دومین حضور «مسعود پزشکیان» در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، ناموفقترین سفر یک مقام ارشد ایرانی از زمان تاسیس این سازمان در هشتاد سال گذشته است.
به غیر از سفرهای پرشکوه و موفق مقامهای ایرانی به سازمان ملل متحد پیش از انقلاب که معمولا با دیدار با مقامهای آمریکایی در نیویورک و واشنگتن دیسی همراه بود، تحقیرآمیز بودن سفر امسال پزشکیان، حتی با دورههای پس از انقلاب اسلامی هم قابل مقایسه نیست.
با وضعیت وخیم سیاسی ایران، انتظار نیست که همچون دوره شاه، دبیرکل سازمان ملل متحد و رییس مجمع عمومی به افتخار هیات ایرانی ضیافت و مهمانی برگزار کنند، اما حتی مثل دوره «محمد خاتمی» یا حتی «محمود احمدینژاد» و «حسن روحانی» هم، خبری از ملاقاتهای سطح بالا و انتظار برای شنیدن صدای تازه از ایران وجود نداشت.
سنت حضور هرساله رییسجمهور ایران در مجمع عمومی، از زمان احمدینژاد گذاشته شد. خاتمی دو بار به نیویورک رفت و «اکبر هاشمی رفسنجانی» اصلا نرفت. «علی خامنهای» هم یک بار در سال آخر ریاستجمهوری خود در مجمع عمومی حاضر شد و آن «بلندترین منبر جهان» اسمگذاری کرد.
پیش از انقلاب ۱۳۵۷، شاه هرگز هر سال در مجمع عمومی حاضر نمیشد. او در سال ۱۳۵۳ به مجمع پیام مکتوب فرستاد و خواستار ایجاد منطقه عاری از سلاحهای هستهای در خاورمیانه شد؛ پیشنهادی که جمهوری اسلامی سعی کرد آن را به نام خود کند.
قبل از آن، خود او در مجمع سخنرانی کرده بود: «خوشآمد شما را به نام ملتی که آن را نمایندگی میکنم، میپذیرم. این حقیقتی است که ایران یکی از بزرگترین کشورهای جهان نیست، اما یکی از قدیمیترین و یکی از کوشاترین کشورها در ارج نهادن به هرآنچه است که روح انسان را اعتلا میبخشد. بگذارید ما کشورها، اعم از بزرگ و کوچک، تنها بهخاطر دستاوردهای صلحآمیز با یکدیگر رقابت کنیم؛ چرا که تنها آن زمان، و نه پیشاز آن، بشریت از هراس رها خواهد شد.»
ایران جزو دولتهای مشارکتکننده در تاسیس سازمان ملل متحد و از نخستین دولتهایی است که به این نهاد پیوسته است، اما در هشتامین سالگرد با وضعیتی روبهرو شد که نقطه تاریکی در تاریخ روابط ایران و سازمان ملل متحد است.
سفر پنجروزه پزشکیان به نیویورک در ساعات آخر، با بازگشت تحریمهای شورای امنیت و اعمال مجدد همه قطعنامههای پیشین این شورا همراه بود. همزمان با این سفر و پس از ۱۰ سال، دوباره جمهوری اسلامی به ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد رفت که مربوط به دولتهایی است که تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی هستند.
زمانی که شورای امنیت در حال تصمیمگیری دراینباره بود، پزشکیان و هیات همراهش در هتلی در حوالی نیویورک در حال دیدار با شماری از ایرانیان بودند که دعوت او برای صرف شام را پذیرفته بودند. حالوهوای حاکم بر هیات جمهوری اسلامی، تناسبی با آنچه در حال اعمال علیه ایران و سرنوشت شهروندان بود، نداشت.
دیدارهای بیفایده، سخنرانی ملالآور و حضور حاشیهای
دیدارهای امسال پزشکیان در نیویورک عمدتا کمرمق، حاشیهای و در نهایت بیاثر بود. مهمترین دیدار او با روسای جمهور فرانسه و عراق بود. دیدار با «امانوئل مکرون» که کشورش عضو دائم شورای امنیت است، هیچ اثری بر رای منفی این کشور به قطعنامه پیشنهادی چین و روسیه برای تعویق بازگشت تحریمها نداشت.
دیدار با رییسجمهور عراق هم که در نظام پارلمانی این کشور یک مقام تشریفاتی در برابر نخستوزیر است که نفر اول اجرایی است، در شرایطی انجام شد که عراق در هفتههای اخیر مجبور شده در اجرای تحریمهای آمریکا علیه ایران، روند پایان دادن به خرید انرژی از جمهوری اسلامی را آغاز کند.
در رسانههای جمهوری اسلامی، سخنرانی پزشکیان در مجمع عمومی مهمترین دستاورد سفر او خوانده شد. رییسجمهور ایران در این سخنرانی بخش عمدهای را به حمله اسراییل و آمریکا در جریان جنگ دوازده روزه اخیر اختصاص داد و دیگر بخشهای سخنرانی او چنان تکراری و ملالآور بود که برخی از سیاستمداران ایرانی که در انتخابات زودهنگام سال گذشته حامی ریاستجمهوری او بودند، آشکارا گفتند بهتر بود پزشکیان با چنین سطحی از آمادگی، اصلا به نیویورک نمیرفت.
سخنرانی «بنیامین نتانیاهو»، نخستوزیر اسراییل که در آن از شکست دادن «محور شوم» جمهوری اسلامی، یعنی گروههای نیابتی گفت و وعده داد که «ملتهای باستانی ایران و اسراییل بهزودی در کنار هم خواهند بود»، بسیار بیشتر از سخنرانی پزشکیان، توجه ایرانیان را جلب کرد.
ملاقات رییسجمهور ایران با «آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل متحد، چهار روز پیش از آن بود که این سازمان بازگشت تحریمهای ایران را به ۱۹۳ کشور عضو ابلاغ کند. در اقدامی عجیب، جمهوری اسلامی پس از این ابلاغیه از گوترش و رییس دورهای شورای امنیت انتقاد کرد و «امیرسعید ایروانی»، نماینده دائم در سازمان ملل متحد گفت که از نظر جمهوری اسلامی تحریمها بازنگشته و آنچه هم قبل از تصمیم شورای امنیت باقی مانده بود، باید در ۲۷مهر که موعد لغو قطعنامه ۲۲۳۱ بوده، برداشته شود.
پزشکیان به سبک مرسوم جمهوری اسلامی در ضیافت دبیرکل سازمان ملل متحد برای رهبران شرکتکننده در اجلاس شرکت نکرد. از آنجا که در این مهمانی مشروبات الکلی هم برای سرو وجود دارد، مقامهای جمهوری اسلامی از ابتدای انقلاب بهمن ۱۳۵۷ در آن حاضر نمیشوند و یک فرصت مهم برای ملاقات با دیگر رهبران در فضایی غیررسمی را از دست میدهند.
تحقیر همزمان پزشکیان از طرف خامنهای و ویتکاف
در مدتزمان حضور پزشکیان در نیویورک، به گفته سخنگو دولت ایران، معلوم شد که جمهوری اسلامی از «استیو ویتکاف»، نماینده ویژه رییسجمهور آمریکا در امور خاورمیانه برای حضور در نشست ایران و سه کشور اروپایی هم دعوت کرده بوده، اما ویتکاف با خودداری از حضور، مانع تشکیل نشست شده است.
همزمان با پرواز پزشکیان از تهران به سوی نیویورک، «علی خامنهای» در یک سخنرانی کمسابقه تلویزیونی، بهنحوی به سیاستهای ایالات متحده تاخت که مانع هرگونه دیدار احتمالی روسای جمهور ایران و آمریکا شود که برخی از سیاستمداران جمهوری اسلامی پیشنهاد کرده بودند. غافل از اینکه پیش از رسیدن پزشکیان به نیویورک، «دونالد ترامپ» با انجام سخنرانی خود، به واشنگتن دیسی بازگشته بود.
حتی ملاقاتهای «عباس عراقچی»، وزیر خارجه جمهوری اسلامی هم در زمان حضور پزشکیان در نیویورک بیفایده و شکستخورده بود. عراقچی پساز این سفر اعلام کرد که جمهوری اسلامی با تعویق بازگشت تحریمها موافقت کرده بود، اما این بار اروپاییها دیگر موافق آن نبودند.
سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان، تابستان سال جاری گفته بودند که آماده تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ و عقب انداختن مهلت بازگشت قطعنامهها هستند تا شاید در آن فاصله راهحلی برای اختلافات پیدا شود، اما وزارت خارجه جمهوری اسلامی با آن مخالفت کرد.
«اسماعیل بقایی»، سخنگو این وزارتخانه گفته بود که تمدید قطعنامه به معنی ادامه یک فشار سیاسی به ایران است. کمتر از سه ماه بعد، ایران از این تصمیم پشیمان شده بود، اما بریتانیا، آمریکا و فرانسه، از بازگشت تحریمها در شورای امنیت حمایت کردند.
تحریم ایران در حضور وزیر در هشتادمین سال تاسیس سازمان ملل
نقطه اوج این شکست زمانی بود که خود عراقچی در شورای امنیت و پس از بازگشت تحریمها سخنرانی کرد و سه روز بعد در نیویورک ماند و منکر بازگشت تحریمها شد.
واکنش افکار عمومی ایران که نشانهای از میزان اعتباری است که برای وزیر خارجه قائل میشود، ساخت تصاویر کمیک و ویدیویی بود که میگفت عراقچی برای خرید سوغاتی برای همسرش به نیویورک رفته و انگیزه دیگری نداشته است. دولت آمریکا امسال امکان خرید هیات جمهوری اسلامی از فروشگاههای آمریکایی را چنان محدود کرده بود که وزارت خارجه ایران به اعتراض گفت حتی خرید فروشگاهی و تهیه مایحتاج عادی ماموران جمهوری اسلامی هم با مشکل جدی روبهرو شده بود.
این تصمیم در واکنش به خریدهای عمده سالهای گذشته هیات ایرانی بود که با استفاده از مصونیت دیپلماتیک و هواپیمای تشریفاتی جمهوری اسلامی که امکان انتقال رایگان این خریدها را فراهم میکرد، انجام میشد. امسال مقامهای آمریکایی گفته بودند در شرایطی که مردم ایران در حال گذران زندگی با مشقت و فقر هستند، هیات ایرانی اجازه خرید حتی یک جفت جوراب را هم نخواهد داشت.
هیات ایرانی در مدتزمان حضور در نیویورک، اجازه نداشت تا چهار خیابان دورتر از مقر سازمان ملل متحد حرکت کند. این وضعیت تحقیرآمیز حتی در زمان دولتهای قبلی جمهوری اسلامی که در یک مورد روسای آن به ارتکاب جنایت علیه بشریت در اعدام هزاران زندانی در تابستان ۱۳۶۷ متهم بود، رخ نداده بود.
زمانی که پزشکیان و پس از چند روز عراقچی به تهران رسیده بودند، اتحادیه اروپا، بریتانیا، آمریکا، ژاپن، کانادا و حتی ترکیه، براساس بازگشت تحریمهای شورای امنیت، تحریمهای تازهای علیه جمهوری اسلامی اعلام کردند.
شکستهای پیدرپی دولت پزشکیان در روابط خارجی ایران که حتی در مقایسه با دولت بهشدت ضعیف و ناتوان «ابراهیم رئیسی» هم رکوردهای تازهای محسوب میشود، در سفر او به نیویورک به اوج رسید و دورهای تازه در جمهوری اسلامی آغاز شد؛ زیر سایه بیسابقهترین تحریمهای بینالمللی که در حضور همزمان رییسجمهور و وزیر خارجه اعمال شد. وضعیتی که تا پیشاز این سابقه نداشت.
نقل از سایت ایران وایر