منابع شورشی گفتند که ارتش تحت توافقی پذیرفته در ازای خروج امن از شهر کنترل امور را به دست آنها بسپارد. ویدئوهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهند که اسلام‌گرایان افراطی با موتورسیکلت در شهر تردد می‌کنند و گروهی هم در میدان اصلی شهر به نشانه شادی تیر هوایی شلیک می‌کنند.

مقام‌های دولت بشار اسد و یا ارتش سوریه هنوز هیچ اظهار نظری در این خصوص نداشته‌اند. با سقوط درعا، نیروهای اسد چهار شهر مهم را در طول یک هفته به شورشیان واگذار کرده‌اند.

درعا که پیش از آغاز جنگ داخلی ۱۳ سال پیش بیش از ۱۰ میلیون نفر جمعیت داشت، از اهمیت نمادین به‌عنوان زادگاه قیام برخوردار است. این شهر که هم مرز اردن است در حال حاضر حدود ۱ میلیون نفر جمعیت دارد.

تصرف درعا پس از آن صورت گرفت که شورشیان اواخر جمعه اعلام کردند که تا آستانه شهر مرکزی حمص که یک نقطه تقاطع کلیدی بین پایتخت و سواحل مدیترانه است پیشروی کرده‌اند. تصرف حمص، دمشق را از سنگر ساحلی اقلیت علوی اسد و از پایگاه دریایی و هوایی متحدان روس او در آنجا قطع خواهد کرد.

ائتلافی از گروه‌های شورشی، که شامل گروه اسلام‌گرای افراطی هیئت تحریر الشام (HTS) نیز می‌شود، از نیروهای وفادار به دولت اسد در حمص خواستند که به آن‌ها بپیوندند.

پیش از پیشروی شورشیان، هزاران نفر از مردم حمص به سمت مناطق ساحلی لاذقیه و طرطوس، که پایگاه‌های قدرت دولت هستند، گریختند.

آخرین روزهای بشار اسد؟

شورشیان در جریان یک حمله سریع که از ۲۷ نوامبر آغاز شد، شهرهای حلب و حما را در شمال غرب و مرکز سوریه تصرف کردند. در نشانه‌ای نگران‌کننده دیگر برای اسد در شرق، نیروهای کرد سوری اعلام کردند که گروه داعش نیز توانسته است کنترل برخی مناطق شرق سوریه را به دست بگیرد.

در همین حال تلویزیون دولتی سوریه گزارش داد که حملات هوایی روسیه و سوریه در روز جمعه که ستادهای شورشیان را در مناطق روستایی حما، ادلب و حلب هدف قرار داده بودند، حداقل ۲۰۰ نفر از اسلام‌گرایان افراطی را کشته‌ است. این خبر به نقل از مرکز هماهنگی روسیه در سوریه منتشر شد.

یک منبع در ارتش سوریه اعلام کرد که نیروهای حزب‌الله تحت حمایت ایران در حمص و مناطق اطراف آن مستقر شده‌اند تا از دفاع دولت حمایت کنند.

رسانه‌های دولتی سوریه نیز گزارش دادند که در عملیات نیروهای هوایی سوریه و روسیه، همراه با استفاده از توپخانه، موشک‌ها و خودروهای زرهی در مناطق روستایی حمص، ده‌ها شورشی کشته شده‌اند. با وجود انتشار چنین اخباری در میدان پیش‌روی نیروهای ستیزه‌جو ادامه دارد.

تصرف حمص موقعیت‌های قدرتمندی را برای شورشیان فراهم می‌کند و باعث می‌شود که آنها یک زنجیره استراتژیک از حلب در مرز ترکیه در شمال تا درعا در مرز اردن در جنوب را تحت کنترل خود داشته باشند.

احیای دوباره شورشیان

با ادامه پیشروی شورشیان، آمریکا، روسیه و اردن روز جمعه از شهروندان خود خواستند که سوریه را ترک کنند.

بر اساس گزارش دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۲، درگیری‌های سوریه بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ بیش از ۳۰۵ هزار کشته برجای گذاشته است. اگرچه اسد توانست با کمک متحدان کلیدی‌اش همچون روسیه، ایران و حزب‌الله لبنان کنترل بیشتر مناطق سوریه را بازپس بگیرد، اما همه این متحدان اخیراً به دلیل بحران‌های دیگر تضعیف شده‌اند و این فرصت را به شورشیان سنی مذهب داده‌اند تا دوباره قدرت بگیرند.

بر اساس گزارش نیویورک تایمز، تهران که از زمان آغاز جنگ غزه در سال گذشته بر تنش‌ها با دشمن اصلی‌اش، اسرائیل، متمرکز شده، روز جمعه تخلیه مقامات و پرسنل نظامی خود از سوریه را آغاز کرد.

این موضوع نشان‌دهنده ناتوانی ایران در حفظ اسد در قدرت است. همچنین عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران جمعه شب در اظهار نظری معنا دار گفته بود که «هرچه مقدر خداوند باشد برای بشار اسد پیش می‌آید.»

تلویزیون حکومتی ایران هم در زیرنویس خود به جای استفاده از عباراتی چون گروه‌های تکفیری یا تروریست، این شورشیان را «مخالفان مسلح دولت سوریه» معرفی کرده که می‌تواند از تغییری معنادار در سیاست‌های جمهوری اسلامی حکایت داشته باشد.

تمام این تحولات در حالی رخ می‌دهد که روز شنبه دیداری با حضور وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه در دوحه برگزار می‌شود که می‌تواند تا اندازه‌ای سرنوشت آینده سوریه را تعیین کند.