«شبکه اجتماعی ایکس گاهی می‌تواند حس دو جهان موازی را به کاربرانش بدهد.»

نسخه‌ای از این شبکه وجود دارد که رئیس جمهور آمریکا از آن برای اعلام کناره‌گیری از رقابت‌های ریاست جمهوری استفاده می‌کند. این همان نسخه‌ای است که مراجع جهانی درباره موضوع‌‌های مختلف به آن مراجعه می‌کنند تا نظر کارشناسی خود را درباره رویدادها بیان کنند.

اما هم‌زمان نسخه‌ای وجود دارد که ادعاهای نادرست، نفرت و تئوری‌های توطئه، از جمله بسیاری از پست‌های مربوط به شورش‌ها و اعتراضات اخیر در سراسر بریتانیا را به صورت خودکار به میلیون‌ها نفری توصیه می‌کند که هیچ تلاشی برای یافتن آن نکرده‌اند.

در مرکز همه این‌ها، ایلان ماسک، صاحب ایکس و یکی از ثروتمندترین افراد جهان، قرار دارد. اما این ماجرا تنها درباره استراتژی کسب درآمد و الگوریتم‌های مورد استفاده در شبکه ایکس در دوران مدیریت او و چگونگی تقویت محتوای تفرقه‌انگیز نیست.

این داستان هم‌زمان و به شکل روزافزونی درباره چگونگی ورود خود آقای ماسک به مسائل، و اظهار نظر درباره ناآرامی‌های بریتانیا است.

و هیچ‌کس دقیقا نمی‌داند که او چه برنامه‌ای در سر دارد.

جنجال‌سازی

آقای ماسک سال ۲۰۲۲ توییتر را خرید. در نوامبر ۲۰۲۳، این شبکه حساب کاربری استیون یاکسلی–لنون، فعال راست‌گرای افراطی و مجرم محکوم، مشهور به تامی رابینسون را که معلق شده بود، بازگرداند.

سپس اخیرا، آقای ماسک با دو علامت تعجب به یک پست یاکسلی لنون واکنش نشان داد، یا به عبارت دیگر، جنجال آفرید.

یاکسلی لنون از سخنان کی‌یر استارمر، نخست وزیر بریتانیا، پس از شورش‌هایی که در پی قتل سه دختر در ساوت‌پورت رخ داد، به شدت انتقاد کرده بود. یاکسلی لنون نخست وزیر را متهم کرده بود که همه کسانی را که از قتل‌ها ناراحت بودند «اراذل و اوباش» خوانده است. آقای استارمر به طور خاص کسانی را اوباش خوانده بود که به پلیس آجر پرتاب کرده بودند.

یاکسلی لنون همچنین از نظرات نخست وزیر درباره افزایش اختیارات پلیس در پاسخ به شورش‌ها انتقاد کرده بود.

آقای ماسک سپس یک گام جلوتر رفت و در واکنش به ویدیویی از شورش‌ها، نوشت «جنگ داخلی اجتناب‌ناپذیر است». سخنگوی نخست وزیر گفت که «هیچ توجیهی» برای این ادعا وجود ندارد.

اما آقای ماسک روی مواضعش پافشاری می‌کرد. او در واکنش به پست نخست وزیر بریتانیا درباره حملات به جوامع مسلمان، پرسید: «آیا نباید نگران حمله به ‘تمام‘ جوامع باشید؟» آقای ماسک این اظهار نظر را در یک توییت مستقل تکرار کرد، و با طرح ادعاهایی درباره خشونت افراد ضد نژادپرست و معترضان مسلمان، پلیس را به رویکرد «یک‌جانبه» در این ناآرامی‌ها متهم کرد.

البته قبل از وارد شدن آقای ماسک به این بحث، اظهار نظرها و محتوای بسیار زیادی درباره وقایع ساورت‌پورت در شبکه ایکس مطرح شده بود.

ادعاهای نادرست درباره این که فرد مسئول قتل‌ها در ساوت‌پورت پناهنده مسلمانی است که سال ۲۰۲۳ با قایق به بریتانیا آمده، به سرعت در شبکه ایکس گسترش یافت. بعد از آن به شبکه‌های اجتماعی دیگر هم سرایت کرد و در بعضی کانال‌های تلگرام منتشر شد. اما بیشتر بحث و جدل‌های داغ در ایکس جریان داشت.

این ادعاها از سوی حساب‌های شبه‌خبری، پروفایل‌هایی با سابقه ترویج تئوری‌های توطئه بی‌اساس درباره همه چیز –از پاندمی و واکسن‌ گرفته تا جنگ‌– و سپس مفسران شناخته‌شده سیاسی، سیاستمداران و اینفلوئنسرها نیز به اشتراک گذاشته می‌شد.

پروفایل‌هایی که بیشترین تعداد کاربران را با این ایده‌ها درگیر می‌کردند، اغلب تیک آبی ایکس را خریده بودند که باعث می‌شد پست‌های آنها اولویت بیشتری برای نمایش در این شبکه داشته باشد.

آقای ماسک، با تیک آبی خود و ۱۹۳ میلیون دنبال‌کننده، با بعضی پروفایل‌هایی که محتوای تفرقه‌انگیز به اشتراک می‌گذارند، تعامل داشته و با این کار پیام آنها را تقویت کرده است.

بازیگری فعال در شبکه خودش

در حال حاضر پاسخ قطعی به این سوال که انگیزه آقای ماسک از این فعالیت‌ها چیست، وجود ندارد.

حضور او به عنوان یک بازیگر فعال در شبکه خودش، قطعا باعث شده ایکس در مرکز بحث و گفت‌وگوها باقی بماند.

با تمام هیاهویی که درباره مالکیت او بر ایکس وجود دارد، این سایت ماه گذشته اعلام کرد که در سه ماهه دوم سال جاری، روزانه ۲۵۱ میلیون کاربر فعال جهانی داشته که ۱/۶ درصد بیشتر از دوره مشابه سال قبل است. البته این می‌تواند به طیف وسیعی از عوامل، از جمله رویدادهای جاری در جهان هم مربوط باشد.

این آمار و ارقام همچنین نشان می‌داد که نرخ رشد سالانه کاربران کاهش یافته، اما شبکه ایکس همچنان نقطه‌ای کانونی در بحث و گفت‌وگوهای دیجیتال است.

برای وجود تمام هشدارهایی که درباره از کار افتادن این شبکه تحت مالکیت ایلان ماسک می‌دادند، اما مجموعه‌ای گوناگون از کاربران در نقاط مختلف دنیا همچنان روی ایکس پست می‌گذارند که شامل بسیاری از رهبران جهان و شخصیت‌های برجسته سیاسی از جناح‌های مختلف هم می‌شود.

واکنش‌های اخیر آقای ماسک ممکن است با دیدگاه‌های او درباره تهدیدهای نظارتی و مقرراتی نیز مرتبط باشد، به خصوص در بریتانیا که قانون ایمنی آنلاین در دولت قبلی تصویب شد.

وقتی این قانون در سال ۲۰۲۵ به طور کامل اجرا شود، شرکت‌های صاحب شبکه‌های اجتماعی ملزم به حذف محتوای غیرقانونی خواهند شد، از جمله مواردی که با مسائل «نژادپرستانه یا مذهبی تشدید شده باشد». آقای ماسک بارها نگرانی‌ خود را از تلاش‌ دولت‌ها در وضع مقررات برای شبکه‌های اجتماعی –مانند سایت خودش– ابراز کرده و گفته است که این کار خطر نقض آزادی بیان را در پی دارد.

بعضی هم این سوال برایشان مطرح شده که آیا او بیش از حد برای ابراز نظر روی شبکه ایکس زمان گذاشته است. ساندر ون در لیندن، استاد روان‌شناسی اجتماعی در دانشگاه کمبریج، به این نکته اشاره کرده که آقای ماسک ممکن است «خودش را در پلتفرم خودش رادیکالیزه کند».

البته، دلایل اعتراضات و شورش‌ها در بریتانیا به وضوح فراتر از شبکه‌های اجتماعی است.

این مسئله را هم باید در نظر گرفت که نسخه قدیمی توییتر، قبل از مالکیت ماسک هم نقایص زیادی داشت.

در آن زمان هم اتهامات مربوط به سوگیری مطرح بود و اظهارنظرهایی درباره این که سیاست‌های تعدیل‌کننده آن، آزادی بیان را برای نوع خاصی از حساب‌ها محدود می‌کرد. این شبکه همچنین پر از ترول‌ هم بود. اما در نهایت روی کاغذ، سیاست‌ها و رویکرد آن متفاوت بود.

آقای ماسک بلافاصله پس از تصاحب این شبکه، اهمیت انصاف برای همه طرف‌ها را گوشزد کرد، از جمله در مورد آنچه که توییتر در آن زمان اجازه هم‌رسان کردن آن را می‌داد. او به وضوح اعلام کرده است که آزادی بیان یک اولویت محوری در شبکه اجتماعی ایکس است، و خودش هم به عنوان یک شهروند، مانند هر کاربر دیگری، حق دارد نظرش را درباره سیاست یا موضوع‌های دیگر به اشتراک بگذارد.

اما این که او تصمیم گرفته به صراحت از مواضع سیاسی و نامزدهای خاص حمایت کند، تحولی است که به تازگی رخ داده است.

برای مثال، می‌توان به شیوه حمایت او از دونالد ترامپ پس از سوء قصد به جان او، یا محتوای انتقادآمیزی که درباره کامالا هریس، رقیب ترامپ هم‌رسان می‌کند، اشاره کرد. او پست‌هایی را به اشتراک گذاشته که نسبت به بعضی دیدگاه‌های لیبرال بسیار خصمانه است.

حالا او تصمیم گرفته درباره برخی از حساس‌ترین مسائل زندگی بریتانیایی‌ها هم نظر بدهد.

آنچه که در حال رخ دادن است، مناسبات و روند پیچیده‌ای دارد. ایلان ماسک به عنوان مالک، بر تصمیم‌هایی نظارت می‌کند که در شرکت ایکس گرفته می‌شود و مشخص می‌کند که کدام محتوا مجاز است و کدام محتوا می‌تواند به صورت فعالانه به کاربران توصیه شود. در عین حال، حساب کاربری او که بیشترین تعداد دنبال‌کننده را در جهان دارد، خود نقش مهمی در شکل دادن به لحن بخشی از پرمخاطب‌ترین و بحث‌برانگیزترین محتواها در ایکس ایفا می‌کند.

من بارها در ارتباط با شورش‌های بریتانیا با این شرکت تماس گرفته‌ام و درخواست‌های متعددی برای مصاحبه با آقای ماسک داده‌ام. حتی این درخواست را در خود ایکس هم پست کردم. او به هیچ یک از درخواست‌های مصاحبه من پاسخ نداده است.

آقای ماسک از این موضوع که رسانه‌ها دیگر افراد قدرتمند را به پاسخگویی وانمی‌دارند، ابراز نگرانی کرده است. با این حال بیشتر اوقات، وقتی می‌خواهم سوالاتی از او و ایکس بپرسم، این شرکت هیچ پاسخی نمی‌دهد. شرکت ایکس همچنان در دستورالعمل‌های عمومی خود بیان می‌کند که اولویت آن حفاظت و دفاع از صدای کاربر است.

در حال حاضر من باید به جای مصاحبه، به تصور آنچه که در صورت موافقت او با گفت‌وگو از او می‌پرسیدم، بسنده کنم.

فکر می‌کنم یکی از اولین سوال‌هایی که از او می‌پرسیدم این بود: «نقشه بازی شما چیست؟»

این سوالی است که تنها خودش می‌تواند پاسخ دهد.

نقل از بی‌بی‌سی