«۹ کشور مجهز به سلاح هسته‌ای در جهان در سال‌های اخیر با اتکای بیشتر به تسلیحات هسته‌ای خود، مدرن‌سازی آن را سرعت بخشیده‌اند.»
درحالی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بار دیگر از اعضای ناتو خواسته است تا برای دفاع از خود بیشتر هزینه کنند، موضوع گسترش چتر هسته‌ای فرانسه به سراسر اتحادیه اروپا مورد توجه بسیاری قرار گرفته و واکنش‌های فراوانی را هم به همراه داشته است.
اما چتر هسته‌ای فرانسه چیست؟ آیا پیشنهاد گسترش آن، دکترین هسته‌ای فرانسه را نقض نمی‌کند؟ و در صورت گسترش، به چه میزان از اروپا محافظت خواهد کرد؟
دهه‌ها ضعف در بودجه‌های نظامی اروپا
بحث‌ها دربارهٔ خودکفایی اروپا در تامین امنیت خود در شرایطی مطرح شده که دونالد ترامپ روز ۱۶ اسفند بار دیگر دربارهٔ تعهد ایالات متحده در ناتو گفت که آمریکا نباید به کمک کشورهایی بیاید که از نظر او، به اندازهٔ کافی برای دفاع از خود هزینه نمی‌کنند.
رئیس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید به خبرنگاران گفت: «فکر می‌کنم عقل سلیم این است، نه؟ اگر هزینه نکنند از آن‌ها دفاع نمی‌کنم. وقتی این موضوع را مطرح کردم خیلی مورد انتقاد قرار گرفتم. آن‌ها گفتند: او ناتو را نقض می‌کند».
رئیس‌جمهور آمریکا همچنین گفت که بزرگترین مشکل ناتو این است که اگر ایالات متحده با دردسر مواجه شود و با فرانسه یا کشورهای دیگر عضو ناتو تماس بگیرد آن‌ها آن‌طور که آمریکا به آنان یاری می‌رساند، کمک نخواهند کرد.
برای چندین دهه، کشورهای اروپایی تا حد زیادی به دلیل تضمین‌های امنیتی واشینگتن در چارچوب ناتو، هزینه‌های نظامی خود را کاهش داده‌اند.
ایالات متحده که در سال ۲۰۲۴ نزدیک به ۳.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور نظامی کرد، چندین سال است که از ضعف هزینه‌های نظامی اروپا انتقاد می‌کند.
دونالد ترامپ در ماه ژانویه گفت که معتقد است کشورهای عضو ناتو باید پنج درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف دفاع کنند.
کمیسیون اتحادیه اروپا به تازگی از یک طرح ۸۰۰ میلیارد یورویی برای آنچه «تسلیح مجدد اروپا» خوانده، خبر داد.
استقبال کشورهای شرق اروپا از چتر هسته‌ای فرانسه
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در روزهای گذشته موضوع به اشتراک گذاشتن چتر هسته‌ای فرانسه با دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا را مطرح کرده است.
این پیشنهاد با واکنش محتاطانهٔ رهبران اتحادیه اروپا و در عین حال خشم مسکو مواجه شده است.
اما این اولین بار است که مکرون چنین ایده‌ای را مطرح می‌کند. او در فوریهٔ ۲۰۲۰ و در دورهٔ اول ریاست‌جمهوری خود طی سخنرانی در کالج جنگ چنین پیشنهادی را مطرح کرده بود. رئیس‌جمهور فرانسه در آن زمان بر ضرورت «گفت‌وگوی استراتژیک» در مورد «نقش بازدارندگی هسته‌ای فرانسه» در امنیت اروپا تاکید کرده بود.
اما در آن زمان کشورهای اروپایی اغلب با سکوت از کنار این پیشنهاد عبور کردند.
مکرون این بار در ۱۵ اسفند در سخنرانی خود خطاب به مردم فرانسه هشدار داد که روسیه «در سال‌های آینده به تهدیدی برای فرانسه و اروپا تبدیل می‌شود».
او با اشاره به تلاش روسیه برای تجهیز بیشتر ارتش خود در سال‌های آینده، پیشنهادش برای «باز کردن بحث راهبردی در مورد حفاظت از متحدانمان در قاره اروپا از طریق بازدارندگی ما» را به منظور پاسخ به «دعوت تاریخی صدراعظم آینده آلمان»، فریدریش مرتس، دوباره روی میز گذاشت.
برخی از رهبران کشورهای اروپایی از این پیشنهاد استقبال کرده‌اند و به ویژه دونالد توسک نخست‌وزیر لهستان گفت: «چتر هسته‌ای چیزی است که می‌تواند به ما برتری آشکاری نسبت به روسیه بدهد».
توسک افزود: «مثل همیشه، جزئیات مهم هستند، اما این اعلام آمادگی فرانسه چیزی بسیار امیدوارکننده است».
دکترین هسته‌ای فرانسه چه می‌گوید؟
اما ایدهٔ «چتر هسته ای فرانسه بر اروپا» ظاهرا تناقض‌هایی را با دکترین بازدارندگی هسته‌ای این کشور ایجاد کرده است.
بر اساس این دکترین، بازدارندگی هسته‌ای فرانسه باید دارای «استقلال در تصمیم‌گیری» و «ابهام استراتژیک» باشد.
به گفته وزارت نیروهای مسلح فرانسه، «بازدارندگی هسته‌ای فرانسه یک وظیفه منحصراً دفاعی دارد: هدف آن جلوگیری از هرگونه جاه‌طلبی یک رهبر دولتی برای حمله به منافع حیاتی فرانسه است».
در این عبارت، «منافع حیاتی» دقیقاً مشخص نشده و تعریف آن بر عهده رئیس‌جمهور فرانسه گذاشته شده تا او منافع حیاتی کشور را مشخص کند. این ابهام آگاهانه بخشی از استراتژی بازدارندگی هسته‌ای فرانسه است.
مکرون در سخنرانی تلویزیونی ۱۵ اسفند خود گفت که تصمیم نهایی برای فشار دادن دکمهٔ تسلیحات اتمی فرانسه با این کشور خواهد بود، اما او توضیحی دربارهٔ منافع مشترک مورد پوشش این چتر هسته‌ای ارائه نکرد.
توانایی هسته‌ای فرانسه چیست؟
اعتبار بازدارندگی آمریکا تاکنون متکی بر موشک‌های مستقر در اروپا و حمایت سیاسی روسای جمهور متوالی آمریکا از اصل پنجم منشور پیمان ناتو بوده است.
این اصل تصریح می‌کند که هرگونه حمله به یک کشور عضو این اتحاد حمله‌ای است به همه اعضای آن؛ اما این اصل استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در این شرایط را الزام‌آور نکرده است.
پس از پیشنهاد مکرون، این پرسش مطرح شده که اساساً چتر هسته‌ای فرانسه به چه میزان توانایی پر کردن جای خالی احتمالی چتر هسته‌ای آمریکا در اروپا را دارد.
به گفتهٔ اندیشکده سوئدی سیپری، فرانسه ۲۹۰ کلاهک هسته‌ای دارد، که در مقایسه با نزدیک به چهار هزار کلاهک هسته‌ای آمریکا، بیش از ده برابر کمتر است.
اما این میزان کم، بخشی از ویژگی دکترین هسته‌ای فرانسه بوده، زیرا سیاست هسته‌ای فرانسه بر «میزان واقعا لازم» تسلیحات هسته‌ای تاکید دارد و ورود به یک مسابقهٔ تسلیحاتی را منع می‌کند.
تسلیحات هسته‌ای فرانسه از دریا، از طریق زیردریایی‌ها و همچنین از هوا، از طریق جنگنده‌های رافائل قابل استفاده است.
تسلیحات هسته‌ای بریتانیا، دیگر کشور اروپایی، حتی از فرانسه کمتر است و تصمیم‌گیری در مورد آن از آزادی عمل کمتری برخوردار است، زیرا در چارچوب ناتو تعریف شده است.
با وجود نگرانی کشورهای اروپایی درباره امنیت‌شان در آینده، هنوز آمریکا رسماً اعلام نکرده است که قصد دارد چتر هسته‌ای خود را از اروپا بردارد.
منبع خبر: سایت رادیوفردا