زیاد قندور (بی بی سی عربی): ممنوعیت اسرائیل علیه آژانس سازمان ملل متحد برای پناهندگان فلسطینی (اونروا) و فعالیت‌های آن قرار است اواخر این ماه اجرایی شود که توانایی این آژانس را در غزه و کرانه غربی تحت اشغال اسرائیل به شدت محدود خواهد کرد.
سازمان‌های امدادی و تعدادی از کشورها، از جمله بریتانیا، فرانسه، آلمان و ژاپن، نسبت به این اقدام ابراز نگرانی جدی کرده و می‌گویند که این اقدام پیامدهای وخیمی برای فلسطینی‌ها، بویژه ساکنان غزه که تقریبا تمام آنها به کمک‌ها و خدمات اونروا وابسته هستند، خواهد داشت.
اما توقف فعالیت اونروا برای فلسطینی‌ها چه معنایی خواهد داشت و چرا اسرائیل مدت‌هاست که با این سازمان مخالفت کرده است؟
بیش از یک سال پس از آنکه جنگ در غزه آغاز شد، آنچه جمانه عماد، مادر دو فرزند را بیش از همه نگران می‌کند، درگیری مسلحانه نیست، بلکه تلاش مداوم برای دسترسی به غذا، آب و دیگر کالاهای اساسی است.
خانم عماد، ۲۶ ساله، یک روزنامه‌نگار ساکن خان یونس در جنوب غزه، می‌گوید وضعیت بدتر از هر زمان دیگری در طول جنگ است.
او می‌افزاید: «هیچ غذا یا نوشیدنی وجود ندارد. من یک دختر کوچک دارم که به شدت به بسیاری از مواد غذایی نیاز دارد، اما هیچ یک از آنها در دسترس نیست.»
جمانه عماد، مانند تقریبا همه کسانی که در غزه زندگی می‌کنند، هم در زمان جنگ و هم قبل از آن به کمک‌ها و خدمات اونروا – که برخی آن را به عنوان یک شاهرگ برای فلسطینی‌ها توصیف می‌کنند – متکی بوده است.
اونروا که در سال ۱۹۴۹ تأسیس شد تا به ۷۵۰ هزار فلسطینی که پس از ایجاد اسرائیل از خانه‌های خود رانده شدند یا گریختند رسیدگی کند، اکنون به بزرگترین آژانس امدادی در غزه تبدیل شده است و در این منطقه ۱۳ هزار نفر و در مجموع در سراسر خاورمیانه بیش از ۳۰ هزار نفر را بکار گرفته است.
در مجموع، این آژانس اکنون از حدود ۵ میلیون و ۹۰۰ هزار پناهنده فلسطینی ثبت‌شده در منطقه، از جمله در اردن، لبنان و سوریه، مراقبت می‌کند.
علاوه بر ارائه کمک‌های غذایی و دیگر کالاهای اساسی، این آژانس مجموعه‌ای از خدماتی را که معمولا توسط مقامات دولتی ارائه می‌شود، انجام می‌دهد. مانند آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، ساخت جاده‌ها و حتی ارائه وام به کارآفرینان فلسطینی.
اما این آژانس هشدار داده است که اگر این ممنوعیت که در ماه اکتبر توسط پارلمان اسرائیل با اکثریت آرا تصویب شد، همان‌طور که برنامه‌ریزی شده است، در ۲۸ ژانویه اجرایی شود، فعالیت‌هایش در غزه و کرانه غربی، از جمله بیت‌المقدس شرقی، ممکن است متوقف شود.
در رأی گیری در کنست، ۹۲ نماینده به ممنوعیت رأی مثبت دادند، در حالی که تنها ۱۰ نفر با آن مخالفت کردند. این رأی گیری پس از آن صورت گرفت که دولت اسرائیل بارها اونروا را به تبانی با حماس در حملات ۷ اکتبر به اسرائیل متهم کرد. اسرائیل مدعی است که برخی از کارکنان اونروا در آن حملات شرکت داشته اند و بسیاری دیگر عضو سازمان های تروریستی هستند.
اونروا می گوید هرگونه تعامل با حماس صرفاً برای انجام وظایف آژانس بوده است و اسرائیل هرگز مدرکی برای تأیید ادعای خود مبنی بر اینکه بسیاری از کارکنان این آژانس عضو سازمان های تروریستی هستند، ارائه نکرده است.
حماس از زمانی که کنترل منطقه را از فتح، حزب رقیبش در ژوئن ۲۰۰۷ گرفت، نوار غزه را اداره می‌کند.
در حالی که قانون جدید فعالیت اونروا را در بیت المقدس شرقی و اسرائیل ممنوع خواهد کرد، همچنین از نظر عملیاتی تعامل کارکنان این آژانس با مقامات اسرائیلی را نیز منع می کند.
در عمل، اونروا می‌گوید این امر، کار در غزه و کرانه غربی تحت اشغال اسرائیل را تقریباً غیرممکن می‌کند، زیرا این آژانس برای فعالیت به توافق‌نامه هایی با اسرائیل وابسته است. از جمله برای انتقال کمک‌ها از طریق ایست های بازرسی بین اسرائیل و غزه، به توافق اسرائیل نیاز دارد.
اونروا همراه با جمعیت هلال احمر فلسطین، تقریباً تمام توزیع کمک ها را در غزه از طریق ۱۱ مرکز در سراسر منطقه مدیریت می کند.
از زمان آغاز جنگ در غزه، اونروا می گوید که بسته های غذایی را به تقریباً یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر توزیع کرده است. کمک هایی که با افزایش قیمت کالاهای اساسی مانند آرد، حیاتی تر شده‌اند.
رولاند فریدریش، مدیر امور اونروا در کرانه غربی می گوید: «اگر این قانون اجرایی شود، به این معناست که عملیات اونروا در کرانه غربی، از جمله بیت المقدس شرقی تحت اشغال و نوار غزه به احتمال زیاد متوقف خواهد شد.»
او افزود: «این اقدام فقط در کرانه غربی یعنی بیش از ۴۷ هزار کودک فلسطینی دیگر به مدرسه نخواهند رفت. و بیش از نیم میلیون پناهنده فلسطینی که خدمات پزشکی دریافت می کردند، دیگر به این خدمات دسترسی نخواهند داشت.»
آموزش تحت تهدید:
اونروا از سال ۱۹۵۰، زمانی که اولین مدارس این آژانس تأسیس شد، به فلسطینی ها آموزش داده است.
این آژانس اکنون صدها مدرسه را در غزه، کرانه غربی، اردن، لبنان و سوریه اداره می کند. اما آینده مدارس اونروا در مناطق فلسطینی اکنون در هاله ای از ابهام است.
در جریان جنگ، بسیاری از مدارس در غزه به عنوان پناهگاه‌های موقت برای فلسطینی‌های آواره استفاده شده‌اند. اونروا می‌گوید که نزدیک به ۷۰ درصد از مدارسش در غزه در جریان درگیری‌ها آسیب دیده‌اند. برخی از آنها به کلی تخریب شده یا به شدت آسیب دیده‌اند. این آژانس می‌گوید که ۹۵ درصد از مدارسی که آسیب دیده‌اند به‌عنوان پناهگاه برای آوارگان استفاده می‌شدند.
دعاء الزوربا، که ۲۰ سال است معلم مدرسه دخترانه اونروا در اردوگاه شعفاط در بیت‌المقدس شرقی است، گفت: «وقتی اولین بار خبر [ممنوعیت] را شنیدیم، والدین فورا شروع به پرسیدن درباره تاثیر احتمالی آن بر فرزندانشان کردند.»
او افزود: «ما فقط می‌توانستیم به آنها بگوییم که این وضعیت خارج از کنترل ماست.»
این مدرسه که در هر مقطع زمانی ۱۵۰۰ دانش‌آموز را آموزش می‌دهد، یکی از ٣ مدرسه ای است که در اردوگاه پناهندگان شعفاط – تنها اردوگاه فلسطینی در منطقه شهرداری بیت‌المقدس – فعالیت می‌کند.
خانم الزوربا گفت که نگرانی‌های دانش‌آموزان و والدین از احتمال تعطیلی مدرسه رو به افزایش است.
او افزود: «بعضی از بچه‌های بزرگ‌تر شرایط را درک کرده‌اند، اما کوچکترها بیشتر از حرف‌های مادرانشان خبر احتمال تعطیلی مدرسه را شنیده‌اند. بنابراین، آنها نگران شده‌اند.»
یکی از والدین گفت که احساس می‌کنند تعطیلی مدارس اونروا، که شرکت در آنها رایگان است، برای جامعه «فاجعه‌بار» خواهد بود.
دهه‌ها کشمکش:
ممنوعیت اونروا پس از اتهامات مکرر دولت اسرائیل مبنی بر ارتباط کارکنان این آژانس با حماس و حملات ۷ اکتبر صورت می‌گیرد.
در ژانویه ۲۰۲۴، اسرائیل ادعا کرد که ۱۲ نفر از کارکنان اونروا در حملات در جنوب اسرائیل که منجر به کشته شدن ۱۲۰۰ نفر و گروگان‌گیری ۲۵۱ نفر شد، شرکت داشته‌اند.
بسیاری از کشورها، از جمله آمریکا، بریتانیا و آلمان، در واکنش به این ادعاها، بودجه خود را برای این آژانس تعلیق کردند، اما بعدا تصمیم خود را لغو کردند.
تحقیقات سازمان ملل درباره ۱۹ کارمند اونروا نشان داد که ۹ نفر ممکن است در این حملات شرکت کرده باشند – کسانی که زنده بودند اخراج شدند.
اسرائیل بعدها مدعی شد که بیش از ۴۵۰ نفر از کارکنان اونروا عضو گروه‌های تروریستی هستند، اما بررسی سازمان ملل که در ماه اوت منتشر شد، نشان داد که اسرائیل هیچ مدرکی برای ادعاهای خود ارائه نکرده است.
در حالی که ممنوعیت اونروا بعد از آن صورت گرفت که درباره ارتباطش با حملات ۷ اکتبر صحبت شد، اما اسرائیل مدت‌هاست که منتقد این آژانس بوده است.
یکی از ادعاهای اصلی اسرائیل این است که اونروا به پناهندگان فلسطینی اجازه می‌دهد وضعیت پناهندگی را به نسل‌های بعدی منتقل کنند و امید آنها را به بازگشت به خانه‌هایشان در بخش‌هایی از آن که اکنون در اسرائیل است، تقویت می‌کند.
یولی ادلشتاین، نماینده حزب راست‌گرای لیکود نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو و یکی از طراحان اصلی لایحه ممنوعیت اونروا، می‌گوید: «شکی در این کشور نیست که اونروا بخشی از راه حل نیست، بلکه بخشی از مشکل است.»
آقای ادلشتاین، که پیش از این در چندین کابینه دولتی اسرائیل سمت هایی داشته است، می‌گوید: «این آژانس به طور جدایی ناپذیری با حماس مرتبط است.»
اونروا می‌گوید که تعاملاتش با حماس صرفاً در «سطح عملیاتی» و در چارچوب نقش این گروه به عنوان حاکمان بالفعل غزه صورت می‌گیرد.
یولی ادلشتاین افزود: «ما تا حد زیادی مدیون عملکرد اونروا هستیم که نسلی از جوانان فلسطینی را پشت سر به جا گذاشت که به جای تلاش برای بازسازی خود، خود را تحت عنوان پناهجوی بدبخت تلقی کرد.»
اما بر اساس قوانین بین‌المللی، فرزندان پناهندگان و نوادگان آنها نیز تا زمانی که راه‌حلی پایدار پیدا شود، به‌عنوان پناهنده شناخته می‌شوند.
اونروا گفته است که ادامه فعالیت این آژانس – ۷۵ سال پس از تأسیس آن – «انتخاب آژانس نبوده، بلکه نتیجه شکست جمعی کشورهای عضو در حل یک مشکل سیاسی است.»
دولت اسرائیل همچنین مدت‌هاست که آموزش‌های این آژانس و کتاب‌های درسی مورد استفاده آن را به‌دلیل تداوم دیدگاه‌های ضداسرائیلی محکوم کرده است.
در سال ۲۰۲۲، دیده‌بان اسرائیلی IMPACT-se اعلام کرد که مواد آموزشی مورد استفاده در مدارس اونروا به دانش‌آموزان می‌آموزند که اسرائیل در تلاش است «هویت فلسطینی را محو کند.»
کمیسیون اروپا نیز آنچه را که «مطالب یهودستیزانه» در کتاب‌های درسی تشکیلات فلسطینی خواند، «از جمله حتی تحریک به خشونت» شناسایی کرد. پارلمان اروپا بارها خواستار مشروط شدن تأمین مالی اتحادیه اروپا برای تشکیلات فلسطینی، که بخشی از کرانه غربی را اداره می‌کند، به حذف چنین محتویاتی شده است.
اونروا می‌گوید که برنامه درسی کشور میزبان دانش‌آموزانش را تدریس می‌کند، اما همچنین «به‌طور منظم و دقیق» تمامی کتاب‌های درسی و مواد آموزشی مورد استفاده در مدارسش را بازبینی می‌کند تا «تطابق آنها با ارزش‌های سازمان ملل و استانداردهای یونسکو را تضمین کرده و برتری آموزشی را ترویج کند و مدارا و حقوق بشر را تقویت کند.»
آینده‌ای بالقوه تاریک:
مشخص نیست که چه چیزی جایگزین اونروا در غزه و کرانه غربی، از جمله بیت‌المقدس شرقی، خواهد شد، اما نگرانی‌های گسترده‌ای وجود دارد که هیچ سازمان دیگری توانایی پر کردن جای خالی این آژانس را نداشته باشد.
در ژوئیه، آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، گفت که «هیچ جایگزینی» برای این آژانس وجود ندارد.
حتی پیش از جنگ، طبق آمار اونروا، بیش از دو سوم فلسطینی‌های ساکن غزه به‌دلیل محاصره‌ای که اسرائیل از سال ۲۰۰۷ اعمال کرده است، فقط به کمک‌های بشردوستانه برای زندگی متکی بودند.
زمانی که ممنوعیت اونروا تصویب شد، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت که «کمک‌های بشردوستانه پایدار باید در غزه در دسترس بماند» و اسرائیل برای اطمینان از این امر با شرکای بین‌المللی خود همکاری خواهد کرد.
اما تعدادی از سازمان‌های بشردوستانه در مورد امکان‌پذیری چنین برنامه‌ای ابراز تردید کرده‌اند. این فهرست شامل کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز می‌شود.
و در این میان، ساکنان غزه مانند جمانه عماد نمی‌دانند کمک از کجا خواهد آمد.
او می‌گوید: «صادقانه بگویم، نمی‌توانیم زندگی‌مان را بدون اونروا تصور کنیم. چه کسی بسته‌های غذایی به ما می‌دهد؟ و بچه‌ها کجا درس خواهند خواند؟ اگر این خدمات قطع شوند، وضعیت فاجعه‌بار خواهد بود.»
منبع: بی بی سی فارسی