اینکه هزینه ساخت نیروگاه اتمی بوشهر چه مقدار است و کدامین هزینه را می باید به پای هزینه نیروگاه اتمی بوشهر گذاشت کاری است سخت. نزدیکترین رقمی که از طرف دولتمردان احزار شده است رقم ۵ میلیارد دلار است که آقای چیت چیان بطور غیر مستقیم اظهار داشته اند. ^۱ آیا به واقع مخارج ساخت نیروگاه اتمی ۵ میلیارد دلار است. به لحاظ زمانی نیروگاهی در فنلاند ساخته شده است که بهروری از آن همزمان با نیروگاه بوشهر است. این نیروگاه یک نیروگاه ۱۶۰۰ مگاواتی است. مخارج این نیروگاه حدود ۵۳۰۰ دلار برای هر کیلووات است. این نیروگاه حدود سه سال تاخیر در ساخت داشته است و نیروگاه ایران حداقل ۱۰ سال. هزینه نیروگاه بوشهر اگر قول آقای چیت چیان درست باشد ۵۰۰۰ دلار در هر کیلووات ساعت است. فرق دولت فنلاند با دولت ایران این است که بابت ساخت این نیروگاه دولت فنلاند مجبور به قبول تحریم نشده است و بابت این تحریم به چین و ماچین باج نداده است و به لحاظ تکنیکی از دولت ایران مستقل تر است. و برای خرید تکنیک فقط وابسته به یک کشور نیست. از اینرو بسیار سخت است که باور کرد که این نیروگاه تقریبا همان میزان خرج برداشته که نیروگاه Olkiluoto 3 در فنلاند خرج برداشته است. ^۲

اما بگذارید لحظه ای قبول کنیم که این نیروگاه فقط ۵ میلیارد دلار در کل مخارج برداشته است. آیا این نیروگاه زمانی به سوددهی می رسد.

برای محاسبه کردن چند پیش فرض را باید کرد

1. قیمت تمام شده برق در ایران۶۸۰ ریال کیلووات ساعت است^۳ که از این میزان۴۳۰ ریال را از مشتری بطور مستقیم دریافت می کنند و باقی را از طریق یارانه. حال فرض را بر این بگیریم که تمامی قیمت۶۸۰ ریال بطور مستقیم از مشتری دریافت می شود و سهم یارانه را حذف کنیم

2. نرخ رشد نرخ قیمت برق را۱۰ درصد در سال در نظر بگیریم. لازم به ذکر است که در حال حاضر در بازار بورس اروپای شمالی^۴ برق به قیمت۳ تا۵ سنت در هر کیلووات ساعت فروش میرسد. قیمت تمام شده برق در ایران۳سنت است. ^۵ . می بینید که زیاد این قیمت جای رشد ندارد.

3. نرخ رشد مخارج جاری نیروگاه را هم ۱۰درصد در نظر بگیرم

4. میزان اتلاف برق در شبکه برق رسانی را ۱۸درصد درنظر بگیرم. بنابر دادهای توانیرو این میزان در سال ۹۱ بالغ بر۲۰ درصد بوده است.

5. طول عمر نیروگاه بوشهر را۴۰سال فرض کنیم ـ البته برای مثال ساختمانه و سیستهای کنترل کهنه می شوند و فعلا حداقل 20 سال از عمر اینها گذاشته است. و فرض 40 سال دیگر، خیلی ارفاقی است.

6. طول زمان ساخت نیروگاه را فقط ده سال در نظر بگیریم در صورتی که می دانیم این زمان بسیار طولانی تر بوده است

7. نرخ متوسط بهره را ۱۵ درصد در نظر بگیریم

8. مخارج جاری را ۱۹دلار در هر مگاوات ساعت در نظر بگیریم ^۷

یکی از مشکلات ساخت نیروگاه اتمی احتیاج به سرمایه بالا برای احداث آن است. از اینرو این سرمایه باید زود به بازدهی برسد. هر چه ساخت نیروگاه به تاخیر بیافتد کل سوددهی نیروگاه در طول عمر ۴۰ ساله خود به شدت صدمه می بیند. حتا اگر فرض را بر این بگیریم که کل سرمایه اولیه نهاده شده ۵ میلیارد است ^۸ و زمان ساخت را ۱۰ سال فرض کنیم و نرخ بهره ۱۵٪ باشد. در اینصورت نیروگاه بوشهر نه تنها در طول ۴۰ سال عمر خود هیچگاه به سوددهی نمی رسد بلکه بطور متوسط با فرضیات بالا هر سال ۲٫۳ میلیارد دلار ضرر می دهد.

نمودار ۱: در این نمودار کل سرمایه لازم ۵ میلیارد دلار فرض شده است و طول ساخت نیروگاه۱۰ سال در نظر گرفته شده است. همانطور که در نمودار (درآمد منهای مخارج) ملاحظه می کنید هیچگاه نیروگاه بوشهر با فرضهای بالا به سود دهی نمی رسد.

برای اینکه نیروگاه به سودهی برسد می باید که :

1. رشد قیمت را ۲۰ درصد در نظر بگیریم و رشد مخارج جاری را همان ۱۰٪

2. افت برق در شبکه برق رسانی را صفر در نظر بگیریم

نمودار۲: با فرض اینکه رشد قیمت برق ۲۰درصد در سال باشد و افت برق در شبکه برق رسانی صفر باشد نیروگاه بعد از ۱۷ سال به سوددهی می رسد. همانطور که در نمودار ۲ ملاحظه می کنید حتا با فرضهای که از واقعیت به دور است مثل نداشتن افت برق در شبکه برق رسانی و یا رشد قیمت برق دو برابر رشد مخارج جاری با اینحال اگر همه چیز حداکثر کارایی را داشته باشد تازه بعد از ۱۷ سال است که نیروگاه می تواند به سود دهی برسد.

حتا اگر سهم مخارج سرمایه (سود سرمایه) را صفر در نظر بگیریم در اینصورت هفت سال طول می کشد که نیروگاه بوشهر به سوددهی برسد نه دو سال و نیم.

نمودار ۳: سهم سود سرمایه به عنوان مخارج صفر در نظر گرفته شده است. با اینحال برای پس انداز کردن ۵ میلیارد دلار (هزینه نیروگاه اتمی) هفت سال زمان لازم است.

اینکه در ظرف دوسال و نیم هزینه گذاشته شده ۵ میلیارد دلاری بابت تولید برق در نیروگاه بوشهر بدست بیاید حتا با داده های آقای چیت چیان جور در نمی آید.

لاجرم می باید که ایشان میزان کمتر سوزاندن سوخت فسیلی در نیروگاههای حرارتی را مبنا قرار داده باشند. در اینصورت با فرض هر بشکه نفت ۱۰۰ دلار می باید ۵۰ میلیون بشکه نفت کمتر در نیروگاههای حرارتی مصرف شده باشد که این میزان را در بازار جهانی بفروش برسانند و بتوانند ۵ میلیارد درآمد از آن داشته باشند که این میزان به قول ایشان همان میزان هزینه نیروگاه اتمی بوشهر است.

حال باید دید که آیا این راه کار اقتصادی بوده و برای محیط زیست بهترین راهکرد بوده است.

نیروگاه بوشهر در طی دو سال نیم با فرض اینکه۸۰ درصد از زمان را بتواند با حداکثر ظرفیت تولید کارایی داشته باشد می تواند ۱۷٫۵ تراوات ساعت برق تولید کند^۹. میزان انرژی ۵۰ میلیون بشکه ۸۵ تروات ساعت است با این حساب آن دسته از نیروگاههای حرارتی که مورد نظر آقای چیت چیان است ۲۱ درصد بیشتر کارایی نداشته باشد. این به این معنا است که در این نیروگاهها ۷۹ درصد از سوخت دود هوا می شود.

اما اگر منظور صرفه جویی در مصرف سوخت فسیلی بود این بدترین راهکردی بود که می توانستند انتخاب کنند زیرا اگر بجای ساخت نیروگاه اتمی اینگونه نیروگاهها را که فقط۲۱درصد کارایی دارند را با نیروگاههای سیکل ترکیبی که بیش از۵۰ درصد کارایی دارند جایگزین می کردند با فرض اینکه:^۱۰

1. قیمت هر کیلووات از نوع سیکل ترکیبی ۱۰۰۰ دلار

2. اختلاف زمانی ساخت نیروگاه اتمی با نیروگاههای حرارتی ۸ سال فرض شده است

3. نرخ بهره ۱۵ درصد

در اینصورت می توانستیم به میزان ۱۵۰۰مگاوات توان تولید برق را با کارایی۵۰ درصد جایگزین نیروگاههای حرارتی بکنیم که۲۱درصد کارایی دارند. در اینصورت بجای۵۰ میلیون بشکه نفت۱۷۴ میلییون بشکه نفت صرفه جویی می شد که با قیمت نفت بشکه ای ۱۰۰ دلار این میزان به جای ۵ میلیارد دلار طی دو سال و نیم بیش از۱۷ میلیارد دلار سود دهی در سال داشته باشیم. علاوه بر این می توانستیم به میزان ۴۳ میلیون تن از گاز گلخانه ای بکاهیم. برای ساخت نیروگاه حرارتی از این نوع تقریبا ۴ سال وقت لازم است. این به این معنی است که از سال۲۰۰۳ کار ساخت این نیروگاههای حرارتی تمام شده بود و ما به میزان۴۳ میلیون تن در سال کمتر گاز دی اکسید کربن به هوا می فرستادیم که این میزان بیش از۱۰ درصد کل تولید گاز گلخانه ای ایران در سال۲۰۰۳ است. اگر بخواهیم دقیق باشیم بجای محاسبات گاز دی اکسید کرین می باید مجموع گازهای گلخانه ای که به معادل گاز دی اکسید کربن سنجیده می شوند را حساب کرد که در اینصورت سرفه جویی از اینهم بیشتر می شد.

و بالاخره اینکه هزینه های مهم و متفاوت مانند سوخت گذاری های هر چند سال یکبار و پیاده کردن و پاک کردن نیروگاه در آخر کار و هزینه بیمه که تمامی این‌ها مربوط به آینده می شوند در این مطالعه در نظر گرفته نشده اند که بر هزینه های آن می افزاید. در کشورهای صنعتی بخشی از این هزینه ها را در صندوقی از پول دریافتی توسط مشتری پس انداز می‌کنند و یک ارگان سومی ناظر بر این صندوق است. در ایران خبری از این نوع صندوق نیست و به این لحاظ تمامی این مخارج را ملت ایران باید بپردازنند.

مجید محمدی محقق

۲۰۱۴/۰۱/۲۱