به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ در اقتصاد سیاسی به همه افراد و گروه‌هایی که از یک سیاست یا یک رویه سود می‌برند، ذی‌نفع می‌گویند.
این گروه‌ها یا این افراد همه‌جا حضور دارند و هم به‌راحتی اجازه نمی‌دهند سیاستی جایگزین سیاست دیگری شود و منافع ناشی از آن به جیب افراد دیگری واریز شود.
بنابراین با سیاستمداران لابی می‌کنند و اگر به نتیجه نرسند، از ابزارهایی که در اختیار دارند استفاده می‌کنند
مثلاً نظام حکمرانی را از عواقب تغییر سیاست می‌ترسانند یا میان مردم رعب و وحشت ایجاد می‌کنند یا حتی گروه‌هایی را برای مخالفت با آن سیاست به اعتصاب و شورش تشویق می‌کنند و خلاصه همه کار می‌کنند تا سیاست‌های اصلاحی هرگز اجرا نشود.
شکل‌گیری گروه‌های ذی‌نفع در یک جامعه وابسته به کارکرد نظام حکمرانی و دستگاه سیاست‌گذاری آن است.
اقتصاددانان می‌گویند سیاست‌گذاری نادرست، بستر مستعدی برای ایجاد و رشد گروه‌های ذی‌نفع فراهم می‌آورد و پس از آن این گروه‌ها هستند که مانع تغییر در این سیاست‌ها می‌شوند.
به‌طور مشخص می‌توان به تحریم‌های اقتصادی اشاره کرد که موجب ایجاد امتیازهای خاص و شکل‌گیری گروه‌های منافع خاص شده است.
بررسی راز مانایی تحریم‌ها در اقتصاد ایران با چهارچوب‌های علم اقتصاد، در قالب ماندگاری نهادهای ناکارآمد قابل تحلیل است.
نهادهای ناکارآمد نهادهایی هستند که رفاه اجتماعی را حداکثر نمی‌کنند اما در جامعه ماندگار می‌شوند.
تحریم، رویه‌ها، فرآیندها و چهارچوب‌های مقرراتی و قانونی‌اش، نهادهای ناکارآمدی هستند که برای عده‌ای کوچک به هزینه عموم مردم ایران منافع خاص دارند.
یعنی عموم مردم ایران، با تورم‌های سنگین، سطح درآمد سرانه پایین، کمبود تکنولوژی، مهاجرت، آسیب‌های اجتماعی، شکل‌های فقر و اعتیاد و غیره، رفاهشان را در این سال‌ها از دست داده‌اند، اما در مقابل عده‌ای خاص از این موضوع بهره‌مند شده و نهادهای متعددی هم برای پشتیبانی از خود شکل داده‌اند.
به‌طور کلی در اقتصاد ایران منبع اصلی ثروت و کسب درآمد، نفت و گاز و پتروشیمی و فلزات اساسی و صنایع وابسته به آنها یا صنایع واردات‌محور مانند خودروسازی، داروسازی و… هستند و مسیر ارزش‌آفرینی از آنها می‌گذرد.
بخش عمده‌ای از این صنایع در اختیار گروه‌های نزدیک به قدرت هستند که تفکرات خاصی را به پیش می‌برند.
بعد از سال‌ها تحریم، گروه‌هایی که منابع ثروتشان به این صنایع وابسته بوده، به این نتیجه رسیده‌اند که با همین فروش پایین نفت با قیمت‌های تخفیف‌دار و صنایعی که در اختیار دارند هم می‌توانند کسب درآمد داشته و حضور خود در قدرت را ادامه دهند.
به همین دلیل این گروه ایدئولوژی خودکفایی و بی‌نیازی از دنیا را تبلیغ می‌کند و برنامه‌اش این است که یک اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده و کنترل‌شده را برپا کند که در آن بخش خصوصی نمی‌تواند چه در حوزه اقتصاد و چه در عالم سیاست از یک حدی فراتر رفته و قد علم کند.
آنها در هر صنعت یا نهاد مالی مثل بانک‌ها، بیمه‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا در هر موضوع مهمی مثل مباحث ارزی و بانکی که در نظر بگیریم، رانت‌های زیادی ناشی از تحریم‌ها را توانسته‌اند در این سال‌ها کسب کنند و این منافع بزرگ برای آنها، هزینه‌ای برای عموم مردم است.
با این توصیف اگر تحریم‌ها برداشته نشود، کاسبان تحریم بیشترین منفعت را می‌برند.
منبع: تجارت فردا