جهانگیر گلزار

در جهان امروز ما ، 86 کشور اعدام را در قوانین خود دارند .

103 کشور مجازات اعدام را در قوانین خود هذف کرده و یا وارد نکرده اند .

50 کشور با اینکه قانون اعدام را به عنوان مجازات دارند ، از این قانون استفاده نمی کنند

36 کشور در جهان هم قانون اعدام دارند و هم از آن استفاده می کنند . چرا این کشورها مجازات اعدام را صحیح می دانند ؟

و چرا 103 کشور جهان اعدام را از چرخه حقوقی خود به عنوان مجازات خارج کرده اند ؟

ریشه مجازات اعدام و عدم مجازات اعدام در کجا نهفته است ؟

قبل از اینکه به پاسخ این سوال بپردازم ، اول سوال دیگری را مطرح می کنم

اگر کسی یکی از عزیزان شما را به قتل برساند با او چه می کنید ؟

گفتگوی من در رابطه با پاسخی است که شما به خود می دهید .

هر عملی که انجام بدهیم و هر تصمیمی که بگیریم بستگی به اصل راهنمای فکر ما دارد .

با مثالی توضیح می دهم : دراغلب فیلمهای جنایی آمریکایی بر اساس بینش عمومی نویسندگان فیلم نامه و بر اساس خواست بینندگان فیلم را آنچنان تنظیم و ساخته و پرداخته می کنند که درذهن بیننده فیلم نسبت به شخصی که در فیلم قتلی مرتکب میشود ، آنچنان احساس انتقامی بوجود می آورند که وقتی قاتل به بدترین شکل شکنجه و یا کشته می شود ، بیننده احساس آرامش می کند !

در فیلم پلیسی آلمانی و یا سوئدی کمتر دیده می شود که کسی شکنجه بشود و یا جهت انتقام گیری و یا اینکه به سادگی کسی ، کسی را بکشد . اگر چنین عملی انجام شود ، تمام فیلم در پی آن هستند که شخص مجرم را در شرایط عادلانه به دادگاه تحویل بدهند .

در یک سریال پلیسی آلمانی که 30 سال پخش شده بود وقتی با هنرپیشه نقش اول که کارگاهی بود ، مصاحبه شد ، آن شحص افتخار می کرد که من در تمام این مدت یک بار کسی را نزده ام و هیچ گاه اسلحه حمل نکرده ام و کسی را تهدید ننموده ام .

سوال اینجا مطرح می شود که شما از کدام یک از این دو نوع فیلم بیشتر خوشتان می آید ؟ در درون خود از خود سوال کنید تا چه اندازه به خشونت مشروعیت می دهید ؟

ساختن فیلم جنایی به این دو روش از دو بینش سرچشمه می گیرد .

شکنجه لازم و جهت رسیدن به هدف بایستی از آن استفاده کرد .

و انتقام و کشتن به هر صورت مشروع و صحیح است .

و دسته دیگری از بینندگان که وقتی صحنه های شکنجه و اعدام و … را می بینند تحمل این همه خشونت را نمی کنند و موافق فیلم و سوژه و صحنه هایی هستند که حق به حقدار برسد و با با استدلال و روش حقوقمند ممکن بگردد .

اگر بیننده اصل راهنمایش آزادگی و حقوقمداری باشد خشونت در فیلم را ضد حقوق خود و دیگری می بیند و صحنه ها دلخراش و غیر انسانی است .

و اگر اصل راهنمای بیننده قدرت را تقدیس می کند ، فیلم اکشن برایش دلپذیر و فیلم پلیسی آلمانی خسته کننده و بی روح به نظرش می آید .

این دو نوع بینش اصل راهنمای انسانهاست . یا انسانها بر فطرت خود ،که آزادگی و دوستی و مهر و حقوقمداری است سعی می کنند عمل کنند ، و رعایت حقوق خود و دیگری را روش زندگی خود می دانند . بنا بر این با خشونت نمی توانند یگانگی بجویند .

یا اینکه اصل راهنمای انسانها قدرت است ، بنا بر این تجاوز به حق دیگری و خود خواهی و نادیده گرفتن حقوق انسانها و طبیعت روش روزمره آنها می باشد و از دیدن صحنه ها لذت برده آنها را ناخوشایند نمی دانند .

حال از خود سوال کنیم به کدام یک از این دو دسته بیشتر تعلق داریم ؟

انسانها بر اساس اصل راهنمای خود مسائل را می بینند و می فهمند . شما به آقای هیتلر و یا استالین و یا خامنه ای نمی توانی تفهیم کنید که از حق دیگری باید دفاع کرد و جو خشونت بوجود نیاورد و ضد عقیده انسانها عمل نکند و جان کسی را نگیرد . این پیشنهادها و رهنمودها تاثیری بر روی آنها نمی گذارد .مستبد از حقوق دفاع نمی کند بلکه او مانع برخوردار شدن انسانها از حقوقشان می باشد و از منافع دفاع می کند و آنهم منافع خود و افرادی که او را حمایت می کنند . و برای دست یافتن به منافع ، حقوق افراد را به آسانی از آنها ساقط می نماید .

مثلا اگر بگویید آقای خامنه ای شما بر اساس گفته قرآن اگر بیگناهی را بکشی مثل این است که تمام بشریت را کشته ای ، او جواب می دهد که در فقه آمده که در زمان غیبت امام زمان ، من نماینده او هستم و من بر جان و مال شما بسط ید دارم و من حکم می کنم و بایستی عمل بشود و اگر بیگناهی کشته شد ، اشکالی ندارد ، او می رود به بهشت .

عقل آزاد که اصل راهنمایش استقلال و آزادی است و حقوق خود را می شناسد از حرف و توجیه آقای خامنه ای بقول معروف دود از سرش بلند می شود . آقای خامنه ای و هر زور گوی دیگری نمی خواهد متوجه بشود که : تکلیف بیرون از حق ، حکم زور است.

به نظر من انسانهای کشورهایی که اصل اعدام را رد کرده اند تحولی در اصل حقوقمداری پیدا نموده اند و بخشش را روش از بین بردن خشونت یافته اند . البته این دستیافت به این دلیل نیست که تمام مردم یک کشور تحول بسوی حقومداری را پیدا کرده اند . بلکه نقش روشنفکران جامعه که عمل به حقوق می کنند و از حقوق همگان دفاع می کنند تاثیر فراوان در تحول جوامع داشته است .

در کشورهایی که قانون اعدام وجود دارد و یا اعدام می کنند و در کشورهایی که اعدام نمی کنند ، انسانهای این جوامع از ایدئولژی و یا دینی برخوردارند . مثلا آمریکاییها مسیحی هستند و استنباط آنها این است که بایستی اعدام وجود داشته باشد و اعدام کرد . البته بحث اصلی آنها بر سر این است که چگونه اعدام کنیم و از چه روشی استفاده نماییم . در آ|لمان و یا سوئد و .. انسانهای با مرام مسیحیت هم هستند که عمل اعدام را خشونت طلبی و ضد حقوق انسان شناخته اند و به آن عمل نمی کنند .

پس تحول اساسی بایستی در بینش انسانها انجام بگیرد که به خشونت مشروعیت ندهند .

بزرگترین تحول را بایستی جامعه بکند که به اعدام و شکنجه بگوید نه .

عمل انسان چگونه مجموعه می دهد .

هر عملی یک تاثیر و یا اینکه اثرهای فراوانی را در روابط می گذارد . عملهای هم شکل و هم هدف در یک راستا قرار می گیرند .

مثلا اگر شما روغن ماشین را در جوی آب بریزید ، عمل شما با عمل کسی که موتور ماشینش را تعمیر نمی کند و دود تولید می کند و آن کس که درخت را میبرد و آنکس که محیط زیست را آلوده می کند و آن کس که حیوانی را می کشد و آن کس که سر بچه اش و همسرش داد می زند و آنکس که دزدی می کند و آن کس که از پنجره ماشین آشغال داخل خیابان و بیابان می ریزد و آنکس که آبها را آلوده می کند و … یک مجموعه را می سازند .

در این مجموعه عمل هر کس در راستای عمل دیگری است . این تخریبها و خشونتها بر هم افزوده و یک مجموعه با هم بوجود می آورند و بر خود می افزایند .

مثلا کسی که مرتکب قتل می شود بالاترین خشونت را انجام داده است که حق حیات یکی را از او گرفته است . می شود جبران کرد ؟ یعنی حیات را باز گرداند ؟ با علم امروز خیر . این خشونت را با چه عملی و با چه مجازاتی بایستی کیفر داد ؟ اگر در مقابل خشونت تمام که قتل است ، همان روش و همان عمل را انجام بدهیم ، تفاوت بین قاتل و عدالت و قاضی در چیست ؟

خشونت را با خشونت چگونه نمی توان جبران نمود ؟هر ابزاری متناسب با اصل راهنما و متناسب با هدف انتخاب می شود . نمی شود برای عدالت خواهی و از بین بردن خشونت که منجر به گرفتن حق حیات یک نفر می شود ، از همان روش برای جبران استفاده نمود . تمام این اعمال هم با هم مجموعه می دهند و بر خود می افزایند .

اگر اعدام را روش جبران خسارت قتل بدانیم ، این روش الگوی عمومی می گردد . اگر کسی مرا ناراحت و یا عصبانی کرد و یا مال مرا خورد و یا … من به خود این حق را می دهم که با خشونت به او برخورد کنم . چون بالاترین خشونت را که قضاوت مشخص می کند اعدام است . اگر مرگ یک قاتل با قتل او به عنوان مجازات به نتیجه بنشیند ، این عمل با تمامی اعمال خشونت طلبی در جامعه پیوند می خورد .

حالا به مسئله اعدام از دید دیگری نگاه کنیم . اگر قاضی بر اساس قضاوت بر اصل حقوقمداری امکانی بدهد که مجرم از اصل جبران و تغییر که حق هر انسان است برخوردار بگردد و در صدد تحول بسوی آزاد شدن از بند روابط قدرت و خشونت بگردد ، اعدام را نمی تواند به عنوان راه حل پیشنهاد بدهد .

بنا بر این قانونی به عنوان اعدام از بین می رود . مسئولین اجتماعی بایستی سعی کنند در صدد تحول روابط جامعه باشند تا روابط خشونت آمیز به روابط صلح آمیز تغییر روش بدهند . در این رابطه رشته های جامعه شناسی و خشونت شناسی و روان شناسی و … مجموعه ای می دهند تا انسانها را از چنبره روابط ضد حق و خشونت طلبی آزاد کرده و راه احترام به حقوق خود و دیگری روش عمومی بگردد .

به ایران ما بنگرید .

آقای لاریجانی به عنوان دبیر ستاد حقوق بشر در پاسخ به سوال سباستین کورتز خبرنگار اتریشی ، علت بالا بودن تعداد اعدام ها در ایران گفته است : نزدیک به 80 درصد از اعدام ها در ایران به لحاظ عزم جدی ایران در مبارزه با قاچاق مواد مخدر است .

آقای لاریجانی در جای دیگر با اشاره به اینکه بخش دیگری از اعدام ها در ایران مربوط به مساله قصاص است، او توضیح می دهد : در اروپا این حکم شبیه ندارد اما در کشورهای اسلامی از جمله ایران، قصاص موضوعی آشنا و مربوط به حوزه خصوصی است و اهتمام حکومت در صورت وقوع قتل این است که با استفاده از روش های مختلف از جمله با کمک گرفتن از سازمان های مردم نهاد، رضایت اولیای دم را جلب کند که مجرم را عفو نمایند و او را از مجازات اعدام رهایی بخشند، چون این حق خصوصی آنها است که می توانند اعدام قاتل را مطالبه کنند یا اینکه او را ببخشند.
اگر می شود کسی را به هر شکل از “مجازات ” اعدام رهایی بخشید ، چرا قاضی این حکم را از خود به دیگری می دهد که علم و درایت و عدالت قاضی را ندارد .

در واقع و بر اساس حق طلبی ، اصل بر بخشیدن بهتر است ، روش قاضی و قضاوت باید باشد .

در حال حاضردر ایران 4500 نفر منتظر اجرای حکم اعدام می باشند . از 214 هزار زندانی در کشور به گفته آقای لاریجانی 80 درصد آنها در رابطه با مواد مخدر در زندانند . یعنی حدود 170 هزار نفر زندانی در رابطه با مواد مخدر در زندان می باشند . اگر طبق قانون قضایی ایران عمل بشود بسیاری از این افراد جرمشان اعدام می گردد .

در ایران نگهداری و فروش مواد مخدر، قتل نفس، محاربه، جاسوسی، اختلاس و اختلال در نظام اقتصادی کشور، آدم‌ربایی و برخی از جرایم جنسی ( نظیر لواط، زنا با مَحارم، تجاوز) از جمله جرایمی هستند که بر پایه‌ رژیم حقوقی ایران برای آن‌ها مجازات مرگ در نظر گرفته‌ شده است. در میان این جرایم، “نگهداری یا قاچاق مواد مخدر”، وضعیت متفاوتی دارد.

بر اساس ماده‌ی هشت “قانون مبارزه با مواد مخدر”، هر کس بیش از ۳۰ گرم هروئین، مرفین، کوکائین و دیگر مشتقات شیمیایی مرفین، کوکائین و آمفتامین، مت آمفتامین (شیشه) یا روان‌گردان‌های صنعتی غیرداروئی را وارد کشور کند؛ یا اقدام به ساخت، تولید، توزیع، صدور، ارسال، خرید و فروش آن‌ها کند اعدام خواهد شد.

علاوه بر این، بر اساس ماده‌ چهار همین قانون، نگهداری یا خرید و فروش بیش از پنج کیلو گرم تریاک، شیره یا علف هم مجازات مرگ داد.

دست قانون گذار در اعدام در زمینه مواد مخدر و دیگر موارد بسیار باز است .

چند سال قبل بعد از اینکه شخصی قبول کرد و قسم خورد که او قاتل است ،برایش حکم اعدام صادر شد . بعد از مدتی شخصی را دستگیر کردند و مشخص شد که او قاتل اصلی است . سوال برای قاضی در این رابطه این بود که با نفر اول چه بکنیم ؟ او قسم خورده من قاتلم . آن فرد قسم خورده گفته بود بعد از آن شکنجه ها و آن فشارها بهتر بود بمیرم . بدین خاطر قسم خوردم که من قاتلم . در ایران قبل از اینکه کسی مشخص بشود که مجرم است ، گویی حکمش داده شده است . و یا اینکه با خشونتهای مختلف سعی می شود گناهکاری او را به او بقبولانند . آقای منتظری در خاطراتش می گوید که در بازنگری پرونده افرادی که حکم اعدام گرفته بودند 2000 نفر را توانستیم آزاد کنیم . قضات اعتراض داشتند که این کار آبروی ما را می برد !

پس متوجه می شویم که اصل بر عدالت و پایین آوردن جو خشونت نبوده و نیست . اعدامی که در میان خیابان و در استادیوم ورزشی انجام می گیرد یعنی بسط خشونت ، یعنی بسط جو قهر و ترس . اگر در ایران کسی خشونتی اعمال بکند با قدرت و خشونت نظام حاکم بر ایران پیوند می خورد . آنکس که بیشتر خشونت می ورزد به آقای خامنه ای و دستگاه قضاییش نزدیکتر می شود . با هم این همانی پیدا می کنند .

قاضی بایستی هدفش قهر زدایی باشد . هدف قاضی بایستی برگرداندن مجرم بعد از یافتن سلامت به جامعه باشد .

انسانهایی که خطایی کرده و دوران جبران را گزرانده اند و در جامعه می خواهند در سلامت زندگی کنند بایستی از داغ اتهام پاک شوند . وقتی در ملاء عام کسی را شلاق می زنند ، این فرد چه راه برگشتی دارد ؟

اگر عدالت خواهی یعنی بسط خشونت ، پس هر کس می تواند خشونت کند و اسمش را بگذارد عدالت پروری !

استناد قضاوت در ایران بر اصل دفاع از حقوق شهروندان نیست. بر اصل دفاع از قدرت حاکم است.

آیا تا امروز شنیده اید که یک قاضی بگوید بر اساس روش قرآن در مسئله قتل عمد که می گوید بهتر است ببخشید ،من سعی کرده ام جو خشونت را بسوی جو عدم خشونت تغییر بدهم ؟ معلوم است که نشنیده اید .

تا امروز هم نشنیده ایم که قاضی نباید به قدرت سیاسی وابسته باشد و قاضی باید کاملا مستقل از قدرت حاکم عمل کند و از حقوق شهروندان دفاع نماید .

قاضی باید از حق کسی که او را می خواهند در باره اش قضاوت کنند دفاع کند . نه از منافع نظام و منافع مافیا و .. دفاع کند .

اعدام یعنی بسط خشونت و بسیاری قاضیان دربار ولایت فقیه بسط دهنده هر نوع خشونتی می باشند .

بخشش و درگذشتن از اعدام و امکان جبران دادن روش مطلوب است و این روش را بایستی اصل راهنمای قضاوت نمود .

یادمان باشد که مدافعین حقوق انسان در بسط خشونت زدایی نقش بسیار مهمی را می توانند ایفا نمایند .

من با هر گونه خشونت مخالفم .

من با شکنجه و اعدام مخالفم و مدافع حق دیگران هستم اگر شعار مردم بگردد ، استبداد امکان ادامه حیاتش بسیار ناچیز می شود .