برادران لاریجانی در روزهای دلهره جمهوری اسلامی از پیروزی «دونالد ترامپ» نقش جدیدی را در سیاست خارجی ایفا می‌کنند. یکی از مذاکره با ترامپ می‌گوید و دیگری از ساخت بمب اتمی. در نهایت اما طبق روال معمول رهبر جمهوری اسلامی مسوولیت هیچ‌یک از این سخنان را نخواهد پذیرفت و بار هر اتفاق احتمالی بر دوش دولت خواهد افتاد.
***
«علی لاریجانی» در مصاحبه با سایت رهبر جمهوری اسلامی از اعلام آمادگی برای توافق با ترامپ سخن گفته است. موضوعی که پیش از این سایت «نورنیوز» نزدیک به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی نیز مطرح کرده بود، اما طرح آن از سوی لاریجانی بازتاب دیگری خواهد داشت.
هر چند که در ادبیات رسمی جمهوری اسلامی از ترامپ به عنوان «قاتل» فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه یعنی «قاسم سلیمانی» نام برده می‌شود، اما حتی «محمدجواد ظریف» نیز پس از کشته شدن سلیمانی مذاکره با دولت ترامپ را محتمل دانسته بود، هر چند در نهایت مذاکراتی انجام نشد. اینک در فضای دلهره پس از انتخاب ترامپ، جمهوری اسلامی با دست مذاکره با آمریکا را پس می‌زند و با پا پیش می‌کشد.
در مقابل «محمدجواد لاریجانی» و چهره‌های دیگر از ساخت بمب اتم سخن می‌گویند تا نشانی از آن باشد که حکومت در برابر انتخاب مجدد ترامپ خود را نباخته و دستش را به نشانه تسلیم بالا نبرده است.
هر چند که مذاکره مستقیم با دولت ترامپ به‌لحاظ حیثیتی ضربه بزرگی بر تبلیغات جمهوری اسلامی است اما محال هم نیست. با این فرمول که خامنه‌ای در نهایت مسوولیت هیچ اقدامی را نخواهد پذیرفت و همه طلبکاری‌ها را به‌سوی دولت سوق خواهد داد.
مشکل اما، نداشتن تحلیل دقیق از خواسته‌های ترامپ است. پیش از این مقامات جمهوری اسلامی معتقد بودند که ترامپ به‌دنبال عکس است. اینک با وضعیت جنگ اوکراین و غزه و لبنان وضعیت متفاوت شده است.
معامله بزرگ ترامپ با «ولادیمیر پوتین»، رهبر روسیه هم گزینه دیگری است که مقامات جمهوری اسلامی به‌طور خوش‌بینانه‌ای به آن دل بسته‌اند.
علی لاریجانی در سایت خامنه‌ای چه گفت؟
علی لاریجانی در مصاحبه با سایت خامنه‌ای خواستار بازگشت ترامپ به برجام و یا مذاکرات جدید شده است.
او گفته است: «شما می‌گویید ایران هستهای را ما قبول داریم. به سمت بمب نرود عیب ندارد؛ ما غنی‌سازی در این حد داریم، خب بیایید توافق کنید- که ایران یک شروطی دارد برای این امر با توجه به تجربه گذشته- ما به سمت بمب نمی‌رویم، شما هم شروط ما را بپذیرید. توافق بعدی بکنید.»
مصاحبه لاریجانی با سایت خامنه‌ای اهمیت سخنان او را بیشتر می‌کند. این مصاحبه به مناسبت سفر او به سوریه و لبنان انجام شده است.
همزمان با فعال شدن علی لاریجانی در سیاست خارجی، جواد، برادر بزرگ که همواره به اظهارات شاذ مشهور است، در تلویزیون اعلام کرده است: «اگر دشمن فکر می‌کند در یک بن‌بست هستیم سخت در اشتباهند. دوست نداریم توانمندی هستهای ما به این سو کشیده شود. اگر فکر می‌کنند ظرف ۴۸ ساعت می‌توانیم توان نظامی هستهای پیدا کنیم، فکر بدی نکردند. می‌توانیم آن را به ۲۴ ساعت برسانیم.»
در این میان برخی رسانه‌ها در ایران نیز این سخنان و اظهارات صادق لاریجانی درباره «اف‌ای‌تی‌اف» را نشانه بازگشت برادران لاریجانی به صحنه سیاسی جمهوری اسلامی دانسته‌اند.
مشکل برادران لاریجانی نگرانی نهادهای پیدا و پنهان نظام از قدرت گرفتن دوباره «صادق لاریجانی» در فضای عمومی و برنامه‌ریزی برای رهبری آینده پس از مرگ خامنه‌ای است. این وضعیت باعث می‌شود که اعطای نقش به برادران لاریجانی همواره همراه با محاسبات پیچیده و کنترل شده باشد.
استقبال از مذاکره با ترامپ یک ماه پس از کشته شدن قاسم سلیمانی
اصل سخنان لاریجانی نیز موضوع جدیدی نیست اما تکرار آن در این فضا بازتاب گسترده‌ای دارد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، نیز تنها یک ماه پس کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، گفته بود که مذاکره با آمریکا «غیرمتحمل» نیست و تنها شرط مذاکره، برداشته شدن تحریم‌ها توسط آمریکاست.
او در مصاحبه با «اشپیگل» گفته بود:«برای ما فرقی نمی‌کند چه کسی در کاخ سفید نشسته است. مهم این است که رفتارشان چگونه است. دولت ترامپ می‌تواند گذشته خود را اصلاح کند، تحریم‌ها را برداشته و به میز مذاکرات بازگردد.»
پس از پیروزی ترامپ نیز سایت نورنیوز، نزدیک به شورای عالی امنیت ملی، نوشته بود که دولت ایران آن‌گونه که رییس‌جمهور تاکید دارد، ترجیح می‌دهد مواجهه جدید با آمریکا را خود مدیریت کند. این گزاره شاید ناظر بر تجربه ناموفق گفت‌وگوهای غیرمستقیم و میدان‌داری میانجی‌ها از جمله روسیه در سه سال گذشته باشد.
در این میان، برخی از حامیان دولت پزشکیان از جمله «عباس آخوندی» و «علی شکوری‌راد»، عضو سابق حزب جبهه مشارکت خواستار مذاکره با ترامپ شده‌اند.
از این رو، با وجود این‌که مذاکره مستقیم با دولت ترامپ برای حامیان حکومت شبیه به نوشیدن جام زهر است، اما شدنی است. با این فرمول که این اقدام با مجوز خامنه‌ای انجام شده و در نهایت به دولت پزشکیان و چهره‌هایی چون ظریف حمله شود.
هر چند که لاریجانی دوست دارد ژست دیپلمات گرفته و چهره سیاست خارجی ایران باشد، اما او به عنوان نامزد رد صلاحیت شده در انتخابات ریاست جمهوری نمی‌تواند چنین جایگاهی داشته باشد.
حتی در دوره دبیری شورای عالی امنیت ملی نیز سخنان او در مذاکرات جدی گرفته نشد، ازجمله وقتی در حال گفت‌وگو با دولت‌های اروپایی بود، «محمود احمدی‌نژاد» دایما می‌گفت که پرونده هستهای «تمام شده و کسی حق مذاکره درباره حقوق ملت ایران را ندارد.»
با این حال، چهره‌هایی مانند او می‌توانند برای ماموریت‌های مقطعی و فضاسازی به‌کار گرفته شوند.
فضاسازی جمهوری اسلامی تنها به محدود به سخنانی شبیه گفته‌های علی لاریجانی نیست و از کانال‌های دیگری نیز پیام‌های علنی و غیرعلنی ارسال کرده است. گزارش‌ها درباره دیدار «ایلان ماسک» با سفیر ایران در سازمان ملل و همچنین تعهد برای عدم ترور ترامپ از جمله این اقدامات رسانه‌ای است.
خواسته ترامپ چیست؟
یکی از مشکلات جمهوری اسلامی مشخص نبودن خواسته‌های ترامپ در این دوره است. مقامات حکومت، پیش از این ترامپ را فردی می‌شناسند که تمایل به عکس گرفتن دارد.
«حسین مرعشی»، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی در برنامه تلویزیونی «جهان‌آرا»، گفته بود که سال ۱۳۹۸ اگر «حسن روحانی» حاضر می‌شد در جلسه با رییس‌جمهور فرانسه و صدراعظم آلمان با ترامپ حضور می‌یافت و با ترامپ سلام‌علیک می‌کرد تمام تحریم‌ها برداشته می‌شد.
مرعشی تاکید کرده بود: «اگر جای روحانی بودم با ترامپ دیدار می‌کردم مگر این‌که هنگام بازگشت به ایران من را برکنار کنند.»
کاخ سفید همچنین شماره تماس با دونالد ترامپ را در اختیار سفارت سوییس گذاشته بود تا مقامات جمهوری اسلامی در صورت تمایل بتواند با رییس‌جمهوری آمریکا تماس بگیرد.
تاکنون تنها خط‌شکنی در گفتوگوی مقامات ایران با روسای جمهور آمریکا، مکالمه تلفنی حسن روحانی با «باراک اوباما» و برخورد تصادفی محمدجواد ظریف با اوباما و دست دادن تصادفی و گفتوگوی کوتاه با او بوده است.
اینک حتی در صورت آمادگی جمهوری اسلامی برای این رفتارها، خواسته‌های جدید ترامپ مشخص نیست.
ضمن این‌که تنها، موضوع برنامه اتمی جمهوری اسلامی مطرح نیست و جنگ در غزه و لبنان و جنگ اوکراین وضعیت را نسبت به گذشته متفاوت کرده است.
در این میان شاید برخی نیز در جمهوری اسلامی به معامله بزرگ ترامپ و پوتین امیدوارند که در آن علاوه بر اوکراین موضوع ایران نیز حل شود. از نگاه برخی اما، معامله احتمالی بین پوتین و ترامپ مشخص نیست که به نفع ایران تمام شود.
منبع: ایران وایر/ احسان مهرابی