پس از سقوط بشار اسد روایت‌های مختلفی از جانب ترکیه، آمریکا، روسیه و ایران در خصوص چرایی سقوط سریع بشار اسد از قدرت را شاهد بوده‌ایم.
به اعتقاد این ناظران حملات رژیم صهیونیستی به منطقه ساحل سوریه بدون اطلاع یا هماهنگی نیرو‌های روس نیز غیر ممکن است؛ طرطوس که یکی از اهداف شب گذشته بود قلعه روسیه در سوریه است؛ آیا سامانه پدافندی روسیه نمی‌توانست با این حمله مقابله یا آن را دفع کند.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، ولادیمیر پوتین روز پنج‌شنبه ۲۹ آذر در نخستین موضع‌گیری علنی خود در مورد سقوط حکومت بشار اسد در سوریه، گفت که روسیه «چهار هزار نیروی جنگی» جمهوری اسلامی ایران را از سوریه خارج کرد.
رئیس‌جمهور روسیه در نشستی خبری که هر سال در آخرین روز‌های سال میلادی برگزار می‌کند، گفت کشورش «به درخواست تهران» چهار هزار نیروی نظامی ایرانی را از سوریه خارج کرده است.
در واکنش به این سخنان، محمداسماعیل کوثری، فرمانده سپاه و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، روز پنج‌شنبه ۲۹ آذر با اظهار اینکه «جمهوری اسلامی اجازه نمی‌دهد نیروهایش را روسیه جابه‌جا کند»، گفت روسیه تعدادی از اتباع لبنان، افغانستان و کشور‌های دیگر را که به صورت مستشاری در سوریه فعالیت می‌کردند، به تهران منتقل کرد.
محمداسماعیل کوثری در این زمینه گفت «ما به هیچ‌وجه چهار هزار نیرو در سوریه نداشتیم.» کوثری این افراد را شهروندان کشور‌های دیگر خواند.
سردار محمد جعفر اسدی، معاون قرارگاه خاتم‌الانبیا در واکنش به سخنان پوتین گفت: دقیقا نمی‌دانم ۴۰۰۰ نیرو بوده‌اند یا خیر، ولی تعداد زیادی ایرانی از قدیم در سوریه زندگی می‌کردند و روسیه بیشتر آنها را به ایران منتقل کرد.
او یادآور شد: اینها نیرو‌های مستشاری ایران نبوده‌اند، ما خودمان نیرو‌های مستشاری مان را از سوریه خارج کردیم.
سردار اسدی ادامه داد: وقتی اسد سقوط کرد، روس‌ها در جهت انتقال اتباع ایرانی با ما همکاری کردند. آنها همه غیرنظامی بودند، ما اجازه نمی‌دهیم نیرو‌های نظامی مان را روسیه جا به جا کند.
او خاطر نشان کرد: بیشتر این تعدادی که به اسم ایرانی آمده‌اند، شیعیان افغانستانی هستند. ما حتی به معلمان مان که بطور رسمی در سوریه بودند، گفتیم از طریق لبنان به ایران بیایند.
معاون قرارگاه خاتم الانبیا گفت: نیرو‌های تحت امر ما در سوریه تعداد زیادی نبودند. تعدادی از این نیرو‌هایی که روس‌ها آورده‌اند افغانستانی، پاکستانی و حتی سوری هستند که در آنجا از خدمتگزاران حرم حضرت رقیه و حضرت زینب بوده‌اند که به صرف شیعه بودن و نجات جان خود، به ایران آمده‌اند.
پس از طرح این موضوع که چرا ایران مقابل مخالفان مسلح از نظام بشار اسد حمایت نکرد نیز ارجاع به سخنان مقامات ایران در این زمینه ابعاد موضوع را مشخص می‌کند.
علی‌اکبر احمدیان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران گفته است «ایران هیچ‌گاه قرار نبود جای ارتش سوریه بجنگد.»
دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران درباره نقش ایران در تحولات پس از داعش در سوریه گفت: «با تمایل دولت سوریه قوای خود را تخلیه کرده بودیم و در منطقه حضور عملیاتی نداشتیم که تصمیم بگیریم همراهی بکنیم یا نه. بنابراین، در مورد این که می‌گویند ایران عرصه را رها کرد، ما اصلا آنجا نبودیم که بخواهیم رها کنیم.»
اسماعیل کوثری نیز درباره زمان‌بندی انتقال نیرو‌های ایران پس از سقوط بشار اسد گفت: «اینکه چرا ما زودتر مستشاران خود را از سوریه خارج نکردیم، به این علت بود که گفتیم تا آخرین لحظه بایستیم تا شاید ارتش سوریه ایستادگی کند که دیدیم نه ارتش ایستادگی کرد و نه بشار اسد.»
اظهارات پوتین در حالی بود که برخی ناظران معتقدند تمامی پرواز‌ها توسط ایران و تمامی تدابیر خروج توسط نیرو‌های خودی انجام شد؛ نیرو‌های روس بر خلاف همیشه باند فرودگاه باسل الأسد را ترک کرده و به مواضع دیگری عقب نشینی کرده بودند. ایران در تامین امنیت فرودگاه باسل و پایگاه حمیمیم به آنها کمک کرد.
به گفته برخی ناظران از ماه‌ها قبل نقش مخرب روسیه در پرونده سوریه قابل مشاهده بود؛ از همکاری تنگاتنگ با رژیم صهیونیستی در جنوب سوریه تا فشار‌های جدی به دولت سابق برای محدود کردن نیرو‌های مقاومت و اخیرا تخلیه یک‌باره تمامی مواضع در مناطق مختلف سوریه.
به اعتقاد این ناظران حملات رژیم صهیونیستی به منطقه ساحل سوریه بدون اطلاع یا هماهنگی نیرو‌های روس نیز غیر ممکن است؛ طرطوس که یکی از اهداف شب گذشته بود قلعه روسیه در سوریه است؛ آیا سامانه پدافندی روسیه نمی‌توانست با این حمله مقابله یا آن را دفع کند.
«هاکان فیدان» وزیر خارجه ترکیه نیز در روایت ترکی از حوادث منجر به سقوط اسد گفته است: با روس‌ها و ایرانی‌ها صحبت کردیم و مطمئن شدیم که آنها در معادله سوریه، مداخله نمی‌کنند. با روس‌ها و ایرانی‌ها صحبت کردیم و آنها متوجه شدند و درک کردند.
«جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی بایدن با تاکید براینکه آمریکا مستقیماً در حمله‌ای که شورشیان را در سوریه به قدرت رساند، شرکت نداشت، از آن حمایت نکرد و بخشی از آن نبود، گفت: ما بخشی از یک تلاش گسترده منطقه‌ای و بین‌المللی برای تضعیف حامیان اسد بودیم. نقش آمریکا مستقیم نبود، اما در ایجاد شرایط برای رها کردن اسد بدون حمایت و پشتیبانی حضور داشت.
سخنان مقامات ترکیه و آمریکایی نیز نشان از نوعی معامله در خصوص موضوع سوریه را نشان می‌دهد. «رحمان قهرمانپور» کارشناس مسائل بین الملل معتقد است در اینکه معامله‌ای در خصوص سوریه وجود داشته تردیدی نیست.
وی می‌گوید: سفیر ایران در سوریه وجود معامله را تایید کرد. اما درباره جزئیات آن چیزی نگفت. پس تا اینجا اصل معامله قابل دفاع است، اما هنوز معلوم نیست جزئیات آن چگونه بوده و بازیگران اصلی آن چه دولت‌هایی بودند؟ آمریکا و روسیه؟ یا روسیه و ترکیه؟ اگر فرض معامله امریکا و روسیه درباره سوریه درست باشد آن گاه می‌توان گفت روسیه آماده توافق‌های دیگری با آمریکا در منطقه در دوران ترامپ هم خواهد بود. توافق درباره غزه، قفقاز جنوبی و با احتمال کمتر مساله هسته‌ای ایران. جنگ اوکراین روسیه را در شرایط بسیار سختی قرار داد.