انقلاب اسلامی در هجرت :ایران با پیشینه‌ای چندهزار ساله، به سبب موقعیت جغرافیایی و بیش از هفت هزار سال تمدن و فرهنگ و نیز تنوع فرهنگی در جغرافیای زیستی خود، یکی از شاخص‌ترین کشورها در حوزه میراث فرهنگی بشری است و یکی از مهمترین کانون‌های تمدنی محسوب می‌شود. از اینرو صیانت و حفاظت از میراث فرهنگی کشور و شناخت ارزش آن مقوله‌ای فرا نسلی است و هرگونه سهل انگاری و عدم توجه می‌تواند منجر به خسارات غیر قابل جبران و بازگشت گردد و از طرف دیگر بسیاری مجموعه‌داران و موزه‌ها به دنبال آثار فرهنگی و تاریخی ایرانزمین هستند و این موضوع باعث ترویج جرم قاچاق عتیقه در کشور شده است.
به گفته دکتر مرتضی ادیب زاده، باستان شناس، سالانه بین 5 تا 6 هزار شیء تاریخی در پایتخت کشف می‌شود! و بگفته هانس مارتین هینز رئیس ایکوم جهانی ( سازمانی که نماد جهانی موزه و موزه داری است و در سال 62 همزمان با یونسکو تاسیس شد و 120 اکنون کشور جهان منجمله ایران دارای کمیته‌های ملی ایکوم هستند ): بعد از قاچاق اسلحه و مواد مخدر، قاچاق اشیاء تاریخی- فرهنگی مقام سوم را در جهان دارد.
برای اینکه خوانندگان محترم پی به ابعاد قاچاق اشیاء عتیقه و تاریخی ببرند به ذکر تنها یک نمونه می‌پردازیم:
آمار کشفیات یگان حفاظت میراث فرهنگی در شش ماه نخست سال 1393 به سه هزار و ۶۰۰ اثر تاریخی از جمله ۸۳۳ سکه منحصربفرد تاریخی رسید. این آثار ضبط شده متعلق به دوره‌های هخامنشی، ساسانیان، سلجوقیان، دوره اسلامی و ایلخانی بودند که از یک زن و مرد قاچاقچی کشف و ضبط شدند. اما براستی اگرتنها درعرض 6 ماه ۳۶۰۰ اثر از قاچاقچیان تنها در چند عملیات کشف شده باشد، درچند دهه اخیر چند اثر تاریخی کشف شده و چند هزار اثر باستانی به دست نیامده و از کشور خارج شده‌اند؟ خوانندگان محترم خود می توانند ابعاد چنین فاجعه‌ای را در حوزه میراث فرهنگی به تصویر بکشند. این فاجعه امکان پذیر نبود اگر ضعف قانونی و هرج و مرج قانونی و مشخص نبودن متولی و مسئول و نیز سهل انگاری، بعضا تعمدی، از سوی نظام ولایت فقیه درجهت عدم حفاظت از میراث فرهنگی و اماکن و محوطه‌های باستانی و تاریخی وجود نداشت. این کاستی‌های سهوی و عمدی ایجاد انگیزه و فرصت برای قاچاق و شکل‌گیری مافیای قاچاق گشته است.
کارشناسان و صاحب نظران اعتقاد دارند برای فرهنگسازی در زمینه حفظ و حراست از اموال فرهنگی و تاریخی لازم است در کتب درسی مدرسه، دروسی به منظور آشنایی با اهمیت و ارزش چنین اشیائی گنجانده شود. وقتی آثار تاریخی با قدمت 4800 ساله جیرفت فقط با کیسه‌ای آرد معاوضه می‌شوند، نشان از این امر دارد که سودجویان از کاستی‌های فرهنگی و اقتصادی مردم، بیشترین بهره را می‌برند.
٭انقلاب اسلامی در هجرت:
اما در کنار مساله قاچاق اشیاء عتیقه و باستانی، ایران با پدیده عدم حفاظت و تخریب آثار ملی و بناهای تاریخی و سهل‌انگاری مسئولین و یا بی‌اعتنایی و عدم درک ارزش بناهای تاریخی و نیز بهانه کمبود بودجه و نیز تعمد نهادهای نظامی و افراد وابسته به نظام در تخریب آنها و نیز سودجویی اشخاص و مالکان بناهای تاریخی ( اغلب خانه‌ها و ابنیه تاریخی ) نیز روبرو است. رئیس سازمان میراث فرهنگی در دولت روحانی، مسعود سلطانی فر دولت را در شناسایی و حفظ تمام آثار تاریخی ناتوان می‌خواند و معتقد است از یک میلیون سایت تاریخی تاکنون فقط ۳۲ هزار اثر در کشور شناسایی شده و از اینرو پیشنهاد واگذاری بازسازی و حفظ همین تعداد آثار تاریخی را به بخش خصوصی در قبال امکان بهره برداری و استفاده 20 ساله از این اماکن را نیز وی مطرح نمود. در واقع استدلال واگذاری این بناها به بخش خصوصی، کمبود سرمایه و اعتبار برای نگهداری و مرمت این بناها و همچنین کم بودن نیروی انسانی برای حراست از این بناها از سوی دفتر احیا و بازسازی سازمان میراث فرهنگی کشور اعلام شده است. ولی بسیاری از باستان شناسان و تاریخ شناسان و اهالی هنر معتقدند این اقدام جز تخریب برای اماکن تاریخی نتیجه‌ای نخواهد داشت. عدم نظارت کارشناسان میراث فرهنگی بر فعالیت‌های بخش خصوصی در بناها و آثار تاریخی، تغییر کاربری برخلاف شئون یک عرصه تاریخی مانند واگذاری بناهای تاریخی بدون توجه به ظرفیت بنا و تغییر کاربری به مکانهای غیر متعارف از جمله انتقاداتی است که این افراد یا منتقدان به این مسئله دارند. داستان واگذاری موزه چهار فصل اراک به بخش خصوصی در سال گذشته و صحبت‌هایی این چنینی پیرامونش یکی از پرسرو صداترین داستان‌ها بود. در نهایت، میراث فرهنگی این واگذاری را لغو کرد و خواسته مردم اجرا شد.
مساله قاچاق اشیاء عتیقه و تاریخی در ایران را در وضعیت سنجی یکصد وچهاردهم مورد بررسی قرار میدهیم و این شماره و شماره آینده را به بررسی کاستی‌های قانون در زمینه آثار باستانی و تاریخی و تغییراتی که در نظام جمهوری اسلامی در مسئولین و متولیان این امر رخ داده است و نیز تخریب برخی از آثار ملی ایران که به طور رسمی به ثبت رسیده اند، اما در طول عمر نظام جمهوری اسلامی تخریب شده و از میان رفته اند، اختصاص میدهیم.
٭ تاریخچه مختصری از شکل گیری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری:
●درسال 1343 وزارت فرهنگ و هنر تأسیس و مدیریت‌های مختلفی در قلمرو میراث فرهنگی همچون اداره کل موزه‌ها، مرکز باستان شناسی ایران، دفتر آثار تاریخی، اداره کل موزه‌های سنتی، موزه ایران باستان، اداره کل بناهای تاریخی، سازمان حفاظت از آثار باستانی و… تشکیل شد
●بعد از پیروزی انقلاب، وزارت فرهنگ و هنر منحل و برخی از وظایف این وزارتخانه که ماموریتهای میراث فرهنگی داشتند به دو وزارتخانه انتقال داده شد؛ وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
● واحدهای انتقال داده شده از وزارت فرهنگ و هنر به دو وزارتخانه بدین شرح است:
به وزارت فرهنگ و آموزش عالی:
– اداره کل هنرهای سنتی
– مرکز باستانشناسی ایران
– مرکز موزه مردمشناسی
– موزه ایران باستان
– دفتر آثار تاریخی
– سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی
به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی:
-اداره حفاظت میراث فرهنگی شهرستانها
– اداره کل موزه ها
– اداره کل بناهای تاریخی
– اداره کل کاخها
٭تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور:
در تاریخ 10/11/1364 به موجب قانون، سازمان میراث فرهنگی شکل گرفت. بر اساس این قانون، به وزارت فرهنگ و آموزش عالی اجازه داده شد تا از ادغام 11 واحد پراکنده در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز وزارت فرهنگ و آموزش عالی، سازمان میراث فرهنگی را به صورت سازمانی وابسته به خود تشکیل دهد. این قانون در روز پنجشنبه دهم بهمن ماه 1364در مجلس نظام تصویب و در تاریخ 12 بهمن 1364 به تایید شورای نگهبان رسید.
●ادغام سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سازمان میراث فرهنگی:
در سال 1372 شورای عالی اداری طی جلسه 18/1/1372 به پیشنهاد سازمان امور اداری و استخدامی کشور و به منظور هماهنگی و افزایش کارآیی و اثربخشی سازمان میراث فرهنگی کشور و تمرکز در مدیریت دستگاههای فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی کشور از وزارت فرهنگ و آموزش عالی منفک و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق شد. براساس بند 3 مصوبه مزبور، کلیه اختیارات و مسئولیتهای وزیر و وزارت فرهنگ و آموزش عالی در رابطه با موضوع وظایف اجرایی سازمان میراث فرهنگی به وزیر و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتقال مییابد.
در جلسه علنی 23 دیماه سال 82 مجلس شورای اسلامی، سازمانهای میراث فرهنگی کشور و ایرانگردی و جهانگردی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدا و از ادغام آنها “سازمان میراث فرهنگی و گردشگری” با کلیه اختیارات زیر نظر رییس جمهور فعالیت خود را آغاز می‌کند. با تصویب این قانون وظایف حاکمیتی سازمان ایرانگردی و جهانگردی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منتقل و وظایف اجرایی و امور تصدی آن با همه امکانات، نیروی انسانی، اموال و داراییها، تعهدات و اعتبارات در قالب یک شرکت دولتی با عنوان شرکت توسعه ایرانگردی و جهانگردی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وابسته شد.
●سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری:
در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۸۵ شورای عالی اداری کشور در یکصدمین جلسه خود، سازمان صنایع دستی کشور را از وزارت صنایع و معادن با کلیه اختیارات، تعهدات، امکانات، نیروی انسانی و غیره جدا و به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ملحق نمود تا این سازمان تحت عنوان «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» به فعالیت خود ادامه دهد.
بسیاری از باستان شناسان و اهالی هنر معتقدند ادغام سازمان میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی و نیز اضافه کردن صنایع دستی به مسئولیتها ،این سازمان را از اهداف اصلی آن دور کرده و توجه این سازمان را از شناسایی و ثبت و حفظ و مرمت ابنیه تاریخی منحرف و معطوف امر سود آور گردشگری کرده است.
از آنجا که در ذیل فهرست تخریب اماکن و آثار تاریخی را نقل می‌کنیم که در زمانهای مختلف مسئولین این سازمان رخ داده است، در ذیل اسامی رؤسای سازمان میراث فرهنگی و یا از سال 1385 “سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری” را می‌آوریم. همین جا خاطر نشان سازیم که برخی از باستان شناسان و تاریخ دانان و اهل هنر معتقدند که رؤسای این سازمان بایستی از تحصیلات بالایی برخوردار باشند و حوزه تخصصشان مرتبط با حوزه کاری و مسئولیتشان باشد ولی شاهد این هستیم که خصوصا از دوران حکوکت خاتمی، مسئولینی همچون حسین مرعشی برادر همسر هاشمی رفسنجانی مسئول سازمان میراث فرهنگی شد که تخصصی در این رشته نداشت. جانشینان او نیز چون او بودند.
٭ روسای سازمان میراث فرهنگی و از سال 1385 میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری:
– مهدی حجت، فوق لیسانس معماری دانشگاه تهران و دارای دکترای حفاظت از بناهای تاریخی از دانشگاه یورک انگلستان است. 1366 الی1370 در دوران خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی (در دوران هاشمی رفسنجانی – دکتر اکبر زرگر 1371 الی 1373)
– سراجالدین کازرونی، فوق لیسانس معماری از دانشگاه تهران 1372 الی 1376 (در دوران هاشمی رفسنجانی)
– سید محمد بهشتی شیرازی، کارشناسی ارشد مهندسی معماری: از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۳ اولین رئیس این سازمان بوده است.( در دوران خاتمی )
– حسین مرعشی، لیسانس اقتصاد در سال ۱۳۸۳ وی برادر همسر هاشمی رفسنجای است و در اواخر حکومت دوم خاتمی به ریاست میراث فرهنگی منصوب شد.
– اسفندیار رحیم مشایی: از 1384 الی 1388 سومین رئیس این سازمان شد که از طرف احمدی‌نژاد به این مقام منصوب شد. او در رشتهٔ مهندسی الکترونیک در دانشگاه صنعتی اصفهان تحصیل کرده است.
– حمید بقایی: از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ رئیس این سازمان در حکومت احمدی نژاد بود. او دارای مدرک لیسانس در زمینهٔ آی تی می‌باشد.
قابل توجه اینکه در دوره مشایی و بقایی بیشترین بناهای تاریخی تخریب شدند.
– روح‌الله احمدزاده کرمانی:کارشناس ارشد مدیریت صنعتی به مدت ۶ ماه در این سمت مشغول به کار شد و پس از استعفای ۲ یار دیرین خود در دانشکدهٔ خبر و استانداری فارس که به سمت‌های معاون گردشگری و سرمایه‌گذاری منصوب شده بودند خود او نیز به دلایل نامعلوم استعفا داد0(در دوران احمدی نژاد)
– سید حسن موسوی: معاون سرمایه‌گذاری اسبق سازمان (زمان ریاست مشایی) تا ۱۱ آذر ۱۳۹۱ رئیس این سازمان در دوران احمدی نژاد بود.
– محمدشریف ملک‌زاده دکترای مدیریت: در دوران احمدی نژاد رئیس این سازمان بود از ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲
– محمدعلی نجفی دارای کارشناسی ارشد ریاضی و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از ۲۶ مرداد ۱۳۹۲ تا ۱۰ بهمن ۱۳۹۲ رئیس این سازمان شد. نجفی پس از حدود ۶ ماه، ریاست سازمان میراث فرهنگی به دلیل بیماری قلبی از این سمت استعفا کرد. (در دوران روحانی)
– مسعود سلطانی‌فر: سلطانی‌فر دارای مدرک کارشناسی ارشد علوم سیاسی و از بهمن 1392 تا کنون رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌باشد. (در دوره روحانی)
٭ شرح برخی از وظایف سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری:
در اینجا به بندهای 2 و7 و 11 و 12وظایف این سازمان اشاره می‌کنیم که ربط مستقیم به این وضعیت سنجی دارد:
2 – برنامه ریزی و تهیه طرحهای تعمیر، مرمت، بازسازی، احیاء، حفاظت و حراست از آثار، بناها و مجموعه‌های ارزشمند فرهنگی و تاریخی استان و نظارت بر حسن اجرایی آنها.
7 – شناسایی، ثبت و حفاظت از آثار، ابنیه، محوطه‌ها، بافت‌ها، تپه‌ها، مجموعه‌های تاریخی و سایر میراث منقول و غیرمنقول فرهنگی، تاریخی، باستانی و سنتی استان.
10 – تعیین حریم محوطه‌ها، مجموعه‌ها، تپه‌ها، بناها و بافت‌های تاریخی ثبت شده و همچنین تعیین ضوابط خاص معماری و طراحی داخل حریم‌های مذکور در سطح استان.
11 – تهیه نقشه جامع باستان شناسی استان با همکاری واحدهای ذیربط و تدوین فهرست شناسایی و معرفی آثار و ابنیه تاریخی در چارچوب ضوابط ابلاغی از سوی سازمان مرکزی
٭ آثار تاریخی تخریب شده در نظام ولایت فقیه:
●مسجد سلمان
این مسجد مربوط به دوره پهلوی است و در تهران، خیابان ۱۷ شهریور، بالاتر از میدان خراسان، حد فاصل کوچه‌های تشکری و فریدون وند واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۱۶۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در سال ۱۳۸۶در حکومت خاتمی این اثر تاریخی به صورت شبانه تخریب و بنای جدیدی با 4 طبقه به جای آن ساخته شد.
●حمام باغ‌الله
حمام باغ‌الله مربوط به دوره قاجار است و در کرمان واقع است. این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۳۰۶۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. باغ‌الله ۲۰۰ سال سابقه دارد و قبلا باغ بزرگی بوده که متعلق به «خواجه اتابک بزقوش» از عرفا و سیاستمداران کرمان بوده و گرمابه‌ای هم که در این محله واقع شده نیز به دستور او ساخته شده است. به گواه تاریخ، این حمام از قدیمی‌ترین حمام‌های استان کرمان به شمار می‌رود.
این بنا به دلیل عدم نگهداری مناسب، از سال 1393 در حکومت روحانی در حال تخریب کامل است. این حمام تا چندی پیش فعال بود ولی بعد از آن به دلیل بالا آمدن آبهای زیرزمینی تعطیل شد و هم اکنون به دلیل انباشته شدن فاضلاب در آن به منشاء بیماری‌های عفونی در منطقه تبدیل شده است. امکان ریزش آن رهگذران را تهدید می‌کند و به محلی برای تجمع معتادان تبدیل شده است.
٭ خسارت وارد آمده به اثار تارخی در دوره ریاست مشایی بر سازمان میراث فرهنگی:
● آبگیری سد سیوند در17 کیلومتری پاسارگاد و نم کشیدن آرامگاه کوروش و از بین رفتن 8000 اصله درخت 500 ساله:
در دورانی که اسفندیار مشایی رئیس سازمان میراث فرهنگی بود، موافقت وی با آبگیری سد سیوند اقدامی بود که انتقادات فراوانی از مشائی را ببار آورد. مشائی در این باره در زمستان سال ۸۵ گفته بود: «وظیفه ما این بود که یک بررسی کارشناسی دقیقی از منطقه انجام بدهیم به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی، به یمن تحرک بسیار خوب سیزده هیئت کارشناسی داخلی و خارجی، جلوی آبگیری را گرفت. بارها و در چند مرحله.» اما سرانجام سازمان با توجه به مصالح ملی رضایت داد که وزارت نیرو سد را آبگیری کند. سد سیوند در ۹۵ کیلومتری شمال شیراز، پنجاه کیلومتری تخت جمشید و در حدود هفده کیلومتری پاسارگاد، بر روی رودخانه سیوند و درون منطقه‌ای که به تنگه بُلاغی معروف است، ساخته شده است. فاصله دهانهٔ سد سیوند تا آثار و سازه‌های اصلی پاسارگاد نزدیک به هفده کیلومتر و بنا به نظر کارشناسان، خط پایان آبگیری دریاچه پشت آن – که رو به دشت مرغاب دارد – نزدیک به هفت یا نه کیلومتر است در حالی که بنا به نظر پاره‌ای دیگر از کارشناسان در صورتی که سد با کل ظرفیت آب گیری شود دریاچه‌ای که پشت آن به وجود می‌آید در نزدیکی چهار کیلومتری آرامگاه کورش می‌ایستد. با آبگیری سد سیوند بیش از هشت هزار اصله درخت پانصد ساله از بین رفت و همچنین چندی پیش اعلام شد که ساختمان آرامگاه کوروش نم کشیده است.
●تخریب سنگ نبشته نام خلیج فارس در خارک با پتک و تیشه:
در حالی که خبر کشف سنگ نبشته هخامنشی خارک معروف به هخامنشیان که در آبان ماه سال ۱۳۸۶ در هنگام جاده‌سازی شرکت نفت در جزیره خارک آن هم به طور اتفاقی، آب سردی بر پیکر تبلیغات ضد ایرانی کشور‌های عربی در باره خلیج فارس بود، کوتاه زمانی پس از رسانه‌ای شدن این خبر، این کتیبه که سندی تاریخی برای اثبات نام خلیج فارس بوده در زمان مشایی در سال 93 با تیشه و پتک نابود شد.
به گفته کارشناسان حاضر در محل کشف کتیبه، احتمالا قدمت این کتیبه سنگی به 2400 سال پیش و زمان هخامنشیان باز می‌گردد و این سنگ مرجانی به خط فارسی باستان است. در ترجمه این کتیبه آمده است: “(این) سرزمین خشک و بی‌آبی بود. شادی و آسایش را آوردم “
●سرقت نسخه رونوشت ازکتاب قانون ابوعلی سینا:
این سرقت در هفته میراث فرهنگی در دوران ریاست مشایی بر سازمان میراث فرهنگی اتفاق افتاد. این سرقت نه تنها توسط مسئولان اعلام نشد، بلکه رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان در پاسخ به خبرنگاری که دربارهٔ صحت این سؤال پرسیده بود، گفت: «پرسیدن این سؤال حسن نظر نیست چرا که اگر یک پرسش برای مجموعه‌ای زیان داشته باشد، نباید آن را مطرح کرد.» این مدیر این سرقت را طبیعی دانسته و گفته بود: «در زمان سرقت دو نفر از نیروهای یگان حفاظت در موزه حضور داشته‌اند. اما متوجه موضوع نشده‌اند و در نخستین گام همین دو نفر باید پاسخگو باشند که چرا این اتفاق رخ داده است.» او دربارهٔ سرقت کتاب ابوعلی‌سینا گفته بود: «آرامگاه بوعلی‌سینا حتی به سیستم برق اضطراری نیز مجهز نبوده، بنابراین وقوع این سرقت هیچ تعجبی ندارد.»
●خسارات وارد آمده به آثار تاریخی در دوران ریاست بقایی بر سازمان میراث فرهنگی:
در زمینه خسارت وارد آمده به اثار تاریخی در دوره ریاست بقایی بر سازمان میراث فرهنگی، خبرگزاری ایسنا نوشت که یک باستان شناس پیشکسوت بنام خسرو پور بخشنده درباره کتاب‌هایی که در دوران مدیریت حمید بقایی در سازمان میراث فرهنگی به غارت برده شد، می‌گوید: ایران چهار بار مورد تهاجم نظامی قرار گرفت، نخستین‌بار اسکندر به ایران حمله کرد، پس از حمله اعراب و مغول آخرین تهاجم از سوی نسل فعلی یا همان آقای بقایی صورت گرفت که بدتر از تهاجم‌های گذشته است!
همچنین در 2 خرداد 90 سایت معماری نیوز در زمینه لطماتی که در دوره بقایی بعنوان رئیس سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری به آثار فرهنگی و تاریخی وارد آمده است نوشت: تعداد بسیار زیاد اخبار و گزارش‌ها در این خصوص سبب شد تا خبرنگار معماری نیوز دست به گزینش زده و تنها تعداد معدودی از کم کاری‌های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در حفاظت از این میراث فرهنگی را به صورت تیتر وار فهرست کند:
1. ارث هزار ساله در معرض باد و باران وتخریب کامل
2. با وجود ثبت ملی، گنبد دوره ایلخانی در زواره اصفهان، تخریب شد.
3. کوبه طلایی مسجد امام اصفهان به سرقت رفت
4. مسجد 700 ساله ” گنبد آزادان ” واقع در خیابان آتشگاه اصفهان، در محله آزادان در شرف تخریب است
5. تپه ساسانی آسیه آباد در اهواز همچنان تخریب می شود.
6. متروی اصفهان سر در دروازه کاخ هزار جریب را تخریب کامل کرد
7. قلعه مهرپادین واقع در مهریز، در استان یزد در آستانه تخریب کامل / خسارتهای یک دهه معادل 300 سال است
8. تخریب کامل آب انبار 200 ساله سپهداری توسط شهرداری اراک / دستور تخریب شفاهی صادر شد
9. صدور مجوز تخریب بنایی تاریخی در تهران
10. بیمارستان تاریخی مسیح کرمانشاه در آستانه تخریب
11. پل خواجو در آستانه تخریب
12. نابودی تنها بنای تاریخی هزار ساله نوشهر
13. سه چهارم دژ تاریخی دوره صفویه آق قلا تبدیل به پلاکهای مسکونی شده است
14.اره‌ها آفت جان خانه تاریخی میر میران / جلوه‌گاه هنر ایرانی – اسلامی محل رویش علفهای هرز شده است
15. فرصتهای گردشگری در کوه “چهل مقام” گم شد / تخریب آزادانه آثار تاریخی
در شماره آینده باقی اخبار مربوط به تخریب بناها و مکانهای تاریخی و باستانی را نقل خواهیم کرد.