بر گرفته از بی بی سی: چهارشنبه 05 مارس 2014 – 14 اسفند 1392

به دنبال انقلاب اوکراین که در جریان آن تظاهرکنندگان طرفدار غرب، ویکتور یانوکوویچ، رئیس جمهوری این کشور را برکنار کردند، نیروهای روسیه در منطقه کریمه در جنوب اوکراین، قدرت را در دست گرفته‌اند.

اوکراین تمام نظامیان خود را به خدمت فراخوانده و جامعه بین المللی نیز در حال بررسی گزینه های خود است. از پایان دوره جنگ سرد، این بحران، بزرگ ترین بحرانی است که غرب و روسیه را در مقابل یکدیگر قرار داده است.

چرا کریمه به صورت کانون خطر درآمده؟

کریمه، مرکز تبلور احساسات طرفداری از روسیه است که ممکن است به احساسات جدایی طلبی کشیده شود. کریمه شبه جزیره ای است که در ساحل دریای سیاه در بخش متعلق به اوکراین واقع است. جمعیت شبه جزیره کریمه دو میلیون و سیصد هزار نفر است که بیشتر آنان خود را روس بومی می دانند و به زبان روسی تکلم می کنند.

در انتخابات ریاست جمهوری اوکراین در سال ۲۰۱۰ اکثر ساکنان منطقه کریمه به ویکتور یانوکوویچ رای دادند و بسیاری از آنان معتقدند که او قربانی یک کودتا شده. این ماجرا به تلاش های جدایی طلبان در پارلمان کریمه برای رای گیری جهت جدا شدن از اوکراین منجر شد.

روسیه، کریمه را در سال ۱۷۸۳ اشغال کرد و برای بخش اعظم دویست سال گذشته، قدرت اصلی در کریمه بوده است. ولی در سال ۱۹۵۴ مسکو این منطقه را که بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود به اوکراین واگذار کرد. بسیاری از ساکنان روس تبار کریمه این کار را یک اشتباه تاریخی می دانند.

اما تاتارهای مسلمان ساکن کریمه که آنها نیز اقلیت قابل توجهی هستند، خاطر نشان می کنند که زمانی آنان اکثریت جمعیت اوکراین را تشکیل می دادند و این ژوزف استالین رهبر وقت شوروی بود که در سال ۱۹۴۴به اتهام همکاری تاتارها با اشغالگران آلمان نازی در جریان جنگ جهانی دوم، شمار زیادی از آنان را از کریمه بیرون راند.

بنا بر یک سرشماری که در سال ۲۰۰۱ صورت گرفته، بومیان اوکراینی ۲۴ درصد، روس ها ۵۸ درصد و تاتارها ۱۲ درصد جمعیت کریمه را تشکیل می دهند.

از هنگام فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱، تاتارها شروع به بازگشت کرده اند و این موضوع باعث تنش دایم با روس ها بر سر حق مالکیت زمین شده است.

وضعیت حقوقی کریمه چگونه است؟

کریمه از نظر قانونی بخشی از اوکراین است. در یادداشت تفاهمی که در سال ۱۹۹۴ روسیه امضا کرد قول داد که تمامیت ارضی اوکراین را حفظ کند. آمریکا، بریتانیا و فرانسه نیز این یادداشت تفاهم را امضا کرده بودند.

کریمه یک جمهوری خودمختار در داخل اوکراین است و دارای پارلمانی است که اعضایش را مردم کریمه انتخاب می کنند. ولی در سال ۱۹۹۵ اندکی بعد از این که جدایی طلبان اوکراینی طرفدار روسیه در انتخابات ریاست جمهوری با اکثریت قابل توجهی پیروز شدند، پست ریاست جمهوری حذف شد.

از آن تاریخ به بعد کیف با مشورت با پارلمان محلی، نخست وزیر کریمه را منصوب می کند. ولی پنجشنبه گذشته نمایندگان پارلمان کریمه یک رهبر غیررسمی طرفدار مسکو را به این سمت منصوب کردند. دو روز بعد او از ولادیمیر پوتین برای تضمین صلح تقاضای کمک کرد.

روسیه چه واکنشی نشان داده؟

                                                                   روسیه پایگاه سواستوپل را تا سال ۲۰۴۲ از اوکراین اجاره کرده است

روسیه در بندر سواستوپل دارای یک پایگاه مهم دریایی است که محل استقرار ناوگان دریای سیاه این کشور است. به موجب قرارداد اجاره پایگاه، هرگونه جا به جایی نیروهای روسیه در خارج از پایگاه باید با اجازه دولت اوکراین باشد.

با این وجود، روسیه نیروهای اضافی اعزام داشته و از قدرت نظامی خود برای کنترل شبه جزیره کریمه استفاده کرده و می گوید مسئول حفظ جان روس تبارهای این منطقه است.

همچنین گفته شده که فرستادگان روسیه گذرنامه های روسی را در کریمه توزیع می کنند. قوانین دفاعی روسیه اجازه عملیات نظامی برای “محافظت از شهروندان روس” را می دهد.

آیا بحران کریمه ممکن است آتش جنگ را شعله ور کند؟

ولادیمیر پوتین از پارلمان روسیه اجازه استقرار نیرو نه تنها در کریمه بلکه در تمام خاک اوکراین را گرفته است. مسکو که مقامات جدید کیف را فاشیست می خواند، می تواند برای “محفاظت” از روسی زبان‌های شرق اوکراین نیرو اعزام کند.

از آنجایی که این اقدام بدون تردید موجب خشم ناسیونالیست های غرب اوکراین خواهد شد، مشکل است بتوان احتمال خونریزی را منتفی دانست. علاوه بر این پیامدهای بین المللی را نیز نباید فراموش کرد. قدرت های غربی اشغال کریمه را به شدت محکوم کرده اند.

بعید به نظر می رسد سازمان ناتو به اقدام نظامی متوسل شود ولی اعضای اروپای مرکزی این سازمان می توانند برای استقرار نیروها در طول مرز مشترک لهستان و اوکراین تلاش کنند.

همچنین غرب می تواند تحریم هایی را علیه روسیه در نظر بگیرد ولی ممکن است نظر آقای پوتین این باشد که این تحریم ها، همانطور که در مورد جنگ گرجستان اتفاق افتاد، دوام نخواهد داشت.

در گرجستان چه اتفاقی افتاد؟

در سال ۲۰۰۸، روسیه نیروهای خود را به منطقه اوستیای جنوبی که اعلام استقلال کرده بود فرستاد و گفت روس تبارهای این منطقه نیاز به محافظت دارند. سربازان گرجستان از این منطقه بیرون رانده شدند و ناتو تصمیم به عدم مداخله گرفت.

ولی کریمه از اوستیای جنوبی و اوکراین از گرجستان، بزرگ تر است و تنوع جمعیت در کریمه در مقایسه با طرفداران روسیه در اوستیای جنوبی، به مراتب بیشتر است. بنا بر این برای هر دو طرف درگیر، بحران کنونی اهمیت بسیار زیادی دارد.

مسکو از آنچه که آن را دخالت های اتحادیه اروپا و ناتو در اوکراین می داند بسیار ناخشنود است. این، تنها یک نبرد ژئوپولیتیک برای نفوذ در حیاط خلوت روسیه نیست. آقای پوتین می خواهد از سرزمینی محافظت کند که به عقیده او از نظر تاریخی و فرهنگی به روسیه پیوسته است.

آیا تا کنون جنگی در کریمه اتفاق افتاده؟

در طول تاریخ چندین بار بر سر کریمه جنگ در گرفته و این سرزمین دست به دست گشته است. موردی که بسیاری در باره آن صحبت کرده اند جنگ کریمه در سال های ۱۸۵۳ تا ۱۸۵۶ است که به دلیل مانورهای سواره نظام انگلیس در جریان محاصره سواستوپل و موفقیت ها و مراقبت های پزشکی دو پرستار انگلیسی به نام های فلورانس نایتینگل و مری سیکول، در بریتانیا شناخته شده است.

این جنگ نتیجه رقابت های بلند پروازانه امپریالیستی بود؛ زمانی که انحطاط امپراطوری عثمانی شروع شده بود و انگلستان و فرانسه که به بلندپروازی های روسیه در بالکان مشکوک شده بودند برای مقابله با این کشور به کریمه نیرو فرستادند. روسیه در جنگ کریمه شکست خورد.