیرد که مردم ایران، از کم و زیاد آن تنها تا حدودی طی مذاکرات مطلع شدند ولی باز هم بیگانه باقی ماندند. و خطر مهم اینکه رژیم سیاست اتمی خود را با هزینه بالا و با ساختن راکتورهای جدید می خواهد ادامه دهد. همچنان که جام زهر خوردن در جنگ ایران و عراق به صلح مناسب و واقعی نیانجامید، این قرارداد نیز به مسئله ای اساسی یعنی غیراقتصادی بودن سرمایه گذاری بروی انرژی اتمی در ایران نه تنها پایان نداده بلکه آنرا غامض تر کرده است. در ایران بسیار اندک بودند که این سئوال اساسی را مطرح کردند که اصولا انرژی هسته ای به چه کار ایران می آید؟ رژیم هرگز در اینباره توضیحی نداد، زیرا توضیحی وجود ندارد. یکی از مفاسد حاشیه ای همین مذاکرات با توجه به نوعی که صورت گرفته است، همین مسئله اساسی است. بجای اینکه مسئله اساسی مطرح شود ماجرای “مبارزه” ایران با 6 قدرت جهانی به صحنه کشیده می شود و هر روز مانند یک سریال دنباله دار مردم را در انتظار پایان آن قرا می دهند. در همین یکسال که آقای روحانی روی کار آمده است اقتصاد ایران به قول خود رژیمی ها 150 میلیارد دلار هزینه داده است. تصمیم گیریهای اعلام شده در باره ساختن راکتورهای هسته ای جدید بسیار مهم هستند و کسی سخنی از آنها نمی گوید. راکتور بوشهر که اکنون راه افتاده است اینک با اینکه کاملا زیان می دهد متوقف کردن آن کار چندان ساده ای نیست. اگر راکتورهای دیگری در ایران ساخته شوند اثرات بسیار مخربی بر سیاست انرژی ایران خواهند گذاشت که تا سالها بر جان اقتصاد ایران و سیاست خارجی ایران خواهند افتاد. زیرا اینگونه عملکردها وقتی به مرحله ای خاص می رسند به میزانی غیر قابل برگشت می شوند، حتی اگر مناسب نباشند.
9 ـ مسئله باقی مانده در مذاکرات بیشتر در مورد تعداد سانتریفوژها و حدود تحقیقات در باره آنهاست. آیا مردم ایران می دانند که سانتریفوژها اصلا به کار ایران نمی آید و اولویتی در اقتصاد ایران ندارد. کشوری که اورانیوم طبیعی لازم را ندارد و مجبور است اورانیوم را از کشورهای دیگر وارد کند چرا نتواند اورانیوم غنی شده ـ چنانکه الان وارد می کند ـ را وارد کند. داشتن 3000 یا 8000 یا 20000 و یا حتی 100000 سانتریفوژ “نسل اول” که بازدهی بسیار کمی دارند و مصرف برق بسیار بالا، نه تنها سودی برای ایران ندارد بلکه همه ضرر است. اگر رژیم بر این مسئله که تعداد زیادی سانتریفوژ داشته باشد اصرار می ورزد تنها برای پوشاندن فریب بزرگ و باصطلاح “پرستیژ” و “حیثیت” خودش است. رقمهای نجومی که اقتصاد ایران بابت چند هزار سانتریفوژ از دست داده است قابل مقایسه با بهای چند صد میلیون دلار لازم برای خرید سوخت اورانیوم نیست که اکنون نیز از روسیه وارد میشود. این هشدار را بارها داده ام که فرصتها از دست می روند و این دولت مردم را سرگرم مذاکرات کرده است. اگر این مذاکرات به توافق هم بیانجامند برای مردم ایران چیزی جز پیگیری سیاست ویرانگر اتمی در بر نخواهند داشت.
و بالاخره اینکه در جریان این مذاکرات که بین ایران و قدرتهای خارجی صورت می گیرد دو مسئله اساسی برای مردم ایران بدون پاسخ ماندند:
ـ هزینه سیاستهای اتمی 20 سال اخیر به چه میزان بوده است و مسئولیت آن با کی است؟ چرا واقعیت به مردم ایران گفته نمی شود؟ چرا نمی گویند راکتور بوشهر بدون محاسبه ضررهای ناشی از تحریمها حتی اگر سی سال هم بطور مدارم کار کند باز هم خرجش را تامین نخواهد کرد؟ چرا نمی گویند ایران حتی برای سوخت راکتور بوشهر اورانیوم طبیعی لازم را ندارد؟ چرا نمی گویند که اگر همه این هزینه ها صرف بهبود نیروگاههای گازی و سرمایه گذاری بروی انرژی بادی و خورشیدی و کم کردن مصرف انرژی در ایران شده بود ما اکنون در جایگاه دیگری قرار گرفته بودیم؟
ـ متاسفانه خبر می رسد که روسیه در کار ساخت دو راکتور دیگر خواهد بود و قرارداد این دو راکتور بزودی امضا خواهند شد. براستی ادامه ساخت راکتورهای جدید توسط روسیه در ایران بر اساس چه داده هایی صورت می گیرد؟ ساختن چنین راکتورهایی ما را وابسته تر می کند نه مستقل تر.
اینجانب بارها گفته ام که حل مسئله اتمی ایران با استقرار دمکراسی در ایران گره خورده است. تا زمانی که بررسی های کارشناسی و بحثهای آزاد در باره انواع سیاستهای انرژی با توجه به موقعیت و امکانات ایران صورت نگرفته باشند، و تا زمانی که مردم از کم و کسر و هزینه های سیاستهای مختلف آگاه نشده باشند، تا زمانی که الویت حفظ نظام جای خود را به اصل رعایت حقوق ملی نداده است، تا زمانی که مردم خود را در تصمیم گیریها دخیل ندانند، کار با مافیاهای قدرت باقی خواهد ماند و سود و اهداف آنان با حقوق مردم همخوانی نخواهد داشت. حتی در کشورهای دمکراتیک با وجود دمکراسی و انواع و اقسام کنترلها خطر لابی ها و مافیاها کم نیست چگونه می توان انتظار داشت که در ایران ولایت مطلقه فقیه و تحت کنترل سپاه پاسداران سیاستی در جهت حقوق مردم اتخاذ شود. از اینرو وظیفه اصلی کارشناسان و متخصصین و صاحبنطران دادن اطلاعات درست به مردم و ارائه راه حلهای مناسب است نه چرخ پنجم رژیم شدن و توجیه کردن سیاستهای آن و دائم یادآوری کردن که باید “واقع گرا” بود و “امکانات” را سنجید و “ایده آلی” برخورد نکرد. واقع گرا کسانی هستند که واقعیتها را چنان که تشخیص می دهند، بدون ترس و واهمه و بدون اینکه خود را محصور خواسته های رژیم قرار دهند در اختیار مردم می گذارند. واقعیت گرایی برای کسانی که خواهان دمکراسی هستند در این است که حقوق مردم و توانایی هایشان را یادآور شوند و نه محدودیتهایی که رژیم فریب و وحشت ساخته است. و مسلما این با مردم ایران است که سرنوشت خود را در دست گیرند و انتخاب خود انجام دهند. انتخابی که هر چه دیرتر صورت گیرد ممکن است هزینه های غیر قابل جبرانی داشته باشد. حق مسلم ما، حق انتخاب در استقلال و آزادی است.