خلیل ملکی در دفاع از خواست امتیاز نفت شمال ایران از سوی دولت کمونیستی حاکم بر روسیه توسط «سرگئی کافتارادزه ـ معاون وزارت امورخارجه آن دولت»، طی تحریر مقالاتی به نقد اظهارات و عملکرد دکتر مصدق می پردازد. چونکه  دکتر مصدق طی سخنرانی هایی در مجلس شورای ملی ـ دوره قانونگذاری چهاردهم ـ، با خواست روس ها به مخالفت برخاسته بود، و در آن رابطه  ایشان تز «سیاست موارنه منفی» را در مقابله با «سیاست موازنه مثبت»، مطرح نموده و همچنین پیشنهاد چهار ماده ای «تحریم امتیار نفت» را ارائه می دهد، پیشنهادی که با موافقت مجلس به «قانون تحریم امتیاز نفت» تبدیل می شود. مواضع و سیاستی که با خواست «دولت شوراها» حاکم بر مسکو و حزب توده ایران مدافع منافع آن «دولت»، در تطابق نبود.

 

“سر و ته یک کرباس”، عنوان یکی از آن مقالاتی می باشد که خلیل ملکی در سه بخش در روزنامه رهبر ارگان مرکزی حزب توده ایران، به سال دوم، شماره های ۴٣٨ ـ ۴٣٧ ـ ۴٣۶ ، آذر ماه ١٣٢٣، در رابطه با مخالفت دکتر مصدق، با اعطای امتیاز نفت شمال به دولت روسیه شوروی می نویسد و از آن طریق به حمایت و پشتیبانی از خواست دولت کمونیستی حاکم بر روسیه می پردازد.

 

دکتر محمد علی همایون کاتوزیان- استاد دانشگاه آکسفورد انگلیس-، همان فردی که «خاطرات سیاسی خلیل ملکی» را با مقدمه ای بسیار طولانی انتشار داد، در آن مقدمه طولانی سعی کرده تا بر محتوی آن مقاله (“سر و ته یک کرباس”) و دیگر نوشته هایی با آن محتوی، که در حقیقت بیانگر مواضع و خط و مشی سیاسی و عملکرد خلیل ملکی در آن مقطع تاریخی بوده، سرپوش بگذارد؛ تا از آن طریق به خوانندگان آن کتاب چنین حقنه کند که خلیل ملکی در زمانیکه عضو حزب توده ایران بود، در اتخاذ سیاست های غلط و ضد ملی آن حزب علیه نظرات و عقاید دکتر مصدق- نظرات و عقایدی که بر محور دفاع از «حاکمیت ملی و استقلال ایران» دور می زد، و در آن رابطه با نفوذ بیگانگان در ایران کاملاً مخالف بود- هیچگونه دخالتی نداشته است. آنهم بدین خاطر که، محتوی آن مقاله («سر و ته یک کرباس») به وضوح عکس چنان ادعای کاذب را ثابت می کرد. آشنا شدن افکار عمومی با محتوی کامل آن مقاله، سبب می شد تا وی به سادگی نتواند تمام کاسه کوزه های مواضع ضد ملی را در آن مقطع تاریخی، سر حزب توده بشکند و خلیل ملکی را در آن ماجرا بی گناه جلوه دهد!! پس، همچون یک مبلغ حزبی و پروپاگاندیست، و نه یک محقق بی طرف، در هنگام تحریر آن کتاب، بسیاری از مواضع و اسناد و مدارک آنچنانی را نادیده می گیرد. 

 

در واقع، آن «مورخ» محترم به این موضوع نخواسته توجه نماید که سیاست و عملکرد خلیل ملکی، از جمله نگارش آن نوع مقالات در آن مقطع تاریخی (سال ١٣٢٣)، همچنین بخشی از کارنامه سیاسی خلیل ملکی محسوب می شوند؛ و حتمأ ضرورت داشت و لازم بود تا در کتاب «خاطرات سیاسی خلیل ملکی» به محتوی چنان مواضع و عملکردی در کنار مواضع او که در سال ١٣٣٠، بنام «نیروی سوم» مطرح کرد، اشاره می شد.!! 

 

اگرچه بسیاری از تاریخ نویسان از جمله “پژوهش گروهی جامی” (کتاب: گذشته، چراغ راه آینده است)، انور خامه ای … جملاتی از آن مقاله را در آثار خود نقل کرده اند، ولی افکار عمومی جامعه فرهنگی و سیاسی ایران با متن کامل آن نوشته آشنایی نداشت. حزب توده و خلیل ملکی و طرفدارنشان چون کمتر علاقه داشتند، تا افکار عمومی با عملکرد و سیاست آنها در آن مقطع تاریخی آشنا شوند، خود دست به انتشار چنان مدارک تاریخی نزدند و در بارۀ آنچنان مواضعی ضدملی سکوت کردند.

 

اما، خسرشاکری (زند) در حین کاوش و تحقیقات خود، به مقاله «سر و ته یک کرباس» بقلم خلیل ملکی دست پیدا می کند. وی در اول بهمن ١٣۶۴ در نقد آن مقاله، نوشته ای تحت عنوان «خلیل ملکی و مصدق»  تحریر می نماید و در آن به روشنگری در رابطه با  جوانب سیاست و عملکرد خلیل ملکی دست می زند، و حتی در آن نوشته، او را «سازشکار و دلال» سیاسی می نامد. دکتر شاکری آن نوشته را بضمیمۀ مقاله “سر و ته یک کرباس” در شماره ٧ ـ ۶ «کتاب جمعه ها» در سال ١٣۶۵ در خارج از کشور، انتشار می دهد.

 

بخاطر یادآوری اهمیت و ارزشی که تحقیقات و فعالیت های علمی خسرو شاکری (زند) در روشن کردن جوانب مختلف تاریخ معاصر ایران با خود بهمراه داشت، ما تصمیم به انتشار مجدد مقاله «خلیل ملکی و مصدق» و مقاله “سروته یک کرباس” به قلم خلیل ملکی از طریق شبکه اینترنتی گرفتیم، تا به نمونه ای از آن تحقیقات اشاره کرده باشیم. 

 

اما، در رابطه با مطالب مندرج در صفحات ١٠۶ و ١٠٧ کتاب جمعه ها، که مربوط به نوشته دکتر خسرو شاکری(زند) می شود، توضیحاتی را ضروری دانستیم.

 

١ ـ دکترخسرو شاکری در آن نوشته («خلیل ملکی و مصدق»)، مندرج در صفحه ١٠۶ آن کتاب، افسوس می خورد که مصطفی «شعاعیان زنده نماند تا از متن نامۀ خلیل ملکی به دکتر مصدق مطلع شود، تا از آن طریق بداند که ملکی نه فقط با توماس فینچ و جمال امامی، که حتی با شخص محمد رضا شاه از در مذاکره وارد شده بود تا نهضت ملی را “نجات” دهد». وی درپانویس همان صفحه نوشته است: “ما قرائت کامل این نامه را به همه توصیه می کنیم.”

 

چون ما کپی متن نامه خلیل ملکی به دکتر مصدق (به تاریخ اسفندماه ١٣۴١) به نقل از کتاب خاطرات سیاسی خلیل ملکی را در شبکه اینترنتی قرار داده ایم، لینک آن نامه را در پانویس این نوشته ذکر می کنیم، همچنین آن لینک را در پایان نوشته دکتر شاکری، کپی صفحه ١٠٨ کتاب جمعه ها شماره ٧ ـ ۶ ، اضافه کردیم. (١)

 

٢ ـ دکتر خسرو شاکری در پانویس صفحه ١٠٧ کتاب جمعه ها، در رابطه با «پاسخ» دکتر مصدق به نامه خلیل ملکی چنین نوشته است:

 

«خواننده باید توجه داشته باشد که مصدق به نامۀ رسیده از جانب ملکی، مثل جواب به همۀ نامه ها، پاسخی مؤدبانه داد…»، 

 

این اظهارات خسرو شاکری صحیح نیست، چونکه دکتر مصدق به آن نامه خلیل ملکی اصولا پاسخی نداده است!!

 

 اما در رابطه با اشتباه خسرو شاکری در آن مورد مشخص، ضروریست همچنین یادآور شود، موضوعی که سبب می شود تا خسرو شاکری چنان اظهار نظر اشتباهی بنماید، «ابتکار جالب» دکتر محمد علی همایون کاتوزیان در چگونگی صفحه بندی کتاب خاطرات سیاسی خلیل ملکی می باشد. و آن اینکه، استاد محترم دانشگاه آکسفورد انگلیس به شیوه ناپسندی دست می زند که بیشتر جنبه پروپاگاند سیاسی داشته، آنهم بر پایه تحریف حقایق و تقلب؛ شیوه کاری که به هیچوجه با امر تاریخ نویسی، آنهم بر پایه اسناد و مدارک نمی تواند کوچکترین ربطی داشته باشد.

 

« استاد »دانشگاه آکسفورد انگلیس، نوشته دو سطری دکتر مصدق به تاریخ ١٨ آبان ماه ١٣۴٠ را در زیر نامه خلیل ملکی به دکتر مصدق که به تاریخ اسفندماه ١٣۴١تحریر شده است قرار داده است (نامه ای که دکتر مصدق حدوداً ١٧ ماه قبل از نامۀ خلیل ملکی، آنهم بضمیمۀ نامۀ چند سطری در پاسخ به پیام اولین کنگره جامعۀ سوسیالیست ها، خطاب به «کمیته مرکزی جامعۀ سوسیالیست های نهضت ملی ایران». چون دکتر مصدق آدرس تشکیلات آن «جامعه» را نداشته است، آن پاسخ را از طریق آدرس خلیل ملکی برای آن “هیئت مرکزی …” می فرستد، و در آن رابطه آن نامه دو سطری را به خلیل ملکی نوشته است)؛

 

موضوعی که دکتر خسرو شاکری در هنگام تحریر مقاله «خلیل ملکی و مصدق» به آن ابتکار ناشایست دکتر محمد علی همایون کاتوزیان توجه نکرده است؛ یعنی تاریخ تحریر نامه خلیل ملکی و تاریخ نامه دو سطری دکتر مصدق را با هم مقایسه نمی کند و همچون بسیاری دیگر از خوانندگان آن کتاب، گول «ابتکار تبلیغاتی» آن «استاد» دانشگاه آکسفورد ـ انگلیس را می خورد! 

 

دکتر منصور بیات زاده  در نقد برخی از نوشته ها و ادعاهای غلط دکتر محمد علی همایون کاتوزیان در سال  ١٣٩٠، طی نوشته هایی به چگونگی شیوه و انحرافات آن «استاد» در امر تاریخ نگاری دست به روشنگری می زند. وی در بخش پنجم (بخش پایانی) آن مجموعه، تحت عنوان «تاریخنگار و مورخ مسئول، منصف و بیطرف، رویدادها، نظرات و عقاید را آنطوری که اتفاق افتاده و مطرح شده اند، تحریر و تفسیر می نماید و از تحریف، تقلب، تملق، دروغ، تزویر و عوامفریبی اجتناب می ورزد»، همچنین به آن شیوه ناپسند تاریخ نگاری «استاد» دانشگاه آکسفورد انگلیس اشاره کرده است. (٢) و بطور مشخص در نوشته ای تحت عنوان “در باره «ابتکار جالب» دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان در امر تاریخ نگاری»”، با ارائه توضیحاتی در باره آن شیوه کار، پرده از آن ماجرا برداشته است! (٣)

 

هیئت تحریریه نشریه اینترنتی “جنبش سوسیالیستی”،

 

 نشریه سازمان سوسیالیست های ایران ـ سوسیالیست های طرفدار راه مصدق

 

جمعه ۶ شهریور ۱۳۹۴ – ۲۸ اوت ۲۰۱۵

 

www.ois-iran.com

 

 

 

١ ـ نامه خلیل ملکی به دکترمصدق با عنوان “پدر بزرگوار ملت ایران”، درتاریخ اسفندماه ١٣۴١ .

 

 

٢ ـ  «تاریخنگار و مورخ مسئول، منصف و بیطرف،رویدادها، نظرات و عقاید را آنطوری که اتفاق افتاده و مطرح شده اند، تحریر و تفسیرمی نماید و از تحریف، تقلب، تملق، دروغ ، تزویر و عوامفریبی اجتناب می ورزد» ـ درنقد اظهارات و ادعاهای آقای دکترمحمدعلی همایون کاتوزیان بخش پنجم (بخش پایانی) ـ دکتر منصور بیات زاده

 

٣ ـ “در باره«ابتکار جالب» دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان در امر تاریخنگاری»” ـ دکتر منصور بیات زاده

 

 

 

* ـ  نامه خلیل ملکی به دکتر مصدق با عنوان “پدر بزرگوار ملت ایران”، در تاریخ اسفند ماه ١٣۴١ .

 

**ـ  «تاریخنگار و مورخ مسئول، منصف و بیطرف،رویدادها، نظرات و عقاید را آنطوری که اتفاق افتاده و مطرح شده اند، تحریر و تفسیرمی نماید و از تحریف، تقلب، تملق، دروغ ، تزویر و عوامفریبی اجتناب می ورزد» ـ درنقد اظهارات و ادعاهای آقای دکترمحمدعلی همایون کاتوزیان بخش پنجم (بخش پایانی) ـ دکتر منصور بیات زادهhttp://www.ois-iran.com/2011/azar-1390/ois-iran-1163-dr_mansur_bayatzadeh-bakhshe_panjom_naghde_dr_katouzian.htm

 

ــ  “در باره«ابتکار جالب» دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان در امر تاریخنگاری»” ـ دکتر منصور بیات زاده