پیشنهاد دونالد ترامپ برای «به دست گرفتن کنترل و مالکیت غزه» و اسکان ساکنان آن در کشورهای دیگر با محکومیت گسترده بین‌المللی روبرو شده است. بلندپایه‌ترین مقام حقوق بشر سازمان ملل متحد تاکید کرده است که اخراج مردم از سرزمین‌های اشغالی مغایر با قوانین بین‌المللی است و منتقدان دموکرات آقای ترامپ آن را «پاکسازی قومی» خوانده‌اند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، گفته «بسیار حیاتی است که به زیربناهای حقوق بین‌المللی وفادار بمانیم و از هرگونه پاکسازی قومی به هر نحو و شکلی دوری کنیم».
روز چهارشنبه ولکر تورک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد گفت: «بسیار حیاتی است که به سمت مرحله بعدی آتش‌بس حرکت کنیم، تا تمامی گروگان‌ها و زندانیان که به‌صورت خودسرانه اسیر شده‌اند، آزاد شوند، جنگ پایان یابد و بازسازی غزه با احترام کامل به حقوق بین‌الملل بشردوستانه انجام شود. هرگونه انتقال اجباری یا اخراج مردم از سرزمین‌های اشغالی به‌شدت ممنوع است.»
از متحدان اروپایی آمریکا مانند بریتانیا، فرانسه، آلمان و اسپانیا گرفته تا رقبای این کشور مانند چین و روسیه نیز این پیشنهاد را رد کرده‌اند.
ایده آقای ترامپ همچنین با محکومیت گسترده از سوی کشورهای عربی مانند عربستان، اردن، مصر و قطر روبرو شده است.
این کشورها با تأکید بر راه‌حل دو کشوری، مخالفت خود را با هرگونه اشغال یا جابه‌جایی اجباری فلسطینیان اعلام کرده‌اند.
محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، این طرح را «نقض جدی قوانین بین‌المللی» خوانده و تأکید کرده است که غزه بخش جدایی‌ناپذیر دولت فلسطینی است.
اما در اسرائیل سیاست‌مداران راست تندرو با اشتیاق از این ایده آقای ترامپ استقبال کرده‌اند. ایتمار بن گویر، وزیر امنیت ملی سابق اسرائیل که در اعتراض به توافق‌نامه آتش‌بس با حماس استعفا کرده بود، گفته است که در صورت اجرای این طرح به دولت بازمی‌گردد.
بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل، نیز گفته است که طرح ترامپ «پاسخ حقیقی» به حمله هفتم اکتبر حماس است.
او گفت که اسرائیل اکنون «ایده خطرناک کشور فلسطینی» را دفن خواهد کرد.
واکنش‌ها در واشنگتن چه بود؟
در داخل آمریکا و در حالی که مقام‌های دولت دونالد ترامپ و حلقه سیاست‌مداران نزدیک به او از ایده تخلیه غزه استقبال و حتی آن را «پیشرو و نوآوارانه» تفسیر کرده‌اند، مخالفان دموکرات آقای ترامپ این اظهارات او را «خطرناک، مغایر با سیاست‌های اصولی آمریکا و نقض قوانین بین المللی» خوانده‌اند.
الیزابت وارن، سناتور ارشد ایالت ماساچوست گفته: «اتخاذ چنین رویکردی از سوی یک رئیس‌جمهور، خطرناک و در تضاد با ارزشهای آمریکاست».
سناتور روبن گالیو (دموکرات-آریزونا) اظهارات آقای ترامپ را «کاملا کوته فکرانه، احمقانه و غیرقانونی است» خواند و گفت «ایالات متحده غزه را اشغال یا تسخیر نخواهد کرد».
الکساندر گرین، عضو دموکرات مجلس نمایندگان از ایالت تگزاس گفته: «پاکسازی قومی در غزه جوک نیست، به ویژه هنگامی که از دهان رئیس جمهوری آمریکا که قوی‌ترین فرد جهان است بیرون بیاید».
در مقابل اظهارات تند دموکرات‌ها، جمهوری‌خواهان کنگره روز چهارشنبه تلاش کردند ضمن حمایت ضمنی از آقای ترامپ از ایده تصرف یا مالکیت غزه فاصله بگیرند و همچون مایک جانسون، رئیس مجلس نمایندگان بگویند آنچه رئیس جمهوری گفته «نیاز به تفسیر و موشکافی دارد».
مارکو روبیو، وزیرخارجه آمریکا که تا همین یک ماه پیش یکی از سناتورهای برجسته کنگره بود هم گفته نیت آقای ترامپ از این ایده «اقدامی خشن یا تحکمی» نبوده است.
آقای روبیو که به عنوان وزیرخارجه جدید آمریکا نقش محوری در پیشبرد سیاست های خارجی آقای ترامپ دارد، عصر چهارشنبه گفت: «آنچه پرزیدنت ترامپ روز گذشته اعلام کرد یک پیشنهاد و تمایل آمریکا برای برعهده گرفتن مسئولیت بازسازی این منطقه (غزه) است».
بریتانیا؛ باید به فلسطینی‌ها اجازه داده شود که غزه را بازسازی کنند
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، بار دیگر حمایت این کشور را از «راه‌حل دو کشور مستقل» اعلام کرد و بر اهمیت حفظ آتش‌بس در غزه تأکید کرد.
او در پاسخ به پرسشی درباره ایده آقای ترامپ در جلسه پارلمان گفت که تصاویر اخیر از هزاران فلسطینی که در میان ویرانه‌های غزه به خانه بازمی‌گردند او را تحت تأثیر قرار داده است.
او گفت «آنها باید اجازه داشته باشند به خانه‌های خود بازگردند، باید اجازه داشته باشند که غزه را بازسازی کنند، و ما باید در مسیر رسیدن به راه‌حل دو کشور مستقل در کنار آنها باشیم.»
استارمر همچنین تصاویر دیدار امیلی دماری، گروگان بریتانیایی-اسرائیلی آزادشده، با مادرش را «بسیار تأثیرگذار» خواند و بر اهمیت ادامه آتش‌بس، آزادی باقی گروگان‌ها و ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه تأکید کرد.
دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، بر تعهد کشورش به «راه‌حل دو کشور مستقل» تأکید کرد و گفت: «ما باید شاهد آن باشیم که فلسطینیان در سرزمین خود در غزه و کرانه باختری زندگی و پیشرفت کنند.»
رهبران و مقام‌های دیگر کشورها هم به این اظهارات آقای ترامپ که شب گذشته و هنگام دیدار با بنیامین نتانیاهو طرح کرد واکنش نشان داده‌اند:
وزارت خارجه فرانسه نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که با «هرگونه جابه‌جایی اجباری جمعیت فلسطینی در غزه» مخالف است و تاکید کرد که این سرزمین نباید تحت کنترل طرف ثالثی قرار گیرد. کریستوف لموان، سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه هم گفته است: «فرانسه بار دیگر مخالفت خود را با هرگونه جابجایی اجباری جمعیت فلسطینی غزه اعلام می‌کند، اقدامی که نقض جدی حقوق بین‌الملل، حمله به آرمان‌های مشروع فلسطینیان، و همچنین مانعی بزرگ برای راه‌حل دو کشوری و عاملی بی‌ثبات‌کننده برای شرکای نزدیک ما، مصر و اردن، و همچنین کل منطقه خواهد بود.»
وزارت خارجه عربستان سعودی نیز اعلام کرد که «هرگونه تلاش برای آواره‌سازی فلسطینی‌ها را رد می‌کند» و افزود که بدون ایجاد کشور فلسطین، عربستان روابط خود را با اسرائیل عادی نخواهد کرد.
آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان، گفته است که نوار غزه متعلق به فلسطینیان است و اخراج آنها غیرقابل قبول و مغایر با حقوق بین‌الملل خواهد بود. او گفته است این اقدام همچنین باعث رنج و نفرت جدیدی خواهد شد… هیچ راه‌حلی نباید بدون در نظر گرفتن خواست فلسطینیان تحمیل شود.»
به غیر از متحدان آمریکا دو کشور چین و روسیه نیز به طور رسمی از این طرح به شدت انتقاد کردند.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت که تنها راه‌حل برای بحران خاورمیانه اجرای «راه‌حل دو کشور مستقل» است.
وزارت خارجه چین نیز دربیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور با پیشنهاد رئیس‌جمهور آمریکا مخالف است. لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، در یک کنفرانس خبری اظهار داشت که پکن امیدوار است تمامی طرف‌ها از آتش‌بس و مدیریت پس از جنگ به‌عنوان فرصتی برای بازگرداندن مسئله فلسطین به مسیر صحیح حل‌وفصل سیاسی بر اساس راه‌حل دو کشوری استفاده کنند.
دیپلمات ارشد پکن گفته است: «در مورد اصل اساسی حاکمیت پس از جنگ در غزه، موضع چین بسیار روشن است و آن این است که فلسطینیان باید فلسطین را اداره کنند. بنابراین، ما با جابه‌جایی اجباری مردم در غزه مخالفیم. همچنین امیدواریم که طرف‌های مربوطه از آتش‌بس و حاکمیت پس از جنگ در غزه به‌عنوان فرصتی برای بازگرداندن مسئله فلسطین به مسیر صحیح حل‌وفصل سیاسی بر اساس راه‌حل دو دولتی استفاده کنند، تا صلحی پایدار در خاورمیانه برقرار شود.»
پیشنهاد دونالد ترامپ درباره غزه چیست؟
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در خط مشی خود نسبت به خاورمیانه چرخشی شگفت‌انگیز کرد و در کنفرانس مشترک خبری با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، گفت نزدیک به دو میلیون فلسطینی ساکن غزه باید به طور دائمی از این منطقه به خارج منتقل شوند تا آمریکا بتواند مالکیت غزه را بر عهده بگیرد و آن را تبدیل به منطقه ساحلی تفریحی (ریویرای خاورمیانه) کند. آقای ترامپ هیچ‌گونه جزئیاتی درباره این طرح ارائه نداد.
او گفت غزه بعد از ۱۵ ماه جنگ با اسرائیل به مخروبه‌ای تبدیل شده که زندگی در آن خطرناک است.
بنیامین نتانیاهو در این کنفرانس خبری دونالد ترامپ را برای «متفاوت اندیشیدن و فکر کردن ورای چارچوب‌های متعارف» ستود و گفت این ایده «می‌تواند تاریخ را عوض کند.»
او گفت: «شما به خال می‌زنید. چیزهایی را می‌بینید که دیگران از دیدن آنها خودداری می‌کنند… این آن نوع تفکری است که شکل تازه‌ای به خاورمیانه خواهد داد.»
رئیس جمهور آمریکا به خبرنگاران گفت: «فکر می‌کنم آنها باید یک تکه خاک خوب، تازه و زیبا داشته باشند و از برخی درخواست خواهیم کرد که پول ساخت آن را فراهم کنند و آن را زیبا کنند و قابل سکونت و لذت‌بخش کنند. فکر می‌کنم این خیلی بهتر از برگشتن به غزه است که تجربه دهه‌ها و دهه‌ها مرگ را پشت سر گذاشته است.»
او گفت که این «سرزمین‌ها» (برای اسکان ساکنان غزه) می‌تواند در مصر، اردن یا کشورهای دیگر باشد.
یک خبرنگار از او پرسید که آیا این به معنی جابجایی اجباری (پاکسازی قومی) مردم از غزه نیست؟ دونالد ترامپ در پاسخ گفت اگر اهالی غزه فرصت ترک آنجا را داشته باشند «با اشتیاق» چنین می‌کنند.
او گفت: «آنها آنجا هستند چون چاره دیگری ندارند. چه دارند؟ درحال حاضر یک تل بزرگ آوار است. تصاویر آن را دیده‌اید؟»
آواربرداری از غزه چقدر طول می‌کشد؟
نمودار
برنامه محیط زیست سازمان ملل اعلام کرده است که ممکن است آواربرداری و پاکسازی بقایای مواد منفجره جنگ غزه ۲۱ سال طول بکشد.
جنگ ۱۵ ماهه در غزه پس از رسیدن به توافق آتش‌بس در ۱۹ ژانویه پایان یافت اما آثار ویرانگری افزون بر تلفات انسانی به جا گذاشته است.
قبل از شروع این جنگ ۲/۲ میلیون نفر ساکن غزه در چهار شهر اصلی، یعنی رفح و خان یونس در جنوب، دیرالبلح در مرکز و شهر غزه زندگی می‌کردند و بر اساس آمار اعلام شده در ۱۴ ژانویه ۱/۹ میلیون نفر از آنها در نتیجه جنگ در داخل غزه آواره شدند.
برنامه محیط زیست سازمان ملل هشدار داده است که بازسازی خرابه‌های جنگ غزه زمان بسیار زیادی را در برخواهد گرفت.
این سازمان سیستم‌های آب و فاضلاب را «تقریبا کاملا از بین رفته» توصیف می‌کند و درباره زباله‌های جمع‌آوری شده در اطراف اردوگاه‌ها و پناهگاه‌ها و خطر آلوده شدن خاک و منابع آبی منطقه در اثر مواد شیمیایی ناشی از پنل‌های خورشیدی تخریب شده و مهمات مورد استفاده در جنگ، هشدار می‌دهد و تخمین می‌زند که بیش از ۵۰ میلیون تن آوار از این تخریب‌ها انباشته شده است.
سازمان ملل می‌گوید که پاکسازی آوارها و بقایای مهمات و مواد منفجره جنگ ممکن است تا ۲۱ سال طول بکشد.
اینگر اندرسن، مدیر اجرایی برنامه محیط زیست سازمان ملل می‌گوید: «خسارات زیست‌محیطی قابل توجه و رو به رشد در غزه، مردم این منطقه را درگیر روندی دردناک و طولانی برای بازسازی می‌کند.»
«حقوق مشروع فلسطینی‌ها غیرقابل مذاکره است»
رهبر و مقامات ارشد تشکیلات فلسطینی با شدت‌بیان پیشنهاد دونالد ترامپ مبنی بر اینکه آمریکا نوار غزه را «تصرف کند» رد کردند.
طبق بیانیه‌ای که دفتر محمود عباس منتشر کرده است آنها «به شدت مخالفت خود را با هرگونه تلاش برای تصرف نوار غزه و آواره کردن فلسطینی‌ها از سرزمین خود» اعلام کردند.
این بیانیه تأکید می‌کند که «حقوق مشروع فلسطینی‌ها غیرقابل مذاکره است» و غزه «جزئی جدایی‌ناپذیر از دولت فلسطینی» محسوب می‌شود.
در بیانیه‌ای جداگانه، محمود عباس طرح‌های ترامپ را «نقض جدی قوانین بین‌المللی» خواند.
طبق گزارش خبرگزاری رسمی تشکیلات فلسطینی، وفا، محمود عباس گفته است: «ما اجازه نخواهیم داد که حقوق مردممان، که برای آنها دهه‌ها مبارزه کرده و فداکاری‌های بزرگی کرده‌ایم، پایمال شود.»
او همچنین تأکید کرد که بدون ایجاد کشور مستقل فلسطین بر اساس «راه‌حل دو کشور مستقل»، صلح و ثبات در منطقه محقق نخواهد شد.
ریاض منصور، سفیر فلسطینی‌ها در سازمان ملل متحد، با انتشار یک ویدئو به طرح دونالد ترامپ برای به دست گرفتن کنترل غزه و سکونت دادن آنها در یک «تکه سرزمین خوب، زیبا و تازه» واکنش نشان داده است.
او در ویدئویی که دفتر نمایندگی فلسطینی‌ها در سازمان ملل منتشر کرد، گفت: «برای کسانی که می‌خواهند آنها را به یک جای شاد و خوب بفرستند، اجازه دهید به خانه‌های واقعی خود در اسرائیل برگردند.»
او افزود که فلسطینی‌ها و ساکنان غزه آرزو دارند به خانه‌های خود در این باریکه برگردند و افزود: «وطن ما وطن ماست… می‌خواهند غزه، مدارس، بیمارستان‌ها، زیرساخت‌ها را بازسازی کنند چون این خانه آنهاست و عاشق زندگی در آن هستند. به نظرم رهبران باید به آرزوهای مردم فلسطینی احترام بگذارند.»
«دستورالعملی برای ایجاد هرج و مرج و تنش در منطقه»
سخنگوی حماس پیش‌تر در روز سه‌شنبه به اظهار نظری که رئیس‌جمهور آمریکا پیش از ارائه طرح جنجالی‌اش، ابراز کره بود، انتقاد کرد. آقای ترامپ گفته بود اهالی غزه نباید به این ناحیه بازگردند و در عوض باید در جای دیگری سکونت داده شوند.
سامی ابوزهری به چند شبکه خبری گفت که ایده ترامپ «دستورالعملی برای ایجاد هرج و مرج و تنش در منطقه» است.
او گفت: «مردم ما در نوار غزه اجازه نخواهند داد این طرح‌ها اجرا شود. آنچه مورد نیاز است پایان اشغال و تعرض علیه مردم ما است، نه اخراج آنها از سرزمینشان.»
عربستان سعودی هم تاکید کرد که بدون ایجاد یک کشور فلسطینی روابط با اسرائیل را برقرار نخواهد کرد.
وزارت خارجه عربستان در بیانیه‌ای که بعد از کنفرانس خبری ترامپ و نتانیاهو منتشر شد گفت که موضعش «قاطع و تزلزل‌ناپذیر است.»
این کشور اضافه کرد که «این موضوعی برای مذاکره نیست» و افزود که «صلح دائمی» بدون آنکه فلسطینی‌ها از «حقوق مشروع» خود برای داشتن یک کشور بهره‌مند نشوند ممکن نیست.
«راه حل دو کشوری» چیست؟
بسیاری از رهبران جهان با رد پیشنهاد دونالد ترامپ، بر نیاز به «راه‌حل دو کشوری» تأکید کرده‌اند.
«راه‌حل دو کشور» یک فرمول است برای صلح بین اسرائیل و فلسطینی‌ها که از حمایت جامعه بین‌المللی برخوردار است.
این فرمول پیشنهاد می‌دهد که یک دولت فلسطینی مستقل در کرانه باختری و نوار غزه با بیت‌المقدس شرقی به عنوان پایتخت در کنار دولت اسرائیل تشکیل شود.
اسرائیل با راه‌حل دو کشور مستقل مخالف است. اسرائیل می‌گوید هر توافق نهایی باید نتیجه مذاکرات با فلسطینی‌ها باشد و استقلال باید پیش‌شرط نباشد.
مقامات تشکیلات فلسطینی از راه‌حل دو کشوری حمایت می‌کنند اما حماس به دلیل مخالفت با وجود اسرائیل با این پیشنهاد موافق نیست.
حماس می‌گوید که ممکن است اگر به پناهندگان فلسطینی حق بازگشت داده شود، یک دولت فلسطینی موقت بر اساس مرزهای عملیاتی سال ۱۹۶۷ را بپذیرد بدون آنکه اسرائیل را به رسمیت بشناسد.
تلاش‌های پیشین برای حل این منازعه منجر به امضای توافق‌نامه‌ای به نام «توافق‌نامه‌های صلح اسلو» در سال ۱۹۹۳ میلادی میان رهبران اسرائیل و فلسطینی‌ها شد.
این توافق به عنوان چارچوبی برای مذاکرات صلح در نظر گرفته شده بود. با این حال، مذاکرات در نهایت فروپاشید و هر طرف دیگری را به عدم همکاری متهم کرد.
تلاش برای «الحاق سرزمین فلسطینی‌ها و آواره کردن ساکنان غزه و کرانه باختری» محکوم است
پادشاه اردن هرگونه تلاش برای آواره‌سازی فلسطینی‌ها را رد کرد.
عبدالله دوم، پادشاه اردن، مخالفت خود را درباره این طرح اعلام کرد. طبق بیانیه پادشاهی اردن، پادشاه این کشور امروز در گفت‌وگویی با امیر قطر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، بر «لزوم توقف شهرک‌سازی» تأکید کرده است.
در این بیانیه آمده است عبدالله دوم با هرگونه تلاش برای «الحاق سرزمین فلسطینی‌ها و آواره کردن ساکنان غزه و کرانه باختری را محکوم کرده است و بر لزوم تضمین پایداری فلسطینیان در سرزمین خود تأکید کرده است.»
ملک عبدالله همچنین خواستار افزایش تلاش‌های بین‌المللی برای حفظ آتش‌بس و تشدید پاسخ‌های بشردوستانه به بحران شد.
وزیر امور خارجه مصر نیز امروز در قاهره با نخست‌وزیر تشکیلات فلسطینی دیدار کرد. دو طرف مخالفت خود را با طرح ترامپ برای تصرف غزه اعلام کردند.
طبق بیانیه وزارت خارجه مصر، در این دیدار بر«اهمیت پیشبرد پروژه‌های بازسازی اولیه، پاکسازی و ارسال سریع کمک‌های بشردوستانه» تأکید شده است.
بیانیه می‌افزاید که این اقدامات باید «بدون خروج فلسطینیان از نوار غزه انجام شود، به‌ویژه با توجه به تعلق خاطر آنها به سرزمینشان و امتناع از ترک آن.»
وزیر خارجه مصر تأکید کرد که کشورش از «حقوق مشروع و غیرقابل انکار ملت فلسطین» حمایت می‌کند و خواستار «تلاش برای دستیابی به یک راه‌حل سیاسی دائمی و عادلانه از طریق راه‌حل دو دولتی و ایجاد یک دولت مستقل فلسطین» شد.
منبع: بی بی سی