موج سرکوب هنرمندان که از روزهای اول اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» آغاز شد، همچنان ادامه دارد. گذشته از هنرمندان نام‌آوری که در تمامی ماه‌های گذشته تحت فشارهای شدید امنیتی قضایی بوده، حتی هنرمندانی که تلاش کرده‌اند در مورد مسایل سیاسی ساکت بمانند، تحت فشارند تا حامی و تبلیغ‌گر حکومت باشند.
«ایران‌وایر» به اسنادی دست یافته است که نشان می‌دهند در یک ماه گذشته، ۳۹ هنرمند در چهار استان گیلان، مازندران، اردبیل و فارس احضار، تهدید و در مواردی بازداشت شده‌اند. در این میان، ۳۶ نفر زن و سه نفر مرد هستند.
اسناد «ایران‌وایر» نشان می‌دهند فشار نهادهای اطلاعاتی بر هنرمندان، به‌ویژه در شهرهای کوچک‌تر شدت گرفته است؛ کسانی که در شهرهای محل سکونت خود از یک شبکه ارتباطی با هنرجوها، دیگر هنرمندان و دوست‌داران هنر برخوردارند.
نهادهای اطلاعاتی با تحت فشار قرار دادن این هنرمندان، از آن‌ها خواسته‌اند در لابه‌لای انتشار محتوای مربوط به کارشان، از سیاست‌های نظام نیز دفاع کنند.
****
آزادی به شرط انتشار محتوای مدنظر نهاد اطلاعاتی در گیلان
«ایران‌وایر» به اسنادی دست پیدا کرده است که نشان می‌دهند تنها در طی یک ماه گذشته، ۱۴ هنرمند در استان گیلان توسط نهادهای اطلاعاتی امنیتی احضار و تهدید شده‌اند.
یکی از این هنرمندان در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» توضیح داد با یک تماس تلفنی، به اداره اطلاعات استان گیلان احضار شده بود. او به همراه وکیل خود به اداره اطلاعات در کوی «امام رضا» رفته اما از ورود وکیلش جلوگیری و خودش را برای بیش از هشت ساعت بازجویی کرده بودند.
این هنرمند توضیح داد: «بازجویان برای ساعت‌ها از من می‌خواستند اعتراف کنم که با افرادی در خارج از کشور، به‌ویژه خبرنگاران در ارتباط هستم و از آن‌ها در رابطه با مطالبی که در صفحه اینستاگرامم منتشر می‌کردم، مشورت می‌گرفتم.»
او در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی اینستاگرام تنها پست‌هایی در رابطه با محصولات و آثاری که تولید می‌کند، منتشر می‌کرد. با این حال، تصویر محوی از خودش بدون حجاب اجباری، از جمله مصادیقی بود که ماموران اداره اطلاعات به عنوان «ترویج به فساد و فحشا»، «نشر اکاذیب به قصد تشویش افکار عمومی» و «اقدام هنجارشکنانه» از آن نام برده و او را تهدید کرده‌اند.
در نهایت پس از پایان بازجویی از این هنرمند، خواسته بودند پسورد حساب کاربری خود را در اینستاگرام در اختیار این نهاد امنیتی قرار دهد و به او گفته شده است که اجاره تغییر آن را ندارد.
این هنرمند پس از آن مجبور است هر چند روز یک‌بار به این نهاد امنیتی مراجعه کند و برای ساعتی با فردی که خود را «کارشناس وزارت» می‌خواند، به گفت‌وگو بپردازد: «از من خواسته‌اند فعالیتم در اینستاگرام مانند قبل باشد و تنها در موقعیت‌های خاص از مطالبی با هماهنگی آن‌ها منتشر کنم؛ مانند مطلبی در دعوت به مشارکت در انتخابات در آستانه دور دوم انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم.»
سه تن دیگر از هنرمندان احضار شده در استان گیلان نیز به رغم این که ساکن شهر رشت نیستند، باید به صورت منظم در جلساتی در اداره اطلاعات این شهر شرکت کنند.
بازداشت و بازجویی‌های خشن در استان مازندران
بر اساس اطلاع «ایران‌وایر»، در استان مازندران تعداد هنرمندانی که احضار شده‌اند، کمتر اما برخورد با آن‌ها شدید‌تر بوده است.
وکیل یکی از این هنرمندان به «ایران‌وایر» گفت موکلش به مدت سه روز بازداشت بوده و به شدت مورد خشونت قرار گرفته است. در دوران بازداشت، بارها به اعدام و تجاوز تهدید شده و مورد خشونت فیزیکی قرار گرفته است.
وکیل او در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» توضیح داد: «پس از آزادی به قید کفالت، آثار ضرب و شتم به صورت آشکار روی بدن موکلم باقی مانده بود. دی‌اکتیو شدن حساب‌های کاربری موکلم در اینستاگرام و توییتر پس از بازداشت، یکی از دلایلی بود که باعث شد بازجویان با او رفتار خشن‌تری داشته باشند.»
این هنرمند ذیل ماده ۵۱۲ «قانون مجازات اسلامی» متهم شده است به «تحریک مردم به قصد بر هم زدن امنیت کشور به جنگ و کشتار».
به گفته وکیل او، موکلش به دلیل انتشار محتوایی در اعتراض به بازداشت و محکومیت فعالان حقوق زنان در گیلان و دعوت به عدم مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم احضار شده بود.
این وکیل همچنین به «ایران‌وایر» خبر داد که در استان مازندران بیش از ۱۰ هنرمند دیگر به دلایل مشابهی یا حتی به دلیل برگزاری برنامه‌های هنری مانند شب شعر یا بداهه‌نوازی در منازل خود احضار شده‌اند.
یک منبع آگاه دیگر نیز در رابطه با برخورد امنیتی با فعالان شبکه‌های مجازی به «ایران‌وایر» گفت اداره کل اطلاعات مازندران حتی برخی اینفلوئنسرهای این استان را در احضار کرد و به آنان هشدار داد که تنها در صورت همکاری با این نهاد می‌توانند به فعالیت در شبکه‌های اجتماعی ادامه بدهند.
یکی از افراد احضار شده، شبکه‌ای از زنان روستایی تشکیل داده است تا محصولات محلی آن‌ها را بفروشد.
این منبع آگاه در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» توضیح داد: «ماموران امنیتی با خشونت و نیمه شب به خانه این اینفلوئنسر وارد شدند و او را بازداشت کردند. در دوران بازداشت نیز به شدت او را مورد خشونت قرار دادند و خواستند تا اعترافاتی علیه خودش و دیگر زنان عضو شبکه‌اش بکند.»
این اینفلوئنسر با قرار کفالت آزاد شده است اما همچنان ماموران امنیتی به صورت مرتب با او در تماس هستند.
بازداشت نقاش به خاطر اثرش
سرکوب هنرمندان محدود به دو استان گیلان و مازندران نمی‌شود؛ در استان‌های اردبیل و فارس نیز هنرمندان به دلایل مشابهی توسط نهادهای امنیتی تحت فشار قرار گرفته‌اند.
بر اساس اسناد رسیده به «ایران‌وایر»، حداقل ۱۱ هنرمند در اردبیل و دو نفر از فعالان این حوزه در استان فارس تنها در چند هفته اخیر احضار یا بازداشت شده‌اند.
اتهام چهار نفر از هنرمندانی که در اردبیل بازداشت شده‌اند، انتشار تصاویر بدون حجاب اجباری بوده است. از میان تمامی این افرادی که بازداشت شده‌اند، تنها در مورد یک نفر آن‌ها اطلاع‌رسانی شده است.
معاون پیش‌گیری از وقوع جرم دادستانی اردبیل ۹ مرداد ۱۴۰۳ از بازداشت یک زن به اتهام «ترویج فساد و فحشا با سوء استفاده از ظرفیت فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی» در این شهرستان خبر داده بود.
یکی دیگر از بازداشت شدگان اخیر در اردبیل، زنی بود که از ساز نواختن خود یک لایو اینستاگرامی منتشر کرده بود، بدون حجاب اجباری.
ماموران امنیتی از این هنرمند خواسته‌اند تا در دوران عزاداری برای سومین امام شیعیان از خود تصاویری با حجاب اسلامی و در حال مشارکت در مراسم عزاداری در هیاتی خاص منتشر کند.
یکی از زنانی که در استان فارس بازداشت شده، نقاش است. او به دلیل انتشار تصاویر آثارش که در آن‌هان زنان بدون پوشش مورد نظر جمهوری اسلامی به تصویر درآمده بودند، بازداشت شد.
تمامی این هنرمندان در شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه اینستاگرام فعال بوده و توسط نهادهای اطلاعاتی به دلیل فعالیت‌های خود در این پلتفرم‌ها تحت فشار قرار گرفته‌اند.
هم‌زمان با اجرای «طرح نور» و تشدید فشارها بر زنان برای رعایت حجاب اجباری، رییس پلیس «فتا» نیروی انتظامی از اجرای «طرح برخورد با جرایم اخلاقی و مغایر با شئونات اسلامی، اجتماعی و فرهنگی در فضای مجازی» خبر داده بود. با این حال، رویکرد جدید جمهوری اسلامی در سرکوب فعالان مدنی، هنرمندان و فعالان شبکه‌های اجتماعی بیان‌گر تغییر در سیاست‌های کنترل جامع و برخورد با گروه‌های ناراضی است.