بررسی های بی بی سی نشان می دهند، هشدارهای تخلیه ای که ارتش اسرائیل پیش از حملات هوایی به ساکنان غزه می دهد، با مجموعه ای از خطاهای قابل توجه همراه بوده است.
هشدارهایی که شامل اطلاعات ضد و نقیض بوده، باعث سردرگمی مردم شده و در بعضی از آنها نام محله‌ها اشتباه ذکر شده است.
کارشناسان می‌گویند چنین خطاهایی می‌تواند ناقض تعهدات اسرائیل به قوانین بین‌المللی باشد.
ارتش اسرائیل هرگونه نتیجه‌گیری درباره ابهام یا تناقض در این هشدارها را رد کرده و در بیانیه‌ای گفته است هشدارهایی که بی‌بی‌سی آنها را تحلیل کرده تنها یکی از عوامل در «مجموعه تلاش‌های گسترده برای ترغیب غیرنظامیان به خروج از منطقه خطر است».
بر اساس قوانین بشردوستانه بین‌المللی نیروهای مهاجم باید قبل از حملاتی که احتمال آسیب دیدن جمعیت غیرنظامی در آن وجود دارد، هشدارهای موثری صادر کنند، مگر آن که شرایط اجازه چنین کاری را ندهد.
اسرائیل می‌گوید که سیستم هشدار ارتش به شیوه‌ای طراحی شده که هم‌زمان با ادامه جنگ علیه حماس، به غیرنظامیان کمک کند از منطقه خطر دور شوند. در این سیستم نقشه غزه به صدها بخش یا بلوک شماره‌گذاری‌شده تقسیم شده است. این سیستم پیش از این برای هشدار به ساکنان غزه استفاده نشده است.
این پست ارتش اسرائیل در اواخر ماه ژانویه هشداری را نشان می‌دهد که همراه با لینکی به نقشه شماره‌گذاری‌شده غزه منتشر شده که از طریق کیو آر کد قابل دسترسی است.
اما تعدادی از ساکنان غزه در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی از مشکلات وصل شدن به اینترنت برای دسترسی به این سیستم و همین طور پیچیدگی و دشواری فهم و استفاده از آن و خطاهای سیستم گفتند.
بی‌بی‌سی حساب‌ها و کانال‌های ارتش اسرائیل به زبان عربی را در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان فیسبوک، ایکس و تلگرام بررسی کرده که شامل صدها پست هشدار تخلیه به غیرنظامیان است. پست‌های مشابه غالبا به صورت مکرر -گاهی با تغییرات اندک- در روزهای متوالی یا متفاوت در کانال‌های مختلف منتشر می‌شود.
ما همچنین برگه‌های هشداری را بررسی کردیم که عکس آنها در شبکه‌های اجتماعی هم‌رسان می‌شود. ارتش اسرائیل می‌گوید تاکنون ۱۶ میلیون برگه هشدار روی غزه ریخته است.
ما در تحلیل و بررسی خود بر هشدارهایی تمرکز کردیم که از روز اول دسامبر صادر شده است. ارتش اسرائیل در آن تاریخ سیستم آنلاین هشدار از طریق نقشه شماره‌بندی مناطق را راه‌اندازی کرد تا توصیه‌های دقیق‌تری ارائه دهد، و به این ترتیب فشار بین‌المللی را روی خود کاهش دهد.
ما تمام پست‌ها و برگه‌های هشدار ارتش اسرائیل را که بعد از این تاریخ یافتیم، دسته‌بندی کردیم. در اکثریت قابل توجه آنها به سیستم اصلی شماره‌گذاری مناطق ارجاع داده شده است.
ارتش اسرائیل به بی‌بی‌سی گفت علاوه بر هشدارهای آنلاین و برگه‌هایی که در آسمان غزه پخش می‌شود، از طریق پیام‌های تلفنی ضبط شده و تماس‌های تلفنی جداگانه هم درباره حملات آتی به ساکنان هشدار می‌دهد. امکان تهیه گزارش میدانی دقیق در غزه وجود ندارد و در حالی که شبکه‌های مخابراتی به شدت آسیب دیده، بی‌بی‌سی نمی‌تواند شواهدی درباره این پیام‌ها و تماس‌های تلفنی جمع‌آوری کند.
۲۶ هشدار جداگانه یافتیم که حاوی اطلاعات مشخصی بود که ارتش اسرائیل برای فرار ساکنان از مناطق خطر صادر کرده بود. اما در بررسی‌ها به ۱۷ هشدار دیگر برخوردیم که حاوی خطا و اشتباهاتی بود.
این خطاها شامل موارد زیر بود:
• در ۱۲ مورد مجتمع‌های ساختمان‌ها یا محله‌هایی که در متن پست منتشر شده به آن اشاره شده بود، در نقشه همراه آن هاشور نخورده است.
• در ۹ مورد مناطقی که در نقشه مشخص شده بود، در متن همراه آن فهرست نشده بود.
• در ۱۰ مورد مرز مناطق تخلیه که روی نقشه پررنگ شده بود، از وسط یک منطقه شماره‌گذاری‌شده می‌گذشت و امکان تشخیص دقیق وجود نداشت.
• در هفت مورد پیکان‌هایی که قرار بود مناطق «امن» را روی نقشه نشان دهد، در عمل مناطقی را هم که قرار بود تخلیه شود، نشانه رفته بود.
علاوه بر اینها در یکی از هشدارها محله‌های مورد اشاره، جزو منطقه‌ای لیست شده بود که در آن نبود بلکه این محله‌ها در مناطق دیگری از غزه بودند. در یک مورد دیگر شماره دو محله با هم اشتباه شده بود، و در هشداری دیگر شماره محله‌هایی که در متن آمده بود، با مناطق مشخص‌شده در نقشه همراه متن سازگار نبود و در بخش دیگری از غزه واقع شده بود.
وقتی این خطاها را با ارتش اسرائیل در میان گذاشتیم، آنها پاسخ مشخصی درباره مشکلات مربوط به نقشه‌ها ندادند اما گفتند که متنی که در پست‌ها منتشر می‌شود، کاملا روشن و مشخص است. ارتش اسرائیل همچنین گفت که وقتی از پیکان‌ها برای نشان دادن مناطق امن استفاده می‌شود «واضح است که این پیکان‌ها به یک جهت کلی اشاره دارد» و تاکید کرد که اطلاعات اصلی و مهم در متن آمده است.
یانینا دیل، مدیر «موسسه اخلاق، قانون و درگیری مسلحانه» در آکسفورد می‌گوید این لغزش‌ها و اشتباهات می‌تواند ناقض تعهدات اسرائیل در ارائه «هشدارهای قبلی و موثر» بر مبنای قوانین بین‌المللی باشد.
او می‌گوید اگر اکثر هشدارها شامل خطا باشد یا آن قدر مبهم باشد که غیرنظامیان نتوانند با آن ارتباط برقرار کنند «این هشدارها کارآمدی لازم را بر مبنای قوانین بشردوستانه بین‌المللی ندارد».
کوبو ماکاک، استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه اکستر هم می‌گوید این اشتباهات کارآیی هشدارها را که «دادن فرصت به غیرنظامیان برای محافظت از خودشان است» تضعیف می‌کند.
«جر و بحث بزرگ»:
در ماه دسامبر صلاح، یک سرمایه‌گذار حوزه فناوری در غزه، با فرزندان و خانواده همسرش در نصیرات در مرکز غزه پناه گرفته بود که به گفته او برق و تلفن در آنجا قطع بود و اینترنت هم در بازه‌های زمانی طولانی از دسترس خارج بود.
او شاهد کشته شدن مردم و فرار عده‌ای از مدرسه‌ای در آن نزدیکی بود که هدف بمباران اسرائیل قرار گرفته بود، اما می‌گوید هیچ هشدار مشخصی برای تخلیه محل از ارتش اسرائیل دریافت نکرده است.
او سرانجام فردی را پیدا کرده بود که سیم کارت داشته و توانسته به شبکه اینترنت موبایل در مصر و اسرائیل وصل شود، و به این صورت هشدار تخلیه‌ای را در صفحه فیسبوک دولت اسرائیل پیدا کند.
صلاح می‌گوید: «دستور تخلیه برای چندین شماره روی نقشه صادر شده بود اما ما نمی‌دانستیم که دقیقا در کدام شماره هستیم. این باعث شد جر و بحث بزرگی دربگیرد.»
صلاح دسترسی درستی به اینترنت نداشت اما توانست به همسرش امانی که درست قبل از شروع جنگ به بریتانیا سفر کرده بود، پیام بدهد. همسرش به سیستم نقشه هشدار ارتش اسرائیل وصل شد و توانست مکان دقیق همسرش را پیدا کند. اما بعد از مراجعه به هشداری که روی فیسبوک دولت اسرائیل منتشر شده بود، آنها دریافتند که مرز منطقه هشدار از وسط بخش شماره‌گذاری شده‌ای می‌گذرد که صلاح و خانواده‌اش در آنجا بودند. این وضعیت سردرگمی آنها را دوچندان کرد.
سرانجام صلاح تصمیم گرفت همراه فرزندانش آنجا را ترک کند. اما بعضی از اعضای خانواده‌اش همان جا ماندند، تا زمانی که درگیری‌ها شدت بیشتری گرفت.
بی‌بی‌سی هشدار روی فیسبوک را که صلاح تلاش می‌کرد از آن سر در بیاورد، بررسی کرد و موارد گیج‌کننده بیشتری در آن یافت.
در متن پست از مردم خواسته شده مناطق ۲۲۲۰ تا ۲۲۲۵ را بر اساس شماره‌گذاری نقشه اصلی و آنلاین ارتش تخلیه کنند.
اما در نقشه‌ای که در کنار متن این پست منتشر شده تمام این شش منطقه به اشتباه در قالب یک منطقه و با شماره ۲۲۲۰ مشخص شده است.
با وجود این ناهماهنگی‌ها، در ماه ژانویه اسرائیل این سیستم هشدار را به عنوان بخشی از دفاعیات خود در برابر اتهامات آفریقای جنوبی مبنی بر ارتکاب به نسل‌کشی، در مقابل دیوان بین‌المللی دادگستری به نمایش گذاشت.
وکلای اسرائیل استدلال کردند که تمام تلاش ممکن برای حفاظت از غیرنظامیان انجام می‌شود و گفتند که اسرائیل «نقشه‌ای تفصیلی ساخته که امکان تخلیه موقت محله‌های مشخص‌شده، به جای تخلیه کل منطقه را فراهم می‌کند». این وکلا یکی از پست‌های هشدار روی شبکه‌های اجتماعی را به عنوان مدرک در دادگاه نمایش دادند، اما بی‌بی‌سی دو خطا در همان پست پیدا کرد.
در متن آن پست که روز ۱۳ دسامبر منتشر شده بود، به بلوک‌های شماره ۵۵ و ۹۹ اشاره شده بود اما در نقشه کنار متن، این دو بخش هاشور نخورده است.
ارتش اسرائیل به بی‌بی‌سی گفت که وقتی در متن به طور مشخص به یک شماره اشاره می‌شود، هشدار به اندازه کافی واضح و روشن است.
وکلای اسرائیل همچنین مدعی شدند که ارتش اسرائیل از طریق صفحه عربی خود در شبکه اجتماعی ایکس اطلاعاتی را درباره پناهگاه‌های نزدیک به مناطق تخلیه منتشر می‌کند. اما در تمام پست‌ها و برگه‌های هشداری که ما بررسی کردیم هیچ نشانی از هشداری ندیدیم که در آن نام یا مکان دقیق پناهگاه‌ها اعلام شده باشد.
نتیجه بررسی‌های بی‌بی‌سی همچنین نشان‌دهنده ناسازگاری در سیستم نقشه شماره‌گذاری‌شده ارتش اسرائیل بود. در ۹ مورد از ۲۶ هشدار شماره‌ها و نام محله‌ها با هم تطابق نداشت. در ۹ مورد دیگر اصلا به شماره مناطق روی نقشه اشاره نشده بود. با وجود لینک دادن به نقشه اصلی، محله‌ها با نامشان فهرست شده بودند، در حالی که هر محله چندین شماره روی نقشه را در برمی‌گیرد. بی‌بی‌سی نتوانست راهی را برای تعیین دقیق بلوک‌ها در این محله‌ها پیدا کند.
خانواده عبدو که ۳۲ نفر هستند، در جریان جنگ از شهر غزه به منطقه مرکزی نوار غزه گریختند. در ماه دسامبر آنها برگه‌های هشداری را یافتند که از هواپیمای اسرائیلی ریخته شده بود.
پیام‌هایی که روی گروه واتس‌اپ خانوادگی آنها رد و بدل شده -و بی‌بی‌سی آنها را دیده- نشان‌دهنده سردرگمی و دو روز بحث و جدل آنها درباره مضمون هشدارها است.
این برگه هشدار حاوی فهرستی از نام محله‌هایی است که باید تخلیه شوند اما اعضای خانواده عبدو نمی‌توانستند مکان بسیاری از آنها را پیدا کنند.
این هشدار از مردم می‌خواست که «اردوگاه البریج و محله‌های بدر، ساحل شمالی، النزهه، الزهرا، البراق، الروضه و الصفا در بخش جنوبی وادی غزه» را تخلیه کنند.
ما توانستیم یک محله به نام الزهرا و یک محله به نام بدر را در آن منطقه پیدا کنیم، اما این دو محله در شمال رودخانه وادی غزه واقع شده‌اند. ما نتوانستیم محله‌های الروضه و النزهه را در «بخش جنوبی وادی غزه» پیدا کنیم.
خانواده عبدو نمی‌دانستند باید چه کار کنند. آیا باید همان جا بمانند و خطر گرفتار شدن در نبردهای شدید خیابانی را به جان بخرند، یا این که آنجا را ترک کنند و تنها پناهگاهی را که پیدا کرده بودند از دست بدهند؟
بعضی از ساکنان به توصیه این هشدار برای رفتن به «پناهگاه‌های دیرالبلح» عمل کردند. اما وقتی که به آنجا رسیدند احساس ناامنی کردند و تصمیم گرفتند برگردند. آنها به ما گفتند اگر قرار باشد جانشان را از دست بدهند، ترجیح می‌دهند در کنار هم باشند.
داده‌ها و اطلاعات ماهواره‌ای مربوط به تخریب‌ها و ویرانی‌ها در غزه -که خامون فون دن هویک از دانشگاه ایالتی اورگون و کوری شر از مرکز فارغ‌التحصیلان دانشگاه شهری نیویورک آن را تحلیل کرده‌اند- نشان می‌دهد که منطقه دیرالبلح که خانواده عبدو به آن برای پناه گرفتن به آن گریختند، در بازه زمانی که هشدار صادر شده بود، بیش از محله‌ای که از آن فرار کرده بودند، هدف حمله قرار گرفته است.
ارتش اسرائیل می‌گوید «اطلاعات مربوط به محل حضور غیرنظامیان و مسیر حرکت آنها بعد از صدور این هشدارها» را با هم تطبیق داده و مدعی شده که این اطلاعات متناقض یا گیج‌کننده نبوده است.
ارتش اسرائیل گفت که این هشدارها «زندگی تعداد بی‌شماری از غیر نظامیان ساکن غزه را نجات داده است».
منبع: بی بی سی فارسی