پاول آکسنوف: همکاری‌های نظامی و فنی تهران و مسکو به جنگ اوکراین مربوط می‌شود که در سال ۲۰۲۲ با حمله روسیه آغاز شد و با حملات ایران به اسرائیل هم ارتباط دارد که ممکن است در آینده به جنگی تمام عیار تبدیل شود.
ایران پیشتر پهپادهای جنگی به روسیه داده و ارتش روسیه از آنها برای حمله به اوکراین استفاده می‌کند. علاوه بر این، ایران محموله‌های کوچکتر دیگری را هم به روسیه ارسال کرده است.
اما این همکاری‌های نظامی و فنی ممکن است به سطوح بالاتری ارتقا یابد.
به عنوان مثال، روسیه می‌تواند تعدادی جت جنگی سوخو-۳۵ (فلانکر) به ایران بفروشد. این هواپیما ابتدا برای فروش به مصر ساخته شد، اما آن معامله به انجام نرسید. ایران علاقه‌مندی‌اش را برای خرید این جنگنده‌ها اعلام کرده است.
اگر ایران این جنگنده‌ها را دریافت کند، عملیات هوایی علیه ایران با مشکلات بیشتری مواجه خواهد شد. نیروی هوایی ایران در حال حاضر تنها چند ده هواپیمای جنگی در اختیار دارد که بیشترشان مدل‌های قدیمی روسی و آمریکایی است که از دوران پیش از انقلاب ۱۳۵۷ باقی مانده‌اند.
در بهار ۲۰۲۳، صداوسیمای ایران از قول یک عضو هیئت ایران در سازمان ملل، که از او نام نبرد، گزارش داد که این معامله انجام شده، اما از آن زمان هیچ گزارشی از تحویل این هواپیماها به ایران منتشر نشده است.
در حال حاضر بیش از ۲۰ فروند از این نوع جنگنده در فرودگاه کارخانه هواپیماسازی کومسومولسک-آن-آمور پارک شده که مرکز تحلیل استراتژی‌ها و فناوری‌های نظامی روسیه رنگ آمیزی آنها را «مصری» توصیف کرده است. این جنگنده‌ها حتی در نقشه‌های گوگل هم قابل مشاهده است.
روسیه می‌تواند سامانه‌های پدافند هوایی مانند سامانه موشک‌های کوتاه‌برد «پنتسیر-اس۱» را هم به ایران بدهد. این سامانه‌ها از سامانه‌های پدافندی با برد بلند و سایر اهداف حیاتی در برابر حملات موشکی اسرائیل محافظت می‌کنند.
بر اساس اسناد اطلاعاتی محرمانه آمریکا، در سال ۲۰۲۳ گروه واگنر، گروه نظامیان مزدور روسی، برنامه‌ای داشت که این سامانه را به حزب‌الله یا ایران منتقل کند.
جان کربی، سخنگوی وقت شورای امنیت ملی آمریکا، اعلام کرد که در صورت چنین اقدامی، آمریکا آمادگی دارد «تحریم‌های ضدتروریستی علیه افراد و نهادهای روسی» اعمال کند.
تا کنون هیچ گزارشی از اجرایی شدن این طرح منتشر نشده است.
از سوی دیگر، ایران ممکن است بتواند موشک‌های بالستیک عملیاتی-تاکتیکی یا کوتاه‌برد به روسیه ارسال کند. اضافه شدن چنین موشک‌هایی به زرادخانه نظامی روسیه تأثیر قابل‌توجهی بر وضعیت کنونی جنگ در اوکراین خواهد داشت.
در صورت وقوع جنگ با اسرائیل، ایران، که حدود هزار کیلومتر با این کشور فاصله دارد، به موشک‌های میان‌برد نیاز خواهد داشت. از سوی دیگر، روسیه به موشک‌های تاکتیکی یا کوتاه‌برد با برد کمتر از ۵۰۰ کیلومتر نیاز دارد. بنابراین، انتقال چنین تجهیزاتی به روسیه تأثیری بر توانایی ایران در حمله به اسرائیل نخواهد داشت.
این موضوع چنان جدی است که موجب تنش‌های دیپلماتیک بیشتری بین مسکو و واشنگتن شده است. در اوایل سپتامبر، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، اجازه استفاده اوکراین از موشک‌های آمریکایی علیه اهدافی در خاک روسیه را بررسی کرد.
در آن زمان، ایالات متحده، فرانسه، آلمان و بریتانیا رسما ایران را به تأمین موشک‌های بالستیک برای روسیه متهم کردند. بنا بر گزارش‌هایی که در رسانه‌ها منتشر شد، این موشک‌ها پیشتر به روسیه رسیده بودند.
اگرچه کی‌یف اجازه استفاده از تسلیحات غربی برای حمله به اهداف در داخل خاک روسیه را دریافت نکرد، اما مسکو هم از استفاده از موشک‌های ایرانی در اوکراین خودداری کرد.
ایران رسماً ارسال این موشک‌ها به روسیه را تکذیب کرده است.
احتمال فروش جت‌های جنگنده و موشک‌های بالستیک بزرگترین قراردادهای تسلیحاتی هستند که اطلاعات آنها به رسانه‌ها درز کرده اما هنوز قطعیت ندارد.
اما احتمال چنین معادلاتی قابلیت بالای همکاری‌های نظامی و فنی ایران و روسیه را نشان می‌دهد که بر شرایط منطقه تأثیر می‌گذارد.
اما این همکاری‌ها بر منافع اسرائیل تأثیرگذار است. هرچند روابط روسیه با اسرائیل به اندازه روابطش با سایر کشورهای غربی تیره و متشنج نیست، اما چندان هم نزدیک نیست.
تا امروز، با وجود درخواست‌های مکرر مقامات اوکراین، اسرائیل حداقل علنی، سلاح‌های کشنده به اوکراین تحویل نداده است.
اوکراین به‌ویژه به سامانه‌های پدافند هوایی مؤثر اسرائیل مانند «گنبد آهنین» علاقه‌مند است.
هرچند بعید به نظر می‌رسد اسرائیل این سامانه‌ها را از نیروهای فعال نظامی خود بگیرد و به اوکراین بفرستد، اما این سامانه‌ها برای صادرات هم تولید می‌شوند و هم‌اکنون دو واحد از آن در آمریکا هست که شاید در صورت موافقت اسرائیل، به اوکراین ارسال شود.
اسرائیل تاکنون کمک نظامی قابل توجهی در اختیار اوکراین قرار نداده و تنها در زمینه ارسال کمک‌های بشردوستانه همکاری کرده است.
در فوریه ۲۰۲۳، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت که ممکن است ارائه کمک‌های نظامی به اوکراین را بررسی کند، اما جزئیات بیشتری از نوع این کمک‌ها ارائه نکرد. تاکنون در این باره هیچ تصمیمی هم گرفته نشده است.
روابط اسرائیل و روسیه به دلیل همزمانی فعالیت‌های نیروی هوایی هر دو کشور در سوریه پیچیده‌تر شده است.
هواپیماهای آنها اغلب در نزدیکی یکدیگر پرواز می‌کنند و برای جلوگیری از حوادثی مانند سرنگونی هواپیمای شناسایی روسیه در سال ۲۰۱۸، باید دائماً هماهنگی‌های لازم را انجام دهند.
در آن واقعه، اگرچه این هواپیما به اشتباه توسط پدافند سوریه سرنگون شد، اما روسیه ادعا کرد که جنگنده‌های اسرائیلی در همان حوالی حضور داشتند و هدف اصلی پدافند هوایی سوریه بودند.
روابط بین‌المللی در خاورمیانه چنان پیچیده و درهم تنیده است که هرگونه دخالت قابل‌توجه، می‌تواند زنجیره‌ای از مشکلات با کشورهای دیگر را به‌دنبال داشته باشد.
در هر صورت، به نظر می‌رسد که مسکو و تهران سعی کرده‌اند قبل از هرگونه تشدید درگیری در منطقه، بر سر تمام جزئیات مذاکره کرده باشند.
در ۳۰ سپتامبر، میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه، به تهران سفر کرد. به گزارش روزنامه روسی «ودوموستی»، هدف از این سفر، بررسی گستره کامل همکاری‌های روسیه و ایران بوده است و تمرکز ویژه آن بر پروژه‌های کلان مشترک در زمینه حمل‌ونقل، انرژی، صنعت و کشاورزی قرار داشت.
این‌که آیا این سفر به معنای تبادل فناوری‌های نظامی خواهد بود یا نه، همچنان نامشخص است.
منبع: بی بی سی فارسی،
پاول آکسنوف، خبرنگار حوزه دفاعی بخش روسی بی بی سی