تقلب گسترده از تولید تا عرضه مواد غذایی
داستان دست‌فروشان در گوشه و کنار یک شهر یا روستا از آن مواردی است که پیشینه‌اش بلند و سابقه‌اش هم در اذهان بسیاری از مردم ،منفی است. ازآن‌جهت که بسیاری از اجناس آن‌ها ناسالم ،غیراستاندارد و مضر هستند و به عبارتی جنس تقلبی را به اسم اصلی به مشتری عرضه می‌کنند.
تعداد آن‌ها در همین شهر اصفهان کم نیست .لازم هم نیست به حاشیه و حومه شهر رفت. در مناطق مرکز ، به‌قدری از این فروشندگان دیده می‌شود که به‌طورمعمول، مشتریان، جذب تبلیغات آن‌ها و راغب به خرید می‌شوند.
حال زمانی که این محصول تقلبی ،مواد غذایی باشد توجه بیشتری را به خود جلب کرده و قابلیت بررسی بیشتری را هم پیدا می‌کند.
محصولاتی که نه‌فقط از طریق دست‌فروشان و دوره‌گردها بلکه ممکن است از سوی فروشگاه‌ها هم به دست مردم برسد.
ولی به‌هرحال مقصر برای چنین جریانی سودجویانی هستند که قصدشان سودآوری بیشتر با استفاده از مواد اولیه ارزان وبی کیفیت در تولید یک کالاست و همچنین فروشنده‌ای که از مغازه‌دار تا دوره‌گرد با آگاهی نسبت به نامرغوبی یک محصول ،آن را عرضه می‌کند و به دنبال آن بسیاری از بیماری‌های قلبی ، پوستی ،سرطان و.. را برای مصرف‌کننده رقم می‌زنند.
به گفته مسئولان سازمان غذا و دارو، متقلبان هم افراد کم‌سواد یا بی‌سوادی نیستند که از شناسایی مواد اولیه تولید بی‌خبر باشند. گاه متخصصانی وارد چنین عرصه‌هایی شده‌اند که با ترفندهایی شناسایی محصول تقلبی از غیر تقلبی را دشوار و پیچیده کرده‌اند.
گستردگی تقلب در حوزه مواد غذایی به میزانی بوده که چندی پیش مهدی انصاری مدیرکل اداره آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو طی پخش زنده از شبکه‌های اجتماعی درباره تقلبات رایج در مواد غذایی توضیح داد: وقتی‌که اصالت ماده غذایی از بین برود و فرآورده دیگر آن فرآورده اصلی نباشد، تقلب صورت گرفته است؛ این از بین رفتن اصالت می‌تواند مربوط به بکار بردن مواد جایگزین یا تغییر بسته‌بندی یا تقلب در اطلاعات معرفی محصول و … باشد.
به گفته انصاری تقلبات معمولاً جایی مطرح می‌شود که یا اختلاف قیمت ماده تقلبی با ماده اصلی و دارای اصالت، زیاد است، به‌نحوی‌که افراد را ترغیب می‌کند که از مواد تقلبی و جایگزین استفاده کنند و یا گاهی هم دسترسی به یک ماده کم است و جهت تأمین در بازار از راه‌های جایگزین و تقلبی استفاده می‌کنند.
و اما بحث قابل‌تأمل از نظر این مسوول حساسیت بالایی است که این چالش پیداکرده است. به این دلیل که متقلبان به هیچ اصلی پایبند نیستند، هیچ خط قرمزی برای خود قائل نیستند و تنها به سود فکر می‌کنند و مواد رنگ دهنده و طعم‌دهنده و مضر و سرطان‌زا را به‌راحتی استفاده می‌کنند؛ بدون آنکه به عواقب آن برای مصرف‌کننده فکر کنند. به همین دلیل متقلبان چه به‌صورت عمدی و یا سهوی مرتکب یک تخلفی می‌شوند که آسیب ناشی از آن می‌تواند برای مصرف‌کننده زیاد باشد.
کدام مواد غذایی در معرض تقلب بیشتری قرار دارند؟
حال پرسش آن است بیشترین تقلبات مواد غذایی مرتبط با کدام حوزه‌هاست و مردم باید چگونه از این موضوع آگاه شوند؟
واقعیت آن است بازار تقلب مواد غذایی، داغ و پرمنفعت است. ازاین‌رو تقریباً در همه بخش‌ها از عسل گرفته تا رب ،زعفران، آب‌لیمو و لبنیات ، امکان دغل‌کاری وجود دارد.
بااین‌وجود، پس از نظارت‌ها، اطلاع‌رسانی، دقت و توجه خریداران است که می‌تواند این مسئله را کم‌رنگ‌تر نماید.
چراکه ناآگاهی و استقبال مردم نسبت به خرید یک محصول خاص زمینه تقلب را هم برای سودجویان در عرضه آن محصول افزایش می‌دهد.
مینا شیخی کارشناس صنایع غذایی در گفتگو با روزنامه دنیای اقتصاد بیان می‌کند: باوجود بازرسی و نظارت‌های مستمر وجدی‌تر ،تولید و عرضه مواد غذایی تقلبی به دلیل گرانی مواد اولیه ، نسبت به گذشته بیشتر شده است.
وی اظهار می‌کند: معمولاً زمانی که محصولاتی نامرغوب با نرخ کمتر از سوی دوره‌گردها و دست‌فروشان عرضه می‌شود با این دلیل که به‌طور مستقیم از تولیدکننده به مصرف‌کننده می‌رسانند،خریدار را قانع کرده که علت ارزان‌فروشی آن‌ها همین است و حتی محصول خود را باکیفیت‌تر معرفی می‌کنند.
و یادآور می‌شود: البته همین محصول تقلبی ممکن است از طریق برخی از فروشگاه‌ها هم باقیمت بالایی عرضه شود .
این کارشناس در ارتباط با عمده‌ترین تقلبات در حوزه مواد غذایی توضیح می‌دهد :تقریباً هیچ محصولی نیست که از این مشکل در امان باشد اما آنچه بیشتر ،گزارش می‌شود در وهله نخست عسل است که قیمت اصل آن گران و درنتیجه عده‌ای خرید عسل تقلبی و ارزان‌تر را از افراد نامطمئن انتخاب می‌کنند.
به‌عنوان‌مثال اخیراً یک خبری دراین‌ارتباط منتشر شد مبنی بر تقلب گسترده‌ای که در حوزه عسل در اصفهان انجام‌گرفته و فروشنده آن‌هم محکوم‌به پرداخت مبلغ بسیار بالایی شد.
و می‌افزاید :مورد دیگر زعفران است که این محصول هم به علت قیمت گران ،به‌طور تقلبی و ارزان‌قیمت فروخته می‌شود. زعفران محصولی است که به‌راحتی در معرض تقلب قرارگرفته و پودرهای مشابه بی‌نام‌ونشان ،بدون هیچ برچسب و مشخصاتی توسط دست‌فروشان عرضه می‌شود.
وی اظهار می‌کند: از دیگر مواد غذایی که امکان تقلبات گسترده‌ای را دارد آب‌لیمو، ادویه‌جات ،رب‌های گوجه‌فرنگی ، محصولات لبنی سنتی و.. است که هرکدام با ترفندهایی با استفاده از مواد کاملاً نامرغوب تولید و ارزان‌تر به مشتری فروخته می‌شود.
همچنین آجیل ،حبوبات و محصولاتی هم که به‌طور فله‌ای خریداری می‌شود. به‌طورمعمول می‌توانند در معرض تقلب قرار گیرند چراکه امکان مخلوط کردن مرغوب نامرغوب بسیار است.
شیخی تصریح می‌کند: بهترین راه‌حل برای آنکه مشتری در دام این‌گونه کلاه‌برداران گرفتار نشود حتی اگر مجبور به پرداخت مبلغ بیشتری هم باشد. خرید از فروشگاه‌های معتبر و استفاده از مواد غذایی نان ونشان دار با برچسب اصالت و سیب سلامت است که بتوان تا حد ممکن به امنیت مواد غذایی اطمینان کرد.
محصولات تقلبی تهدید جدی برای سلامت
از سرطان گرفته تا نازایی و انواع بیماری‌های قلبی عروقی یا بیماری‌های عصبی و بسیاری از بیماری‌های دیگری که می‌توانند منشاء غذایی داشته باشند از عواقب خطرناک مصرف محصولاتی است که با شرایط و مواد اولیه غیراستاندارد تولید و نگهداری شده‌اند. ازاین‌رو بحث کنترل کیفیت غذا ،بسیار پراهمیت عنوان می‌شود. تأکید بر آن است هر آنچه در دنیا در ارتباط با غذا مطرح است، از دید سازمان غذا و دارو ناشناخته نیست هرچند تحریم‌ها و موانعی وجود دارد ولی مایحتاج ،با هزینه‌های بیشتر تهیه می‌شود.
حتی از فعالیت 500 آزمایشگاه در سراسر کشور در جهت مراقبت از سلامت مواد غذایی خبر داده می‌شود.
اما همچنان علی‌رغم این تمهیدات و مراقبت‌ها شاهد افزایش تقلب‌ها ،ناآگاهی و بی‌توجهی مصرف‌کنندگانی هستیم که شناختی نسبت به اصالت ماده غذایی ،تولیدکننده و فرایند تولید و توزیع ندارند و با توجیهاتی مانند ارزان‌تر بودن کالا ،اصل بودن ،طعم و مزه بهتر ، اضافه نشدن ماده نگه‌دارنده و…محصولی را خریداری می‌کنند که مصرف آن تهدید جدی برای سلامت آن‌ها محسوب می‌شود.
در این حال رسیدگی به چنین مهمی وظیفه ارگان‌هایی مانند سازمان غذا و دارو است که همواره چند گام جلوتر از متقلبان باشند.ضمن اطلاع‌رسانی به مردم ،نظارت‌ها را بیشتر و سودجویان را شناسایی کند .به‌خصوص زمانی که پای مواد غذایی در میان است و مصرف‌کننده نیز با اعتماد کامل و به دور ازهر نگرانی ، محصول خود را خریداری نماید ،البته به‌شرط آنکه محل خرید ،فروشگاه معتبر باشد.