اندیشکده آمریکایی مدعی شد اقدامات چند ماهه اخیر تهران نشان می‌ دهد ایران سیاست صبر استراتژیک را کنار گذاشته و سعی دارد جایگاهش را همچون یک قدرت هسته‌ ای در آستانه همانند سطح ژاپن تثبیت کند.

به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا، «مؤسسه خاورمیانه» (Middle East Institute) در تحلیلی با عنوان «سیاست جدید هسته‌ ای ایران، مابین بازدارندگی و عمل گرایی» آورده است: تشدید تنش اخیر میان ایران و اسرائیل نگرانی‌هایی را در مورد تغییر احتمالی راهبرد تهران در حرکت به سمت ساخت سلاح هسته‌ای ایجاد کرد. ایران در اقدام تلافی جویانه در واکنش حمله اسرائیل به کنسولگری خود در دمشق، ۱۴ آوریل بیش از ۳۰۰ پهپاد و موشک بالستیک را به سمت اسرائیل شلیک کرد. تحلیلگران بر این باورند از آنجا که اسرائیل زرادخانه هسته ای بزرگ و اعلام نشده ای دارد، این اقدام نشانه ای از قصد تهران برای تبدیل شدن به یک قدرت هسته ای است.

در بخشی از این گزارش تحت عنوان «از صبر استراتژیک تا بازدارندگی فعال» عنوان شده است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشتن ۴۲ کیلوگرم اورانیوم غنی‌ شده ۶۰ درصدی را برای ساخت یک بمب لازم‌ می‌ داند و طبق آخرین گزارش این نهاد ایران ۱۲۱ کیلوگرم اورانیوم با غنای فوق را در اختیار دارد که برای ساخت ٣ بمب کافی است. ایران تنها کشور بدون برنامه اعلام شده تسلیحات هسته ای است که در این سطح اورانیوم غنی شده را در اختیار دارد.

نویسنده گزارش ادعا کرد: این احتمال وجود دارد که در شرایط کنونی، هدف راهبردی تهران باقی ماندن در این جایگاه به عنوان کشوری در آستانه تبدیل شدن به یک قدرت با تسلیحات هسته‌ ای باشد. این خط مشی در راستای استراتژی کلان پیشگیرانه ایران است، حال آنکه رویکرد قبلی تهران صبر استراتژیک بود.

طبق این تحلیل، ناکام مانددن برجام در کنار فعالیت‌های پنهانی اسرائیل در سال‌ های اخیر موجب شده است که تهران سیاست صبر استراتژیک خود را کنار بگذارد. اقدامات چندماه اخیر ایران در منطقه، از تغییر موضع و رویکرد تهران و تمایل آن به انجام اقدامات قاطعانه تر حکایت دارد. با این حال، ایران‌ می‌ داند که بودن در آستانه هسته ای شدن، اهرم‌ های بیشتری را در مذاکرات با ایالات متحده و دیگر دشمنان را برایش فراهم‌ می‌کند. ضمن آنکه چنین موضعی می‌ تواند احتمال تنش‌ زدایی منطقه‌ ای را تقویت کند و روابط دوجانبه با همسایگان اصلی ایران را نیز بهبود بخشد.

تحلیلگر مؤسسه خاورمیانه تصریح دارد: آشکار است که مقام‌ های ایرانی اعتقاد دارند دستیابی به تسلیحات هسته‌ ای برای جلوگیری از حمل مستقیم اسرائیل ضروری نیست، زیرا توانایی این رژیم برای حمله گسترده به ایران بدون حمایت ایالات متحده امریکا با محدودیت‌ های فراوانی روبرو است. با اینحال ایالات متحده امریکا و ایران از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ نشان داده اند که تمایلی به درگیری بیشتر در منطقه ندارند و تاکنون توانسته اند تنش‌ های منطقه ای را با موفقیت مدیریت کنند.

این اندیشکده با بیان اینکه دکترین دفاعی ایران مبتنی بر مفهوم بازدارندگی فعال است، به صورت تلویحی رویکرد ایران را اجرای سیاست «گزینه ژاپن» عنوان کرد و افزود: ایران از نظر موازنه خارجی، شبکه ای از شرکا و متحدان را در سراسر خاورمیانه پایه ریزی کرده است که هدف مشترک آن‌ ها مقابله با هژمونی آمریکا و اسرائیل می‌ باشد. سیاستگذاران ایرانی این مؤلفه‌ های داخلی و خارجی را بهم پیوسته می‌دانند به نحوی که‌ می‌ تواند تعادلی پایدار را برای حفظ امنیت و منافع ایران ایجاد ‌کند.

نویسنده تأکید دارد: ایران به‌ عنوان کشوری که در آستانه تبدیل شدن به یک قدرت با تسلیحات هسته‌ای است، ابهام استراتژیکی را در مورد توانایی‌ های هسته‌ای خود را حفظ کرده است. این امر می‌تواند به عنوان یک ابزار در چانه‌زنی سیاسی استفاده شود. در حالی که جنگ غزه فرصت‌های جدیدی را برای ایران فراهم کرده است تا بر وضعیت سیال موازنه قدرت در منطقه تأثیر بگذارد، این رویکرد هسته‌ ای نه تنها هزینه‌ های بیشتری را بر تهران تحمیل نمی‌ کند، بلکه در صورت افزایش فشارهای خارجی، اهرم قابل توجهی را در اختیار ایران قرار می‌ دهد تا از آن به عنوان یک ابزار بازدارنده و اهرمی برای چانه‌ زنی استفاده نماید.

این گزارش در پایان از سرگیری مذاکرات دیپلماتیک با ایران بر سر برنامه هسته ای با تمرکز بر سطح هسته ای شدن در قبال تخفیف تحریم‌ ها را یکی از نیازمندی‌ های غرب عنوان کرده است. همچنین تشویق کشورهای همسایه، بویژه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، برای توسعه روابط دیپلماتیک و اقتصادی سازنده با ایران را هم در این زمینه مؤثر می‌ داند، ضمن آنکه حل و فصل مناقشه اسرائیل و فلسطین را نیز گامی حیاتی در کاهش تنش و بحران شدید امنیتی منطقه ارزیابی کرده است.