نشست امسال کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد (کاپ ۲۹) در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، «کاپ مالی اقلیمی» نام گرفته است.
همه چیز حول محور پول و بودجه‌ای می‌چرخد که برای مقابله با بحران اقلیمی نیاز است: از گذار به انرژی پاک یا ایجاد زیرساخت‌های مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی گرفته تا نصب سیستم‌های هشدار زودهنگام و معرفی محصولات مقاوم در برابر خشکسالی.
مهم‌ترین نتیجه اجلاس می‌تواند اعلام تعهدی جدید از سوی کشورهای ثروتمند برای حمایت مالی از کشورهایی در جنوب جهانی باشد که بیشترین آسیب‌های اقلیمی را متحمل شده‌اند. این تعهد با عنوان «هدف مشترک جدید با شاخص‌های معین» شناخته می‌شود.
این کشورهای توسعه‌یافته – که مسئولیتی تاریخی در قبال تغییرات اقلیمی دارند – در گذشته وعده تامین سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار برای حمایت مالی در زمینه‌های اقلیمی را داده بودند، اما این بار ممکن است این رقم به تریلیون‌ها دلار برسد.
چقدر پول لازم است؟
تنها یک گروه متشکل از ۴۵ کشور کمتر توسعه‌یافته که در اجلاس کاپ در قالب یک ائتلاف مذاکره می‌کنند، می‌گویند برای اجرای برنامه‌های اقلیمی خود تا سال ۲۰۳۰ به سالانه یک تریلیون دلار حمایت مالی نیاز خواهند داشت.
یک گروه متشکل از کشورهای آفریقایی نیز که نمایندگی ۵۴ کشور در این قاره را بر عهده دارد، می‌گوید کشورهای توسعه‌یافته باید تا سال ۲۰۳۰، مبلغی معادل ۱/۳ تریلیون دلار به عنوان حمایت مالی اقلیمی تامین کنند.
تحقیق «گروه مستقل کارشناسان ارشد مالی اقلیمی» (که تحت فرآیند مذاکرات اقلیمی سازمان ملل شکل گرفته) نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۳۰، سرمایه‌گذاری‌های اقلیمی در کشورهای در حال توسعه، به استثنای چین، باید به ۲/۴ تریلیون دلار در سال برسد.
این رقم شامل سرمایه‌گذاری‌های داخلی و همچنین تامین مالی بین‌المللی در حوزه‌های اقلیمی می‌شود و حفاظت و احیای طبیعت، گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر و سازگاری برای مقابله با اثرات تغییرات اقلیمی را نیز در بر می‌گیرد.
این گروه می‌گوید این مبلغ چهار برابر میزان فعلی است.
در گزارش اخیر سازمان ملل متحد آمده است که کشورهای در حال توسعه تنها برای سازگاری محیط زیستی، به ۱۸۷ تا ۳۵۹ میلیارد دلار در سال نیاز دارند، در حالی که در سال ۲۰۲۲ تنها ۲۸ میلیارد دلار برای این منظور دریافت کرده‌اند.
تام میچل، مدیر اجرایی موسسه بین‌المللی محیط زیست و توسعه در لندن، می‌گوید: «سطح فعلی تامین مالی اقلیمی، با توجه به ابعاد چالشی که جهان با آن روبرو است، بسیار ناکافی است.»
او می‌گوید: «مثل این است که بخواهیم آتش‌سوزی در جنگل را با فنجان آب خاموش کنیم.»
کشورهای در حال توسعه چقدر حمایت مالی دریافت می‌کنند؟
۱۵ سال پیش، در اجلاس کپنهاگ، توافق شد که کشورهای ثروتمند از سال ۲۰۲۰ سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار به عنوان حمایت مالی اقلیمی برای گذار به انرژی پاک و سازگاری با اثرات تغییرات اقلیمی فراهم کنند.
کشورهای در حال توسعه می‌گویند این وعده هنوز هم تا حد زیادی برآورده نشده و این مسئله اعتماد به مذاکرات اقلیمی سازمان ملل را تضعیف کرده است.
آنها می‌گویند کشورهای ثروتمند کمک‌های عادی خود را به عنوان حمایت مالی اقلیمی حساب می‌کنند و حتی زمانی که گفته می‌شود بودجه صندوق‌های اقلیمی تامین شده، دسترسی به آن دشوار است.
کشورهای توسعه‌یافته این مسئله را قبول ندارند. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی می‌گوید در سال ۲۰۲۲، مبلغ ۱۱۶ میلیارد دلار تامین شده است.
آیا اقتصادهای بزرگ جدید هم باید مشارکت کنند؟
توافق‌نامه پاریس که در سال ۲۰۱۵ امضا شد، می‌گوید کشورهای توسعه‌یافته به عنوان بزرگترین تولیدکنندگان گازهای گلخانه‌ای، باید به کشورهای در حال توسعه حمایت مالی اقلیمی ارائه دهند.
اما امروز، کشورهای توسعه‌یافته می‌گویند اقتصادهای نوظهوری مثل چین، هند و عربستان سعودی – که خود نیز تولیدکنندگان عمده گازهای گلخانه‌ای هستند – باید در تلاش‌ها برای کمک به کشورهای آسیب‌پذیر مشارکت کنند.
آمریکا گفته است: «با در نظر گرفتن تغییرات پیوسته در شرایط اقتصادی و ظرفیت‌ها، افزودن کشورهای جدید به جمع مشارکت‌کنندگان کاملا منطقی و منصفانه است.»
اتحادیه اروپا نیز معتقد است کشورهایی که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در آنها بالاست و توانایی اقتصادی دارند، باید گام‌های بیشتری بردارند.
اما گروه ۷۷ این ایده را رد می‌کند. این گروه که چین هم در آن عضویت دارد، بلوک اصلی متشکل از کشورهای در حال توسعه در کنفرانس‌های اقلیمی سازمان ملل است.
گروه ۷۷ می‌گوید هم توافق‌نامه پاریس و هم کنوانسیون اقلیمی سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ مقرر کرده است که کشورهای توسعه‌یافته باید مسئولیت پرداخت هزینه‌ها را بر عهده بگیرند و مذاکرات اجلاس کاپ هم بر همین اساس انجام می‌شود.
آیا تمام این مبالغ باید از پول مالیات‌دهندگان تامین شود؟
کشورهای توسعه‌یافته می‌گویند با توجه به حجم بسیار بالای مبلغ مورد نیاز، تامین مالی دولتی به تنهایی کافی نیست و بخش خصوصی نیز ناگزیر باید وارد میدان شود.
گروه مستقل کارشناسان ارشد مالی اقلیمی نیز با این نظر موافق است و می‌گوید نقش بخش خصوصی در این زمینه حیاتی خواهد بود. این گروه می‌گوید تامین مالی خصوصی در سطح بین‌المللی – که معمولا به شکل وام ارائه می‌شود – باید بیش از ۱۵ برابر افزایش یابد تا اهداف کاهش تغییرات اقلیمی محقق شود.
اما کشورهای در حال توسعه می‌گویند حمایت مالی اقلیمی باید شامل کمک‌های بلاعوض و وام با نرخ‌های ترجیحی باشد.
گروه ۷۷ در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اعطای وام با نرخ بازار و تامین مالی خصوصی با نرخ بازدهی بازار را نمی‌توان حمایت مالی اقلیمی نامید… بلکه این مبالغ با در نظر گرفتن شیوه بازپرداخت آن، در واقع به معنای جریان معکوس سرمایه از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه‌یافته است.»
کشورهای فقیر اعلام کرده‌اند که وام‌های اقلیمی به معنای افزایش بدهی آنها است.
تحلیل موسسه بین‌المللی محیط زیست و توسعه نشان می‌دهد ۵۸ کشور که سازمان ملل به عنوان کشورهای کمتر توسعه‌یافته یا جزایر کوچک طبقه‌بندی کرده، در سال ۲۰۲۲ حدود ۵۹ میلیارد دلار صرف بازپرداخت بدهی‌های خود کرده‌اند، در حالی که تنها ۲۸ میلیارد دلار به عنوان حمایت مالی اقلیمی دریافت کرده‌اند.
جدید مالی برای تغییرات اقلیمی نیاز دارد؟
دمای جهانی در حال حاضر ۱/۲ درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح پیش از انقلاب صنعتی است، اما دانشمندان می‌گویند برای جلوگیری از وخیم‌ترین پیامدهای تغییرات اقلیمی، دما نباید بیش از ۱/۵ درجه سانتی‌گراد افزایش یابد.
برای دستیابی به این هدف، کشورها باید اقدامات بسیار بیشتری برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام دهند. برآورد شده است که تا سال ۲۰۳۰، انتشار گازهای گلخانه‌ای باید ۴۲ درصد نسبت به سطح سال ۲۰۱۹ کاهش یابد، اما برنامه‌های اعلام‌شده اقدام اقلیمی تاکنون تنها ۲/۶ درصد کاهش را تضمین می‌کند.
کشورهای در حال توسعه می‌گویند بدون افزایش حمایت مالی اقلیمی، توانایی آنها برای اقدام در این زمینه محدود است.
به همین دلیل است که دستیابی به «هدف مشترک جدید با شاخص‌های معین» که انتظار می‌رود در اجلاس کاپ ۲۹ امضا شود، حیاتی است. اما این که وعده‌های تامین مالی چقدر خواهد بود، همان پرسش تریلیون دلاری است.
منبع: بی بی سی