ارتکاب قتل با استفاده از سلاح گرم در میان مرتکبان جنایت نسبت به گذشته افزایش داشته است؛ با یک سرچ ساده در نوار گوگل، بخش حوادث رسانه‌ها می‌توان به این موضوع پی برد. این درحالی است که تهیه و حمل سلاح گرم در ایران جرم است. با این حال برخی افراد به راحتی آن را تهیه و حمل می‌کنند و در بعضی مواقع با استفاده از این سلاح مرتکب قتل می‌شوند. بررسی‌های «اعتماد» از خرید و فروش اسلحه در کشور نشان می‌دهد؛ این سلاح در یک‌سری سایت‌ها و کانال‌های تلگرامی از ۴ میلیون تومان تا بیش از ۱۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد و در دسترس عموم افراد و خواهان آن قرار گرفته است.
همچنین بررسی‌های دیگر «اعتماد» حاکی از آن است که خرید و فروش انواع اسلحه در «استان‌های غربی کشور خصوصا مناطق مرزی» به راحتی صورت می‌گیرد و دسترسی به اسلحه اصلا کار سختی نیست. سلاح گرم برعکس سلاح سرد ابزاری است که برای «تهدید و کشتن» به کار گرفته می‌شود و عاملان برخی جنایت‌ها برای رسیدن به هدف خود یعنی کشتن مستقیم سراغ سلاح گرم می‌روند.
«امین گلریز» جرم‌شناس و قاضی اسبق تهران در این راستا به «اعتماد» می‌گوید: «افرادی که سلاح گرم تهیه و از آن استفاده می‌کنند در ارتکاب جرم مصمم هستند، اما افرادی که از سلاح سرد استفاده می‌کنند بیشتر جزو اشرار هستند و از چاقو برای تهدید و قدرت‌نمایی استفاده می‌کنند.»
قتل نیز مانند جرایم دیگر در کشور با بحث عدم انتشار آمار از سوی منابع رسمی روبه‌رو است؛ سال گذشته رییس پلیس آگاهی فراجا اعلام کرد: «از ۲۵ اسفند ماه ۱۴۰۱ تا هشتم اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ تعداد ۵۴۳ قتل به وقوع پیوسته است یعنی در مجموع در این بازه زمانی ۶۱ نفر بیشتر از سال قبل به قتل رسیدند. همچنین در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ آمار مربوط به وقوع قتل یک درصد افزایش پیدا کرده است. اکثر قتل‌ها مربوط به نزاع و درگیری است و برخی دیگر هم خانوادگی هستند.» حالا «اعتماد» با استناد به وقوع برخی قتل‌های مهم که اخیرا با استفاده از سلاح گرم رخ داده، علل و عوامل آن را در گفتگو با امین گلریز، جرم‌شناس و قاضی اسبق تهران بررسی کرده است.
بررسی اخبار حوادث نشان می‌دهد خشونت‌هایی که منجر به وقوع قتل می‌شود در حال افزایش است. علل و عوامل آن چه می‌تواند باشد؟
افزایش خشونت در یک جامعه متغیر‌های مختلفی دارد، اما یکی از عللی که باعث می‌شود خشونت ساختاری شکل بگیرد، مشکلات اقتصادی است. هرقدر که تورم افزایش یابد خلل بیشتری در جامعه ایجاد می‌شود. مشکلات اقتصادی باعث ایجاد عدم امنیت می‌شود و عدم امنیت نیز باعث افزایش خشونت می‌شود. عامل دوم که باعث افزایش خشونت می‌شود عدم قطعیت و حتمیت در مجازات است؛ گذشت شاکی یا مجازات‌های نامتناسب و بعضی تخفیف‌ها یا کاهش برخی مجازات‌ها. عامل بعدی استفاده زیاد افراد از شبکه‌های مجازی است که به‌طور غیرمستقیم افراد را به سمت خشونت سوق می‌دهد یا سریال‌هایی که از شبکه خانگی منتشر می‌شود؛ محوریت اصلی این سریال‌ها خشونت در خانواده است. حتی برخی قتل‌هایی که در خانواده‌ها رخ داده به خاطر پخش این سریال‌ها بوده است. بنده اخیرا با یک متهم به قتل صحبت کردم؛ این متهم اظهار کرد که شیوه قتل را از فلان سریال شبکه خانگی آموزش دیده است. عامل دیگر سیستم نادرست آموزشی است که این موارد را مورد تحلیل قرار نمی‌دهد. عوامل دیگر نیز می‌تواند تاثیر مواد مخدر و الکلی باشد که در کشور استفاده از مواد مخدر در حال افزایش است؛ مصرف مواد بر روان افراد تاثیر می‌گذارد.
خشونت منجر به قتل با استفاده از سلاح گرم افزایش داشته. با توجه به اینکه حمل و استفاده از سلاح گرم، جرم است در اکثر خبر‌های مربوط به قتل مرتکبان از این سلاح استفاده می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد سلاح گرم خیلی راحت در دسترس عموم قرار گرفته است. در این مورد بیشتر توضیح می‌دهید.
یکی از دلایلی که منجر به افزایش استفاده از سلاح گرم شده، مجازاتی است که برای حمل و استفاده از سلاح گرم درنظر گرفته شده است و مجازات آن متناسب با خود جرم نیست. گاهی مواقع برای حمل سلاح گرم ۶ ماه حبس درنظر گرفته می‌شود. در صورتی که اسلحه ابزاری است که ذاتا قابلیت خشونت و هشدار دارد؛ شخصی که اسلحه خریداری می‌کند برای تهدید و کشتن می‌خواهد از آن استفاده کند، به همین خاطر متناسب‌سازی باید انجام شود. وقتی مجازات جرم، سنگین باشد خود به خود مرتکب سمت آن جرم نمی‌رود و پیشگیری کیفری انجام می‌شود. گاهی وقت‌ها همان تخفیف مجازات نیز اجرا نمی‌شود. همین باعث می‌شود مجرمان به سمت ارتکاب این جرم سوق پیدا کنند. قانون برای خرید و فروش سلاح گرم حبس نامتناسب درنظر گرفته درحالی که باید جزای نقدی چند برابری قیمت آن سلاح هم درنظر بگیرد؛ فردی اسلحه ۵۰ میلیون تومانی تهیه می‌کند باید هم حبس متناسب با خرید اسلحه برایش درنظر گرفته شود و هم چندبرابر این ۵۰ میلیون تومان را پرداخت کند؛ این مجازات متناسب سازی است.
تکرار زیاد برخی جرایم نشان می‌دهد درنظر گرفتن مجازات سنگین و حبس برای مجرمان بازدارنده نخواهد بود! در این باره توضیح می‌دهید.
جرم با جرم فرق دارد؛ برای جرم سرقت افزایش مجازات بازدارنده نیست، اما کسی که خرید و فروش اسلحه می‌کند باید با پاسخ کیفری مواجه شود، چون شخصی که اسلحه تهیه می‌کند، نمی‌خواهد شکم خود را سیر کند! فرد اسلحه تهیه می‌کند تا اخاذی و تهدید کند یا آدم بکشد. اگر مجازات مجرمانی که با سلاح گرم آدم می‌کشند، علنی شود به کاهش این جرم می‌انجامد، اما تکرار این جرم به نامتناسب‌سازی مجازات‌ها و عدم اجرای مجازات‌ها برمی‌گردد.
به هر حال این افراد از یک جایی اسلحه خریداری یا تهیه می‌کنند. به نظر می‌رسد هیچ نظارتی بر خرید و فروش سلاح گرم وجود ندارد. اگر فرد یا افرادی سلاح گرم نفروشند قطعا کسی هم نمی‌تواند اسلحه تهیه کند. چرا قانون در این باره اقدامی انجام نداده یا اگر اقدامی انجام داده چرا تهیه اسلحه به این راحتی مقدور است؟
قانون برای استفاده از سلاح گرم مجازات‌های متفاوتی درنظر گرفته است؛ کسی که سلاح را تهیه می‌کند، کسی که سلاح را می‌فروشد و افرادی که سلاح را وارد می‌کنند. تمام این موارد مجازات مختلف دارد، اما مجازات‌های‌شان متناسب نیست. در قانون، مجازات کسی که اسلحه می‌فروشد و کسی که اسلحه خریداری و نگهداری می‌کند، یکی است. سلاح گرم معمولا از طریق مرز‌های کشور وارد می‌شود؛ مرز‌ها باید کنترل شود که سلاح گرم ازجمله کلت، کلاشنیکف و… به راحتی خرید و فروش نشود. قتل‌هایی که با سلاح گرم اتفاق می‌افتد جامعه وکلا و پزشکان را نیز تهدید می‌کند. چند وکیل و پزشک تا الان با سلاح گرم کشته شدند! طبق قانون اگر شخصی با استفاده از اسلحه برای کشتن یک نفر آن هم در معابر عمومی اقدام کند و باعث ایجاد رعب و وحشت عموم شود، امکان دارد شخص با اتهام محاربه نیز مواجه شود.
معمولا مرتکبان برای قتل از اسلحه یا سلاح سرد استفاده می‌کنند. شخصی که تصمیم می‌گیرد یک نفر را به قتل برساند با چه هدفی سلاح انتخاب می‌کند؟
انتخاب سلاح به شخصیت مرتکب برمی‌گردد. معمولا اشخاصی که در ارتکاب جرم مصمم هستند از سلاح گرم استفاده می‌کنند، اما افرادی که سلاح سرد را انتخاب می‌کنند اکثرا مجرمان خطرناک و ناسازگار (اشرار) هستند؛ این افراد در اکثر مواقع سلاح سرد همراه خود دارند و به قدرت بدنی خود اطمینان دارند.