بریتانیا، آلمان و فرانسه پیش‌نویس قطعنامهای علیه ایران را برای رای‌گیری به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کرده‌اند.
این سه کشور در بیانیه مشترک‌شان همکاری ایران با آژانس را ناکافی دانستند و خواستار اقدامات فوری و بیشتر ایران شدند.
در بخشی از این بیانیه آمده است: «جای تعجب نیست که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بار دیگر تأیید می‌کند که ایران به تشدید فعالیت‌های حساس مرتبط با گسترش سلاح‌های هسته‌ای ادامه می‌دهد و از تعهدات خود در برجام بیشتر فاصله می‌گیرد.»
«بخش زیادی از برنامه هسته‌ای ایران برای کشوری بدون برنامه سلاح هسته‌ای بی‌سابقه است.»
در این بیانیه همچنین گفته شده است که در مدت زمان گزارش، ایران به غنی‌سازی اورانیوم بسیار فراتر از تعهدات برجامی دست زده است.
این سه کشور گفته‌اند ایران اکنون «۳۰ برابر حد مجاز برجام» اورانیوم غنی‌شده دارد و ذخیره اورانیوم با غنای تا ۶۰ درصد آن به طور قابل توجهی «افزایش یافته است.»
بریتانیا، آلمان و فرانسه در بیانیه خود گفته‌اند همواره به دنبال راه‌حل دیپلماتیک برای حل بحران هسته‌ای ایران بوده‌اند: «در سال ۲۰۲۲ میلادی ایران دو بار نتیجه مذاکره‌ای که ایران را به پایبندی به برجام برمی‌گرداند، رد کرد و در عوض تصمیم گرفته است برنامه هسته‌ای خود را به سطح نگران‌کننده‌ای افزایش دهد و گسترش دهد.»
این سه کشور از ایران فورا خواسته‌اند اقداماتی را در دستور کار خود قرار دهد از جمله:
- از تشدید برنامه هسته‌ای خود دست بردارد و از تهدید به تولید سلاح‌های هسته‌ای خودداری کند.
- به حدود تعیین‌شده در برجام، به ویژه در مورد غنی‌سازی، بازگردد.
- تعهداتی را که در مورد شفافیت پذیرفته است اجرا کند و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از جمله اعمال دوباره همه تدابیر شفاف‌سازی که در فوریه ۲۰۲۱ متوقف کرد، ازسرگیرد.
- اجرای مجدد و تصویب فوری پروتکل الحاقی و تجدید مجوز بازرسان با تجربه آژانس
نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در آژانس با انتشار بیانیه‌ای گفت پرسش‌های این نهاد از ایران بر اساس «اسناد ساختگی و اطلاعات جعلی» است که اسرائیل ارائه کرده است.
نماینده آمریکا در نشست امروز گفت ایران دو پیشنهاد احیای برجام را رد کرده است و خواستار شفافیت بیشتر در برنامه اتمی این کشور شد.
پیشتر اعلام شده بود که بریتانیا و فرانسه و آلمان متن این پیش‌نویس را در اختیار اعضای شورای حکام قرار داده‌اند. اما به گزارش خبرگزاری رویترز، سه کشور اروپایی این پیش‌نویس را برای رای‌گیری ثبت کرده‌اند.
شورای حکام آژانس از دیروز اجلاس فصلی‌اش را آغاز کرد.
در این نشست آمریکا با انتقاد از نحوه همکاری ایران با آژانس گفت در سال ۲۰۲۲ «دوبار توافق‌های قابل اجرا» به ایران پیشنهاد شد که هر بار با «درخواست‌های غیرقابل قبول فراتر از برجام» آن را رد کرد.
آمریکا گفته است که ایران «اکنون اظهارات بی‌اساسی برای مخدوش کردن تاریخ می‌کند». نماینده ایران در آژانس امروز چند بار در اظهارات خود وضعیت فعلی را ناشی از خروج آمریکا از برجام عنوان کرده بود.
آمریکا در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ از این توافق خارج شد و همه تحریم‌های ایران را دوباره به اجرا گذاشت.
تنش بر سر برنامه اتمی ایران در این دوره از نشست شورای حکام بیشتر از دوره های اخیر بوده است.
این نشست تا روز جمعه ادامه دارد و انتظار می رود رای‌گیری بر سر پیش‌نویس قطعنامه درباره ایران، در روز آخر انجام شود.
خبرگزاری رویترز گزارش داده است که پیش‌نویس قطعنامه قدرت‌های اروپایی بار دیگر ایران را تحت فشار قرار می‌دهد تا درباره آثار اورانیوم یافت شده در سایت‌های اعلام نشده اتمی آن کشور توضیح دهد.
در واکنش به گزارش اخیر مدیرکل آژانس درباره ایران که در آن گفته شده موارد اختلاف با تهران همچنان حل نشده باقی مانده است، دفتر نمایندگی ایران در پاسخی مکتوب گفت که «آژانس اسناد معتبری را درباره ادعای ‘مواد هسته‌ای اعلام نشده و فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای’ به ایران ارائه نکرد و ایران موظف نبوده است و نیست به درخواست‌های آژانس درباره اسناد غیرمعتبر و ساختگی پاسخ دهد.»
در این بیانیه گفته شده است که «آژانس تمامی اسناد ساختگی و اطلاعات جعلی ارائه شده توسط رژیم اسرائیل را معتبر می‌داند و این امر باعث نتیجه‌گیری‌های آژانس براساس مفروضات نادرست و غیرقابل اعتماد شده است.»
ایران می‌گوید اهدافش از این برنامه اتمی کاملا صلح‌آمیز است، هرچند در ماه‌های اخیر بعضی از مقام‌های سیاسی و نظامی گفته‌اند که ایران توانایی تولید سلاح اتمی را دارد اما تصمیمی برای آن نگرفته است.
مدیرکل آژانس به‌تازگی و مجددا از این اظهارات انتقاد کرد و گفت که ایران عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی است و قانونا نمی‌تواند سلاح اتمی تولید کند.
در بیانیه دفتر نمایندگی ایران در آژانس گفته شده است که «این اظهارات عمومی که چندین بار به‌اشتباه نقل شده است و با موضع رسمی ایران مطابقت ندارد، در هر صورت، نمی‌تواند توسط دیگران برای زیرسؤال بردن تعهدات ایران ذیل معاده منع گسترس سلاح‌های اتمی مورد سوء‌استفاده قرار گیرد.»
این اظهارات تاکنون از سوی کمال خرازی، رئیس منصوب رهبر جمهوری اسلامی ایران در شورای راهبردی روابط خارجی، و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، بیان شده است و برخی از مقام‌های سیاسی و نظامی دیگر هم آن تکرار کرده‌اند.
قطعنامه پیشنهادی سه قدرت اروپایی ضرب‌الاجلی برای ایران تعیین نمی‌کند اما می‌خواهد که ایران فورا با آژانس همکاری کند و مسائل آن کشور با آژانس را حل‌وفصل کند. اگرچه آنها تهدید هم می‌کنند که در صورت عدم همکاری ممکن است از مدیرکل آژانس بخواهند که از عدم همکاری‌های ایران گزارشی مفصل تهیه کند.
این گزارش اگرچه ممکن است شروع روند ارجاع به شورای امنیت سازمان ملل متحد باشد، با حق وتوی چین و روسیه شورای امنیت شاید نتواند قطعنامهای علیه ایران صادر کند که در آن صورت قدرت‌های غربی می‌توانند مکانیسم ماشه در برجام را فعال کنند و تحریم‌های بین‌المللی را علیه ایران بازگردانند: همان تحریم‌هایی که قبل از توافق هسته‌ای وجود داشت.
اگر ایران همکاری‌های لازم را با آژانس نداشته باشد، این روند شاید حدود ۱۸ ماه طول بکشد. ایران در مسیر تحریم‌ها و انزوای بیشتر و جدی است، مگر آن که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری بتواند ایران را از این مسیر خارج کند.
مفاد مهم پیش‌نویس قطعنامه چه می‌گوید؟
برخی از موارد مهم پیش‌نویس قطعنامهای را که خبرگزاری رویترز منتشر کرده، به این شرح است:
درخواست از ایران برای همکاری فوری با بازرسان درباره منشا اوارنیوم یافت شده در مراکز اعلام نشده
درخواست از ایران برای اجرای توافق مدیرکل آژانس و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در اسفند ۱۴۰۱
اشاره به ممانعت ایران از حضور بازرسان خبره آژانس در آن کشور
دعوت از مدیرکل آژانس برای انجام نمونه‌برداری محیطی در ایران در صورت نیاز
مطرح کردن پیشنهاد نگارش «گزارش جامع» به جای گزارش سه ماهه که فشار بر ایران را بیشتر می‌کند
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، به صورت تلویحی گفت که کشورش در صورت صدور قطعنامه به آن واکنش نشان خواهد داد.
ایران، پیشتر و در واکنش به صدور قطعنامه از سوی آژانس، اجرای برخی از مفاد توافق اتمی برجام را کاهش داد که عمدتا تمهیدات نظارتی بر برنامه اتمی‌اش بود.
پیش‌نویس قطعنامهای که در انتظار رای‌گیری است، به ایران دستور می‌دهد که «فورا» به تحقیقات و سئوال‌های چندساله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد آثار اوارنیوم کشف شده در محل‌های از پیش اعلام نشده به آژانس «پاسخ‌های معتبر» بدهد و از مدیرکل آژانس نیز می‌خواهد که «در صورت نیاز آژانس در ایران نمونه‌برداری کند»، چون در نمونه‌برداری آثار اورانیوم قابل ردگیری خواهد بود.
در صورتی که قطعنامه تازه‌ای علیه ایران در نشست این هفته شورای حکام تصویب شود، این اولین قطعنامه پس از ۱۸ ماه درباره ایران است؛ در آن زمان روسیه و چین به قطعنامه رای منفی داده بودند.
هفته گذشته اعلام شده بود که آمریکا با پیشنهاد سه کشور اروپایی با صدور قطعنامه موافق نیست اما دیپلمات‌های اروپایی گفتند که چنین قطعنامهای در حال حاضر و با سطح همکاری‌های ایران با آژانس مورد نیاز است.
رافائل گروسی روز گذشته در سخنان خود در شروع جلسه شورای حکام گفت که هیچ پیشرفتی در توافق او با مقام‌های ایران در سفر اخیرش به تهران و اصفهان به دست نیامد و مسائل پادمانی با ایران همچنان حل نشده باقی مانده است.
منظور پادمان، قرارداد دوجانبه ایران و آژانس برای نظارت بر برنامه اتمی کشورها است.
در سفر اردیبهشت ماه، (ششم ماه مه ۲۰۲۴) ایران و آژانس اعلام کرده بودند که برای حل‌وفصل اختلافات در چارچوب قرارداد پادمان توافق کردند.
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد است که نزدیک به ۹۰ درصد خلوص مورد نیاز برای تسلیحات اتمی است.
قدرت‌های غربی می‌گویند که هیچ توجیه غیرنظامی معتبری برای غنی‌سازی تا این سطح وجود ندارد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید هیچ کشور دیگری بدون تولید سلاح هسته‌ای به این میزان غنی‌سازی ادامه نداده است.
منبع: بی بی سی