وقتی ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین در میانه یک کنفرانس خبری تماس تلفنی امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه را پاسخ داد، در واقع پنجره‌ای به دنیای جدیدی از دیپلماسی راهبردی و ژئوپولیتیک گشود.
زلنسکی از مکرون پرسید: «می‌تونم تا ۱۵ یا ۲۰ دقیقه دیگه باهات تماس بگیرم؟» و سپس به پاسخ دادن به سؤالات خبرنگاران ادامه داد. زلنسکی بعدها گفت که روزی یک‌بار با مکرون صحبت می‌کند.
به‌گزارش خبرگزاری فرانسه، یکی از مشاوران مکرون گفته است: «مکالمه‌های موبایلی بین رهبران جهان شکلی جدید از دیپلماسی است؛ دیپلماسی‌ای مستقیم‌تر و خودجوش‌تر که ارتباطات را سریع‌تر و مکررتر می‌سازد.»
به‌گفتهٔ یکی از اعضای تیم مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه تقریباً هر روز با زلنسکی و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، صحبت می‌کند. همین روال درباره نخست‌وزیر بریتانیا، کی‌یر استارمر، نیز صدق می‌کند.
با این حال، این سبک از دیپلماسی پیامدهایی هم داشته است؛ دیپلمات‌هایی که پیش‌تر واسطه‌های ضروری برای ارتباطات راهبردی و ژئوپولیتیکی بودند، اکنون تا حدی کنار گذاشته شده‌اند.
از زمان بازگشت ترامپ به کاخ سفید با سبک رهبری غیرمرسومش، این تماس‌های مستقیم بیشتر شده‌اند.
در گذشته، تماس تلفنی بین دو رئیس‌جمهور باید از قبل توسط تیم‌های آن‌ها برنامه‌ریزی و در حضور دستیاران انجام می‌شد. اما این روزها چنین تماس‌هایی بسیار غیررسمی‌تر شده‌اند.
مکرون گفته که ترامپ گاهی مستقیماً و بدون هشدار قبلی با او تماس می‌گیرد، حتی او را وادار می‌کند جلساتش را ترک کند تا مکالمه‌ای سریع با او داشته باشد.
به‌نوشتهٔ خبرگزاری فرانسه، در کاخ الیزه، این وضعیت به‌عنوان «ریسک شغلی اجتناب‌ناپذیر» برای تأثیرگذاری بر ترامپ در نظر گرفته می‌شود.
برای اوکراین و متحدان اروپایی‌اش، این تماس‌ها اکنون اهمیتی دوچندان پیدا کرده‌اند، چراکه ترامپ سیاست خارجی‌اش را به‌صورت ناگهانی تغییر داده و مواضع ملایم‌تری نسبت به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اتخاذ کرده است.
آیا این روش خطرناک است؟
با این‌که این نوع تماس‌ها کاملاً نوظهور نیستند، اما استفاده از آن‌ها به شخصیت افراد نیز بستگی دارد.
یک دیپلمات سابق فرانسوی می‌گوید دونالد ترامپ ترجیح می‌دهد مستقیماً و بدون واسطه تماس بگیرد، در حالی که رئیس‌جمهور قبلی، جو بایدن، به روش‌های سنتی و بوروکراتیک پایبند بود.
میشل دوکلوس، سفیر سابق فرانسه و کارشناس مؤسسه اندیشه‌ای مونتنی، همچنین گفته است: «سرعت کارها بیشتر شده، و این تغییر ریتم باعث تغییر در ماهیت روابط شده است.»
به‌گفتهٔ این دیپلمات فرانسوی، در چارچوب سیاست خارجی فرانسه، این به‌معنای تمرکز روزافزون قدرت سیاست خارجی در دفتر ریاست‌جمهوری است.
ولودیمیر زلنسکی بلافاصله پس از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، دیپلماسی مستقیم از طریق موبایل را آغاز کرد.
در ابتدا با رئیس‌جمهور لهستان، آندژی دودا، تماس می‌گرفت؛ حتی برای موضوعاتی که در سطح رؤسای جمهور نبود، مثل مسائل لجستیکی و مرزی.
یکی از نزدیکان زلنسکی گفته است هدف این تماس‌ها «ساده‌سازی و تسریع امور تا حد ممکن» بود.
دوکلوس می‌گوید نقطه‌ضعف این سبک ارتباط این است که اگر رهبر پس از تماس‌ها، به‌سرعت محتوای آن را با مشاورانش در میان نگذارد، آن‌ها در بی‌اطلاعی کامل باقی می‌مانند.
البته استفاده از موبایل جایگزین کامل کانال‌های دیپلماتیک سنتی نشده است.
مثلاً ترامپ شماره موبایل شخصی خود را به زلنسکی داده، اما رئیس‌جمهور اوکراین تاکنون با آن تماس نگرفته است.
با وجود رویکرد نامتعارف ترامپ، وقتی اخیراً دو تماس تلفنی با پوتین داشت – تماس‌هایی که موجب شکستن انزوای بین‌المللی رئیس‌جمهور روسیه شد – از کانال‌های رسمی استفاده شده است.
اما ترامپ، که سابقهٔ اجرای برنامه‌های تلویزیونی واقع‌نما را هم در قدیم دارد، خودش گفته تماس‌های تلفنی زیادی با پوتین داشته که البته هیچ سند رسمی‌ای از آن‌ها وجود ندارد.
یان برمر، رئیس گروه مشاوره ریسک سیاسی اوراسیا گروپ، می‌گوید چنین ارتباطی «اگر بین دو رهبر باشد که به یکدیگر اعتماد دارند و رابطه‌ای پایدار و کارآمد دارند، می‌تواند مزیت بزرگی باشد»؛ موضوعی که غربی‌ها آن را در مورد پوتین رد می‌کنند.
اما موضوع مهم دیگر، محرمانگی تماس‌ها است. منابع دیپلماتیک می‌گویند رهبران معمولاً از پلتفرم‌های رمزگذاری‌شده مانند پیام‌رسان سیگنال برای تماس استفاده می‌کنند.
اما همین بستر زمانی استفاده شد که یک خبرنگار آمریکایی به‌طور تصادفی به یک گروه چت در سیگنال افزوده شد که مقامات ارشد دولت ترامپ در آن درباره برنامه‌های نظامی گفت‌وگو می‌کردند و حالا سناتورهای دموکرات خواهان تحقیقات دادستان کل آمریکا در مورد حادثۀ «لو رفتن اطلاعات حساس» در این گروه چت و بررسی احتمال نقض قوانین کیفری ایالات متحده از جمله «قانون جاسوسی» شده‌اند.
منبع: رادیو فردا