بافت تاریخی شیراز پس از ۲۸ سال تخریب گسترده در مردادماه ۱۴۰۲ پس از دو سال پیگیری گسترده رسانه‌ای و مطالبه عمومی به ثبت ملی رسید، اما حتی ثبت ملی هم مانع از تخریب این بافت ارزشمند نشده است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، حدود یک ماه پیش بود که لودرها دوباره به سمت بافت تاریخی شیراز حرکت کردند تا این بار متولیان شاهچراغ (ع) گودبرداری در ابعاد وسیع و حدود ۳.۵ هکتار در زمین های پشت حرم ‌در خیابان اسکندری را آغاز کنند.

متولیان امر هدف از این گودبرداری را احداث بیمارستانی در ‌زمین موقوفه مرحوم نجابت و زمین‌های متعلق به آستان مقدس ‌شاهچراغ(ع) می دانند اما به گفته دوستداران میراث فرهنگی این طرح در ادامه طرح ۵۷ هکتاری توسعه حرم کلید خورده است.

آنطور که دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز می گوید «ظاهرا در این ۳.۵ هکتار بخشی توسط خانواده مرحوم نجابت وقف درمانگاه یا دارالشفا تقدیم به حرم مطهر می شود اما مشخصا این حجم از خاک برداری فقط برای ساخت درمانگاه یا درالشفا نیست و  در حد و اندازه همان (صحن محمدی) است.»

معاون توسعه و مدیریت منابع حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) اما «فعالیت عمرانی حرم را احداث یک دارالشفای جدید در ضلع شمالی بازار شاهچراغ (ع) عنوان می‌کند و معتقد است این دارالشفا در زمینی به وسعت دو هزار متر مربع احداث می‌شود که بخشی از این زمین توسط خاندان نجابت اهداء شده و مابقی زمین نیز در مالکیت آستان قرار دارد.»

طرح ۵۷ هکتاری و تخریب های وسیع

دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز با یادآوری اینکه طرح ۵۷ هکتاری از سال ۸۹ در دولت دهم آغاز شد و تخریب های گسترده ای به همراه داشت، خاطرنشان کرد: در دولت یازدهم طرح جایگزین برای آن تعریف شد و توقف تخریب ها در دستور کار قرار گرفت‌ اما از طرف استان به آن تمکین نشد و تخریب ها تا سال ۹۶ ادامه پیدا کرد.

محمد مهدی کلانتری در گفت و گو با ایلنا ادامه داد: ۱۰ هکتار از تخریب های اتفاق افتاده در بافت تاریخی شیراز طی  بازه ۷ ساله اتفاق افتاد که ۳.۵ هکتار آن در غرب حرم شاهچراغ (ع)، ۳.۵ هکتار در شرق حرم مطهر و ۳ هکتار هم در محدوده مدرسه خان صورت گرفت.

وی ادامه داد: کار مسکوت ماند تا اینکه در دولت سیزدهم مجددا طرح ۵۷ هکتاری به نام طرح ناتمام و بر زمین مانده مطرح شد، مصوبه گرفت و  هیات دولت تصویب کرد که تهیه و تصویب طرح ۵۷ هکتاری از شورای عالی شهرسازی و معماری به شورای توسعه و برنامه ریزی استان فارس تبدیل به اختیار شود.

کلانتری اضافه کرد: از همان ابتدای تفویض اختیار حجم مخالفت ها آغاز شد و نامه های متعددی به رئیس جمهور، وزیر راه، میراث فرهنگی، نامه به دفتر رهبر انقلاب و فعالیت های تحت عنوان پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز آغاز شد.

وی عنوان کرد: پس از آن مطالبه‌ها و فشار رسانه‌ای دو ساله منجر شد تا کل ۳۶۰ هکتار بافت تاریخی شیراز توسط وزارت میراث فرهنگی در مردادماه ۱۴۰۲  ثبت ملی شود.

کلانتری با اشاره به اینکه وقتی یک محدوده به ثبت ملی می رسد عملا تمام مصوبات قبلی که منجر به تخریب خواهد شد؛ لغو می شود، تصریح کرد: میراث فرهنگی با تمام کاستی ها و با تمام کم کاری ها که در این تخریب ها نشان داد اما در نهایت با مطالبه عمومی بافت تاریخی شیراز ثبت ملی شد.

دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز با بیان اینکه با ثبت ملی بافت تاریخی شیراز تمام طرح ها، مصوبات و تصمیمات قبلی کم لم یکن می شود، تصریح کرد: لایحه ای تنظیم و به دیوان عدالت اداری مبنی بر اینکه تفویض اختیار از شورای عالی معماری و شهرسازی به استان تخلف اداری است، ارسال شد؛ که مورد موافقت قرار گرفت و رای تفویض اختیار به استان شکسته شد.

وی ادامه داد: براساس قانون و طبق نامه‌ای  که معاون اول رئیس جمهور به وزیر راه و شهرسازی ارسال کرد و مطابق رای دیوان عدالت اداری مرجع تصمیم گیری ها  از آن تاریخ به بعد شورای عالی معماری و شهرسازی در وزارت راه و شهرسازی است.

کلانتری با اشاره به اینکه براساس اطلاعات بدست آمده از شورای عالی معماری و شهرسازی هیچگونه مصوبه ای در خصوص  تخریب های اخیر پیرامون حرم شاهچراغ (ع) در وزارت راه و شهرسازی تشکیل نشده است، گفت: طرحی در کمیته فنی ۳ وزارت راه و شهرسازی بررسی و هنوز مصوب نشده است؛ آستان شاهچراغ(ع) قبل از تصویب هر مصوبه ای اقدام به حصارکشی، تجهیزکارگاه و گود برداری عمیق در محدوده ۳.۵ هکتاری شرق حرم شاهچراغ(ع) انجام داده است.

دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز خاطرنشان کرد: در مناظره ای که سال ۱۴۰۱ با آقای صحرائیان معاون توسعه و مدیریت منابع آستان شاهچراغ(ع) در یک برنامه تلویزیونی داشتم؛ وی مدعی شد که «صحن محمدی در این زمین ها قرار است دایر شود که در چهاردیواری حرم است» در همان برنامه تاکید کردم املاکی که گفته می شود متعلق به حرم شاهچراغ (ع) است تا ۱۰ سال پیش خانه و زندگی مردم بود و با تملک اجباری و به زور از چنگ آنها درآمده است.

نیت قبر فروشی است

کلانتری خاطرنشان کرد: ظاهرا در این ۳.۵ هکتار بخشی توسط خانواده مرحوم نجابت وقف درمانگاه یا دارالشفا تقدیم به حرم مطهر می‌شود اما مشخصا این حجم از خاکبرداری فقط برای ساخت درمانگاه یا درالشفا نیست و  در حد و اندازه همان «صحن محمدی» است.

وی با بیان اینکه این گودبرداری بدون طرح مصوب از شورای عالی معماری و شهرسازی و نهادهای زی ربط  برای ایجاد صحن شرقی حرم شاهچراغ (ع) انجام شده است  تصریح کرد: این گودبرداری ها یک تخلف آشکار است که با کار فراقانونی صورت گرفته است؛ نیت قبرفروشی است و درحالی که ‌در حد فاصل سال ۸۹ تا ۹۶ خانه های مردم را در این زمین به متری ۷۰۰ هزارتومان خریدند درنهایت می خواهند با ساخت قبرهای ‌سه طبقه هر متر از زمین را به سه میلیارد تومان بفروشند.

 یک سانتی‌متر از آثار تاریخی در اطراف حرم تخریب نشده است

معاون توسعه و مدیریت منابع حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) اما در نشست خبری که روز گذشته پیرامون پروژه احداث صحن محمدی آستان مقدس حضرت شاهچراغ (ع) و پاسخ به شبهات پیرامونی این طرح معتقد است که در چند سال اخیر حتی یک سانتی‌متر از آثار تاریخی در اطراف حرم تخریب نشده است و یکی از دغدغه‌های متولیان حرم بازسازی بافت تاریخی شیراز است.

علیرضا صحراییان تمام شایعات فضای مجازی را کذب محض دانست و افزود: به عنوان متولیان حرم شاهچراغ (ع) بیش از هر کسی دغدغه‌مندانه و دلسوزانه در این مسیر گام برمی‌داریم؛ یکی از دغدغه‌های اصلی متولیان حرم بازگرداندن زیست و مرمت بافت تاریخی شیراز است.

وی اظهار کرد: متأسفانه طی سال‌های اخیر به دلیل برخی اختلاف سلیقه‌ها و اختلاف نظرها ساماندهی بناهای اطراف حرم متوقف شد و اجازه ندادند که این محیط به گونه مناسبی ساماندهی شود و امروز تبدیل به تمرکز معتادین، اتباع بیگانه و خانه فساد شده است و به جرأت می‌توان گفت یکی از علل اصلی حوادث اخیر و حمله تروریستی به حرم شاهچراغ (ع) ناامنی اطراف حرم بود لذا یکی از دغدغه‌های متولیان، احیای محیط اطراف حرم شاهچراغ(ع) و تسهیل در رفت‌وآمد مردم است.

صحراییان تصریح کرد: بازسازی برخی از خانه‌های تاریخی که در تملک آستان احمدی و محمدی(ع) است نیز در دستور کار قرار دارد.

وی فعالیت عمرانی حرم را احداث یک دارالشفای جدید در ضلع شمالی بازار شاهچراغ(ع) عنوان کرد و ادامه داد: این دارالشفا در زمینی به وسعت دو هزار متر مربع احداث می شود که بخشی از این زمین توسط خاندان نجابت اهداء شده و مابقی زمین نیز در مالکیت آستان قرار دارد.

به گفته معاون توسعه و مدیریت منابع آستان مقدس حضرت احمدبن موسی (ع) در محدوده این زمین هیچ ملک یا بنای تاریخی وجود ندارد و زمین به صورت بایر و فاقد کاربری بوده است، هم اکنون نیز قرار است با مشارکت ۵٠ درصدی یک خیر و با هدف ارایه خدمات درمانی، یک دارالشفا با رعایت ضوابط قانونی بافت احداث شود.

وی با بیان اینکه برای خدمت‌رسانی در حوزه بهداشت و درمان در قالب دارالشفای حرم حضرت احمدبن موسی فعالیت خواهد کرد، گفت: ۵٠ درصد هزینه احداث این بنا را یک خیر متقبل شده و در حال حاضر در مرحله گودبرداری است.

صحرائیان ادامه داد: در ضلع شرقی حرم حضرت سیدمیرمحمد (ع) یک پروژه ساماندهی قرار است انجام شود که براساس آن یک مسیر دسترسی جدید در محدوده شرقی حرم و در مجاورت حرم سید می‌رمحمد ایجاد می‌شود.

وی با بیان اینکه احداث این صحن ۴ هزار مترمربعی با هدف ساماندهی و ایجاد یک راه ارتباطی بین بازار حاجی، بازار شاهچراغ، مسجد جامع عتیق و حرم سید می‌رمحمد در دستور کار قرار دارد، اظهارداشت: در شرایط فعلی، دسترسی به مسجد عتیق بسیار دشوار است که اجرای این پروژه می‌تواند علاوه بر ایجاد تسهیل در دسترسی به حرم و مسجد جامع عتیق، و ساماندهی محدوده پیرامونی حرم از برخی ناهنجاری‌های اجتماعی هم جلوگیری کند.

توسعه حرم مطهر به قیمت تخریب بافت تاریخی شیراز انجام نمی شود

صحرائیان با اشاره به اینکه حرم سید میرمحمد صحن ندارد و در قالب این پروژه یک صحن ۴ هزار مترمربعی برای آن احداث می‌شود؛ ابرازداشت: این صحن با یک معماری فاخر و با مشارکت خیران و برخی دستگاه های اجرایی اجرایی خواهد شد و ایوان مقابل آن دقیقاً مشابه ایوان فعلی ورودی حرم حضرت سید میرمحمد خواهد بود.

معاون توسعه و مدیریت منابع آستان مقدس حضرت احمدبن موسی(ع) تاکید کرد که اقدامات عمرانی و بهسازی حرم هیچ مداخله ای در بافت ایجاد نمی‌کند و تعرضی به بافت تاریخی پیش نمی آورد.

صحرائیان، توسعه گردشکری مذهبی را از جمله اهداف آستان احمدی و محمدی در ملی کردن بافت تاریخی شیراز عنوان کرد و ادامه داد: مجموعه مدیریتی آستان هیچ اعتقادی به توسعه حرم به قیمت تخریب و آسیب دیدن بافت تاریخی شیراز ندارد؛ بلکه برعکس به حفظ و حراست و ساماندهی آن نیز معتقد است.

احداث دارالشفا براساس مصوبه کمیسیون ماده ۵ انجام شده است

وی گفت: روی این پروژه‌ها با حضور مسئولان کمیته فنی استان و شورای عالی معماری و شهرسازی بحث و کارکارشناسی زیادی انجام شده و گودبرداری صورت گرفته برای احداث دارالشفا نیز براساس مصوبه کمیسیون ماده 5 انجام شده است.

معاون توسعه و مدیریت منابع آستان مقدس حضرت احمدبن موسی(ع) در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر ضرورت ساماندهی و کاهش آسیب های اجتماعی و فرهنگی بافت پیرامونی حرم گفت: ما علاقه‌مندیم که بافت تاریخی دوباره زنده شود و خانواده هایی که به دلیل ناامنی ها و نابسامانی ها بافت را ترک کرده اند دوباره به بافت برگردند و در اینجا ساکن شوند.

صحرائیان با بیان اینکه به افزایش آسیب های اجتماعی اطراف حرم و بروز حملات تروریستی بخاطر همین نابسامانی ها و شرایط نامطلوب و خالی شدن بافت از شهروندان اصیل شیرازی بوده است، اظهارداشت: امیدواریم این طرح در شورای عالی معماری و شهرسازی به نتیجه برسد و نابسامانی ها برطرف شود.

وی با اشاره به اینکه خود حرم مطهر و بخشی از ابنیه و امکانات درون آن جزء آثار تاریخی و البته کم نظیر هستند؛ گفت: چند خانه تاریخی که در تملک آستان بوده مورد حفاظت، تعمیر و نگهداری قرار گرفته که از آن جمله آنها می توان به خانه حسنی اردکانی اشاره کرد.

هیچ تخریبی رخ نداده است

معاون موقوفات نذورات و امور حقوقی حرم مطهر حضرت‌احمدبن‌موسی شاهچراغ(ع) نیز در این نشست بیان کرد: وظیفه داریم ویرانی‌هایی که در سال‌های گذشته در اطراف حرم مطهر شاهچراغ(ع) انجام گرفته را مرمت و احیا کنیم. مردم نسبت به تخریب‌هایی که در اطراف حرم انجام شده است، شکایت دارند و برای کسب و کار مردم در محدوده اطراف حرم مشکلاتی ایجاد شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید مجتبی سعادت ادامه داد: تمام فضایی که قرار است به دارالشفای جدید حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) در منطقه گودعربان اختصاص داده شود، ۲ هزار متر است و ۳.۵ هکتار نیست و هیچ تخریبی رخ نداده است.

وی بیان کرد: متولیان حرم مطهر شاهچراغ(ع) موظف هستند زمین‌هایی که تحت تملک حرم مطهر شاهچراغ(ع) قرار دارند را بازسازی و احیا کنند. کوچه‌های باریک نباید موجب سختی بیشتر اقشار کم بضاعت شود.

معاون موقوفات نذورات و امور حقوقی حرم مطهر حضرت‌احمدبن‌موسی شاهچراغ(ع)با بیان اینکه قرار است ۴ هزار متر به صحن محمدی حرم مطهر افزوده شود، اظهار کرد: خانه‌های صدر جهرمی، ظریفکار و اکبری در دستور کار مرمت قرار دارد و مرمت خانه حسنی اردکانی به اتمام رسیده است.

صحن سازی در زمین خانه های تاریخی

بعد از این نشست خبری دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز در گفت‌و‌گویی کوتاه با خبرنگار ایلنا در واکنش به سخنان معاون توسعه و مدیریت منابع آستان شاهچراغ (ع) گفت: ٣.۵ هکتار تخریبی که از آن یاد می‌شود از سال ٨٩ تا ٩۶ انجام گرفته است و ١٠ بنای ثبت ملی هم در این تخریب‌ها قرار داشت و برای خانه‌های سلیمی و منتصری که در اسفند ٩۶ تخریب شدند؛ شورای امنیت ملی رای به بازسازی عینی آنها داد اما بازسازی که نشد هیچ؛ بلکه در زمین این خانه‌های تاریخی در حال صحن‌سازی هستند.

کلانتری افزود: نگفته‌ایم که تخریب جدیدی در این محدوده اتفاق افتاده است بلکه در تخریب‌های قبلی این کار در حال انجام است.

وی با اشاره به استنادی که متولیان شاهچراغ (ع) به مصوبه کمیسیون ماده ۵ می‌کنند، تصریح کرد: بعد از این مصوبه، دو اتفاق افتاد یکی دیوان عدالت اداری تفیض اختیار به استان را باطل کرد و آن را به شورای عالی معماری وشهر‌سازی سپرد که هنوز از طرف این شورا هیچ طرحی مصوب و ابلاغ نشده است.

دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز ادامه داد: مورد دوم اینکه سال گذشته کل پهنه ٣۶٠ هکتاری بافت تاریخی شیراز به ثبت ملی رسید و هنگامی که بافتی ثبت ملی می‌شود نمی‌توان در عرصه ثبتی بدون نظارت میراث و بدون تاییدیه آن گودبرداری کرد.

وی خاطرنشان کرد: با وجود اینکه امضای مدیرکل میراث فرهنگی وقت فارس در اردیبهشت ١۴٠١ پای مصوبه کمیسیون ماده ۵ وجود دارد اما با باطل شدن تفیض اختیاراستانی عملا کمیسیون ماده ۵ قابلیت اجرا ندارد.

منبع:ایلنا