۱-در شرایط حاکم انگیزه شما از شرکت در انتخابات و ثبت نام به عنوان کاندیدای مجلس شورا چیست؟
کورش زعیم: من انگیزه ای برای شرکت در انتخابات نداشته و ندارم، و مدارک لازم را هم کامل همراه نبرده بودم. در پی فراخوان همبستگی برای دموکراسی و حقوق بشر در ایران، ما حضور یافتیم و پرسشنامه را آنجور که در ده شرط خود برای انتخابات آزاد فهرست کرده بودیم پر کردیم، ده شرطی که البته نه تنها برای نظام غیرقابل قبول که غیر قابل تحمل است. مانند پاسخ “خصوصی است” برای پرسش های دین و مذهب؛ مانند حذف واژه “مقدس” از نظام جمهوری اسلامی و حذف “اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه” و غیره. همانگونه که پیش بینی می کردیم، آنها حتا پرسشنامه ام را تحویل نگرفتند.
۲ـ تعداد شرکت کنندگان در این دو انتخابات پیش رو بیسابقه است آیا شما این را دلیل بلوغ سیاسی مردم و بالا رفتن سطح آگاهیشان نسبت به حقوق خود با حضور در انتخابات میدانید یا کاهش فشارهایی را میدانید که باعث یاس و نآمیدی مردم در ارتباط با نقش خود در تعیین سرنوشت و دوری از تقدیر گرایی میشده.
کورش زعیم: مردم ایران همیشه دارای بلوغ سیاسی بوده اند. فراموش نکنید که قیام های پی در پی مردم ایرانزمین از حمله عرب، و حمله مغول برای حفظ فرهنگ و زبان و آیین های خود و استقلال همگی نشانگر بلوغ سیاسی یک ملت است. شما جایگاه انقلاب مشروطیت، که کم هزینه ترین انقلاب جهان بود و تدوین قانون اساسی را با همه کشورهای دیگر مقایسه کنید. چند کشور جهان در آن زمان قانون اساسی و مجلس شورای ملی داشتند؟ انقلاب ١٣۵۷ هم کم هزینه ترین انقلاب تاریخ جهان بود؛ هزینه ها پس از تسلط روحانیت بجای سیاستمداران ملی آغاز شد. ولی در زمان حاضر، آمدن دولت روحانی پس از یک دوران هشت ساله ویرانگری عمدی، و تحقق توافق هسته ای در راستای رفع تحریم هایی که بیشینه آنها در همان هشت سال بطور عمدی توسط دولت نهم و دهم بر مردم ایران تحمیل شد، مردم را کمی به آینده امیدوار کرده که شاید کشور به تدریج بسوی مردم گرایی، بازسازی و پیشرفت پیش برود. هر چند امیدهای مردم هنوز به مرحله دستیابی نرسیده، ولی این انتخابات که میتواند در کنار زدن تندروان و خشونت گرایان موثر باشد، مردم را بر آن داشته که بخواهند در این چالش مشارکت داشته باشند. من افزایش نامنویسی برای نامزدی انتخابات مجلس را یک حرکت معنادار در یاری رسانی به دولت روحانی میدانم تا، به خیال آنها، بتوانند بر تندروی و دیکتاتوری و فساد چیره شود، اگر براستی چنین هدفی را داشته باشد. مردم می خواهند باور کنند که هدف دولت همین است.
۳ـ لازمه فراهم کردن فضای فکری برای روابط شهروندی در جامعه برقراری آرامش و امنیت است و کنار زدن انحصار گرایی و تمامیت خواهی. آیا شما فکر میکنید که دوره انحصار گرایی و تمامیت خواهی رو به پایان و بستر جامعه و فضای سیاسی برای اعتدال و میانه روی در حال شکل گیری است؟ جایگاه مجلس شورا در ایجاد این فضا در جامعه چیست؟
کورش زعیم: هر چند بظاهر دولت را در رویارویی با حاکمیت می بینیم، ولی اصل حفظ نظام را رعایت میکنند. اما فارغ از اینکه دولت کنونی بخواهد یا نخواهد حکومت را بسوی اعتدال و منطق گرایی ببرد، روند طبیعی حوادث ما را بسرعت به سوی یک دوراهی سرنوشت هدایت می کند: یکی دموکراسی گرایی و یکی نظامی گرایی. نتیجه انتخابات مجلس شاید نشانه هایی از این دو گزینه را آشکار سازد. یک عامل بازدارنده دموکراسی و رفاه مردم صنف روحانیت است که طی سه دهه گذشته بطور تصاعدی گسترش یافته و بخش عظیمی از بودجه کشور را که باید صرف رشد اقتصادی، آموزش و توسعه عمرانی شود می بلعد. بطور کلی جامعه روحانیت از تغییر نظام مبتلا به وحشت زدگی موجودیتی شده، زیرا همه آنها، بجز انگشت شمار روحانی راستین، می دانند که در این دهه ها چه گفته اند و چه کرده اند، و جملگی علیه آزادیهای مدنی و حقوق حقه مردم بوده اند. مشابه این وحشت زدگی پس از پذیرش قطعنامه ۵٩٨ شورای امنیت مبنی بر پایان جنگ عراق-ایران هم رخ داده بود. یکی می خواست کشتی تفریحی بخرد و با آن فرار و در آن زندگی کند، یکی دنبال خرید یک جزیره کوچک بود، یکی می خواست برایش امان گرفته شود، و غیره. بنابراین، در شرایط کنونی، برای این طبقه حیاتی است که این نظام مقدسشان را با چنگ و دندان نگاه دارند. جایگاه مجلس شورا که هنوز ملی نیست و اسلامیست، می تواند خزیدن بسوی مردم باشد و بجای تصویب و حفظ منافع خود با درایت به نیازهای کشور و مردم بیاندیشد. در مورد مجلس می پندارم این برنامه در پیش است که با ورود کسانی که در زمان دولت خاتمی به مجلس رفته بودند و هیچ کار مثبتی انجام ندادند تلاش شود دوری حاکمیت از ملت را کمتر کنند. این هدف خوبیست، ولی من تصور نمی کنم که مردم ایران آن بردباری را که حاکمیت فرض می کند هنوز دارند داشته باشند.
۴ـ ما شاهدیم که عده بسیار زیادی که سالهای زیادی است در هیچ انتخاباتی شرکت نمی کنند پا پیش نهاده اند و کاندید شدند که البته خبر بسیار مثبت و امیدوارکننده ایی است. ارزیابی شما از این استقبال بیسابقه فعالان سیاسی از این دو انتخابات پیش رو چیست؟
کورش زعیم: بسیاری از آنها در این توهم و البته با نیت نیک هستند که می پندارند در چارچوب این ساختار قدرت می توانند مثمر ثمر باشند. ما با دوستان میهن پرست و واقع گرایمان، بر خلاف کسانی که در پستوی خانه امنشان نشسته و فقط شعارهای نخ نمای خود دلخوش کنک می دهند، با بیانیه های مطالبه گرایانه و افشاگرایانه به یک حرکت نمادین دست زدیم تا نشان بدهیم چقدر این نظام بسته، فرقه ای و مخالف حقوق شهروندی مردم است. بیشتر آن جمعیت زیادی که نامنویسی کردند خواسته اند تیری در تاریکی بیاندازند که شاید به هدف بخورد؛ و دستکم بتوانند امتیاز نامزد مجلس بودن را در کارنامه خود داشته باشند. دلیل عمده بیشمار بودن مراجعه کنندگان نامنویسی، بی نظمی در سامانه سیاسی کشور است، که باید بر پایه حزبها و سازمانهای سیاسی مستقل باشد. اینکه تنها یک جناح حکومتی ۲۴۰ حزب هرکدام با چهارتا و نصفی عضو درست کنند، بیشتر به استهزای ملت ایران شبیه است تا فعالیت سیاسی. اگر حزبهای سیاسی مستقل اجازه فعالیت داشتند، هر حزب با توجه به شایستگی و محبوبیت مردمی اعضایش نامزدهای خود را معرفی و برایشان تبلیغ می کرد. این کار البته در مورد مجلس یکم پس از انقلاب که مجلس هنوز مجلس شرای ملی بود رخ داد. در آن زمان جبهه ملی فهرست نامزدهای خود را منتشر کرد. حزبهای چپ و راست دیگر هم همین کار را کردند. انتخابات در چارچوب حزبی رخ داد، هر چند که روحانیت که حاکم بر کشور شده بود از مشارکت یا ورود نمایندگان جبهه ملی و برخی حزبهای دیگر به مجلس جلوگیری کرد. سقوط سیاسی، اقتصادی، نظامی و حیثیت بین المللی کشور ما از همان زمان آغاز شد.
۵ـ شما تا چه اندازه به برگزاری یک انتخابات عادلانه و سالم خوشبین هستیدبا توجه به وجود موانعی از جمله نظارت استصوابی و سلامت شمارش ارا؟
کورش زعیم: من بهیچ وجه نه خوشبین و نه امیدوار هستم که این انتخابات همانند انتخابات گذشته در جمهوری اسلامی بدون تقلب و رسوایی انجام بگیرید. میلیونها شناسنامه مردگان و شناسنامه های جعلی و میلیاردها پولهای دزدیده شده از ملت، و البته نیروهای سرکوبگر مسلح آماده ورود به کارزار انتخابات است. شمارش هم، بجز در حوزه هایی که در دید رسانه ها و مردم هستند، همانگونه فرمایشی خواهد بود. در انتخابات گذشته در بسیاری حوزه های دورافتاده رای ها را بسته بندی شده در صندوق می انداختند. بهمین دلیل ریاست شورای نگهبان با تبدیل جعبه های رای به جعبه های پلاستیکی شفاف که بشود محتویات را از بیرون دید مخالف کرد.
۶ـ شما تا چه اندازه امیدوار هستید که از فیلتر شورای نگهبان عبور کنید؟
کورش زعیم: شوخی می کنید! ما از فیلتر بررسی پرسشنامه خود نیز رد نشدیم.
این گفتگو را تلویزیون در ( آقای وحید بهشتی) با کورش زعیم بتاریخ ٨دی ١٣٩۴ انجام داده است.