شنبه ۱۱/۱۴/ ۱۴۰۲ـ ایالات متحده آمریکا یک هفته پس از کشته شدن سه نظامی آن در اردن در عملیات پهپادی شبه نظامیان وابسته به جمهوری اسلامی ایران، تهدید خود را در واکنش به این حمله به اجرا گذاشت و در شب چهاردهم بهمن ۱۴۰۲، در عملیاتی هوایی ۸۵ نقطه در سوریه و عراق را که متعلق به به نیروهای مرتبط با جمهوری اسلامی بودند، هدف قرار داد. عملیات صورت گرفته به نظر می رسد که گسترده ترین حمله به مواضع مرتبط با ایران پس از عملیات «آخوندک» در سال ۱۳۶۷ است.

***

 «جو بایدن» رییس جمهور آمریکا گفته است که هدف قرار دادن مواضع شبه نظامیان مرتبط با جمهوری اسلامی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحت عنوان «محور مقاومت» آنها را تاسیس و پشتیبانی می کند، شروع واکنش ایالات متحده به کشته شدن سه نظامی آن در اردن در مرکزی به نام «برج ۲۲» است که عملیات نظامی علیه داعش را هدایت می کند.

بعد از عملیات آخوندک که بزرگترین درگیری نیروی دریایی آمریکا پس از جنگ جهانی دوم بود، نیروهای ایالات متحده به تلافی حملات ایران به کشتی های تجاری و نظامی در خلیج فارس، و حملات نیابتی آنها به نفتکش هایی که در این پهنه آبی در حال عبور و مرور بودند، عملیات بهمن ۱۴۰۲، گسترده ترین حمله به مواضع مرتبط با جمهوری اسلامی بوده است.

در عملیات آخوندک به دلیل اینکه نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مستقیما درگیر هدف قرار دادن کشتی ها در خلیج فارس بودند و نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی هم از آنها پشتیبانی می کرد، آمریکا هم به طور مستقیم وارد درگیری شد و ضمن هدف قرار دادن سکوهای نفتی ایران در خلیج فارس که از آن استفاده نظامی می شد، خسارت بسیار گسترده ای به توان دریایی جمهوری اسلامی زد.

«اکبر هاشمی رفسنجانی» در خاطرات خود در سی‏‏ ام فروردین ۱۳۶۷ از قول دریادار«محمدحسن ملک زادگان»، فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش جمهوری ایران نوشته است «۶۴ نفر شهید شدند، یک ناو و یک ناوچه از دست رفت.»

حملات گسترده آمریکا به نیروهای نیابتی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ۳۵ سال پس از عملیات آخوندک در حال انجام است. جمهوری اسلامی ایران در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی بابت حمله آمریکا به سکوهای نفتی ایران در خلیج فارس به دیوان بین المللی دادگستری شکایت کرد اما دیوان در رای خود اقدام آمریکا را عملی مغایر با حقوق بین المللی و تعهدات دولت آمریکا تشخیص نداد.

بنابراین بر اساس رای قضات دیوان و استدلال صورت گرفته در آن که درباره موقعیتی مشابه وضعیت فعلی ایران و آمریکا صادر شده است، به سختی بتوان حملات آمریکا به مواضع شبه نظامیان مورد حمایت سپاه در سوریه و عراق را یکسره غیرقانونی خواند.

این حملات گسترده شدن دامنه نبردهای نیابتی در منطقه است که جمهوری اسلامی تحت حکمرانی «علی خامنه ای» سرمایه گذاری وسیعی روی آن کرده است. ایران پس از ساقط کردن «صدام حسین» رهبر وقت عراق در سال ۱۳۸۲ توسط آمریکا و نیروهای ائتلافی با این کشور و اشغال نظامی عراق، حضوری طولانی مدت در آن را آغاز کرد که در نهایت به توافق امنیتی با دولت قانونی عراق منجر شد که از قضا روابط گرمی هم با ایران داشت.

همزمان با تهدیدهای نظامی ایالات متحده علیه ایران در دوره «جورج بوش»، جمهوری اسلامی شروع به تاسیس گروه های شبه نظامی در عراق کرد که با حمله به آمریکایی ها و منافع آن، سیاست خود را به اخراج نیروهای ایالات متحده از منطقه عنوان می کردند. خامنه ای و فرماندهان نظامی هم در تهران به صراحت همین خواسته را مطرح می کردند.

هسته اصلی گروه های شبه نظامیان که سپاه پاسداران در عراق تاسیس کرده است، معارضان شیعه عراقی بودند که در جنگ هشت ساله، با پناه آوردن به ایران، علیه حکومت صدام مبارزه می کردند و الگوی آن هم حزب الله لبنان -اولین گروه نیابتی جمهوری اسلامی – بود که سپاه در اوایل دهه ۱۳۶۰ به آن شکل داد.

گروه های شبه نظامی متعددی که با هدایت خامنه ای و مدیریت «قاسم سلیمانی» فرمانده کشته شده نیروی قدس شعبه برون مرزی سپاه، در عراق تاسیس شد، پس از بهار عربی و سرکوب خونین اعتراضات شهروندان سوی به «بشار اسد»، در سوریه هم با همان الگو تکرار شد.

این ساختار شبه نظامی و غیررسمی به جمهوری اسلامی فرصت می داد که نفوذ خود در سوریه و عراق را بالا ببرد و با ضربه های محدود اما پی درپی و ادامه دار، نبردی فرسایشی با آمریکا در پی بگیرد بدون آنکه رسما مسئولیت و تبعات این حملات را بپذیرد یا آمریکا بتواند به راحتی آن را به حکومت ایران نسبت دهد.

هرکجا که لازم بوده – همانند وضعیت اخیر و پس از کشته شدن سه نظامی آمریکایی در اردن- جمهوری اسلامی، با عقب نشینی لفظی، مسئولیت اعمال گروه‌های شبه نظامی را متوجه خود این گروه‌ها اعلام کرده و هربار که خطر نظامی آمریکا کاهش پیدا کرده، مجددا حمایت مالی و تسلیحاتی و لفظی از شبه نظامیان نیابتی را از سرگرفته است.

با اینکه عملیات علیه سلیمانی در دی ۱۳۹۸ و کشته شدن او و یکی از رهبران گروه های نیابتی به نام «ابومهدی المهندس» به تلافی کشته شدن یک پیمانکار مرتبط با آمریکا در عراق بود، جمهوری اسلامی پس از این عملیات، «انتقام اصلی» از آمریکا را «اخراج» نظامی ایالات متحده از منطقه عنوان کرد و خامنه ای در سخنرانی خود در تهران وعده داد که این امر محقق می شود.

از آن زمان تاکنون شدت حملات گروه‌های نیابتی به مواضع آمریکا فراز و فرود داشته اما هرگز متوقف نشده و در تداوم آن وقفه‌ای نیفتاده است.

اینک جو بایدن رییس جمهور ایالات متحده در آخرین ماه های ریاست جمهوری اش اعلام کرده که حملات هوایی گسترده به عراق و سوریه و مواضع مرتبط با ایران، تازه آغاز راه است.

هرچند مسائل خارجی از کم اهمیت ترین موضوعات مورد توجه رای دهندگان آمریکایی است اما مساله کشته شدن آمریکایی ها، صورت مساله را متفاوت می‌کند.

از آنجایی که انتخابات ریاست جمهوری اسلامی در حدود ۱۰ ماه دیگر در پیش است، مساله حملات گروه‌های نیابتی ایران، عملا وارد مناظره های انتخاباتی خواهد شد و اگر رییس جمهور کنونی پاسخ درخوری برای آن نداشته باشد، بر وضعیت او و حزب اش در انتخابات پیش رو اثر منفی خواهد داشت.

اینکه سرانجام عملیات فعلی آمریکا در عراق و سوریه چه خواهد بود و چه میزان بازدارندگی برای ایالات متحده ایجاد کند، از هم اکنون روشن نیست اما دو حقیقت در این ارتباط وجود دارد.

اول اینکه سیاست های ویرانگر علی خامنه ای در نبردهای نیابتی در منطقه، عراق و سوریه را محل تاخت و تاز دولت‌های خارجی کرده است. اسرائیل از یک دهه پیش به طور هفتگی مواضع سپاه در سوریه را هدف نظامی قرار داده و حملات نیابتی ها، حضور نظامی آمریکا در عراق و سوریه را موجه کرده است. تعداد اتباع کشته شده جمهوری اسلامی ایران که از فرماندهان و درجه داران سپاه بودند، به مراتب از کشته شدگان عملیات آخوندک بیشتر شده است. جمهوری اسلامی نظامیان خود را از دست می دهد بدون اینکه بتواند پاسخ متناسبی به آن بدهد.

به بیان دیگر بر خلاف آنچه جمهوری اسلامی می گوید که گروه های نیابتی یا «محور مقاومت» برای خارج کردن نیروهای نظامی امریکا از منطقه است، اتفاقا ستیزه جویی و بی ثبات سازی منطقه به دست این گروه ها، نه تنها هدف خامنه ای را محقق نکرده، بلکه سیاست های رهبر جمهوری اسلامی باعث شده خاک دو کشور همسایه به طور مدام محل حملات نظامی آمریکا و اسراییل باشد و تعداد نظامیان کشته شده سپاه، به رقم قابل توجهی برسد.

و دوم اینکه پس از ۳۵ سال ایالات متحده را در نزدیک حالت به نبرد مستقیم نظامی با ایران قرار داده است. جمهوری اسلامی هم اکنون فرماندهان ارشد نظامی خود را از سوریه و عراق فراخوانده و احتمال دارد که برای آرام شدن وضعیت و رفع خطر، مدتی از تنش ها کم شود اما این یک وضعیت باثبات در منطقه نیست.

هرچند بایدن اعلام کرده به دنبال نبرد گسترده دیگری در خاورمیانه نیست اما واکنش های بعدی گروه‌های نیابتی و متغیرهای پیش بینی نشده در جمهوری اسلامی، ممکن است هر آن شکل این جنگ های نیابتی را تغییر دهد.

منبع: ایران وایر/ فرامرز داور