«بانک مرکزی اعلام کرده که به دنبال افزایش تقاضا برای ارز مسافرتی، میزان ارائه این ارز را به دو برابر افزایش دهد؛ سیاستی که از نگاه برخی کارشناسان بار‌ها و بار‌ها مورد انتقاد قرار گرفته و بساط جعل بلیت و کرایه کد ملی را دوباره پهن کرده است.»
رویداد۲۴ اقتصاد آنلاین نوشت: بنا بر این گزارش مدیر روابط عمومی بانک مرکزی از سیاست جدید بانک مرکزی برای دو برابر کردن میزان ارز ارایه شده به مسافران رونمایی کرده است. او گفته که با توجه به افزایش تقاضای ارز مسافرتی در ایام پایانی سال، در راستای مدیریت بازار ارز و پوشش نیاز ارزی متقاضیان، سرانه فروش ارز مسافرتی هوایی به مسافران از ۵۰۰ یورو به هزار یورو افزایش می‌یابد و این ارز از هفتم اسفندماه در اختیار مسافران قرار می‌گیرد و تحویل ارز در درگاه خروجی فرودگاه‌ها و بعد از گیت پرواز خواهد بود.
ارز مسافرتی ارزی است که سالانه یک بار در اختیار مسافران قرار می‌گیرد. این ارز نوعی ارز دولتی است که قوه مجریه روی آن یارانه پرداخت می‌کند. نرخ ارز مسافرتی اگرچه از نرخ ترجیحی بیشتر است، اما بهایش از بازار آزاد کمتر است و به صورت روزانه نرخ آن توسط بانک مرکزی تعیین شده و در فرودگاه‌ها به مسافران عرضه می‌شود.
دولت با سیاست ارائه ارزان ارز به مسافران، منابع ارزی کشور را صرف گروه اندکی از جامعه می‌کند، زیرا تمام آحاد جامعه امکان سفر به خارج از کشور را ندارند. اعمال این سیاست سبب شده در افکار عمومی این پرسش مطرح شود که آیا منطقی است از جیب آحاد جامعه هزینه یک قشر خاص پرداخت شود؟
شاهین شایان آرانی، کارشناس مسائل ارزی در گفتگو با خبرنگار اقتصاد آنلاین درباره ارائه ارز مسافرتی به مسافران بیان می‌کند: معتقدم که ارز سوبسیدی برای مسافران به‌طور کلی خودش اشکال دارد. مسافر باید ارز با نرخ بازار آزاد بخرد و بانک مرکزی مکلف است قیمت در این بازار را مهار کند.
او با تاکید بر اینکه همه جای دنیا یک سقفی برای خروج ارز فیزیکی در نظر می‌گیرند، ادامه می‌دهد: در کشور‌ها معمولا اگر بخواهید ارز فیزیکی و اسکناس ببرید، پنج هزار تا ۱۰ هزار یورو اجازه خروج می‌دهند. مگر اینکه میزان مازاد اعلام شود.
این کارشناس ارز می‌گوید: من معتقدم که ارز سوبسیدی برای مسافران معنی ندارد. مگر اینکه این تخصیص برای یکسری سفر‌های خاص باشد. مثلا نظام جمهوری اسلامی می‌خواهد پدیده حج را ترویج کند، بنابراین به حجاج کمک کرده و هزینه سفرشان را کاهش می‌دهد. در چنین شرایطی تا هزار دلار می‌توانید برای سفر حج با نرخ سوبسیدی ارز ارائه دهید. یعنی دولت، حکومت و مردم برای هر یک دلار به افرادی که می‌خواهند حاجی بشوند، سوبسید می‌دهند.
او اضافه می‌کند: برای آموزش و درمان هم تا حدودی ارائه ارز سوبسیدی منطق دارد. در سفر‌هایی که از دید نظام کشور یک رویکرد استراتژیک دارد، ارائه ارز یارانه‌ای به آن‌ها منطق دارد.
به گفته آرانی، حتی اولویت ارائه ارز یارانه‌ای به آموزش کمتر از درمان است، زیرا ما نظام آموزشی داریم و فرد نیازی نیست به خارج از کشور برای تحصیل برود؛ بنابراین اگر کسی انتخاب می‌کند که در خارج درس بخواند، باید هزینه‌اش را هم بدهد.
او اضافه می‌کند: درباره ارز درمان هم اگر امکان مداوا در داخل فراهم باشد، نیازی به اعزام و تخصیص ارز وجود ندارد، اما اگر نیاز به اعزام وجود داشت، با تایید پزشک افراد ارز سوبسیدی برای درمان دریافت کنند.
این کارشناس ارز بیان می‌کند: برای یکسری موارد خاص و ویژه ارائه ارز‌های سوبسیدی با توجه به نظام حاکمیتی و اعتقادی کشور مفهوم دارد. البته این ارزش‌ها در کشور‌های دیگر وجود ندارد و سیاستگزاران می‌گویند که برای سفر باید ارز بدون سوبسید خریداری شود.
او ادامه می‌دهد: با توجه به محدودیت‌های ارزی در کشور و نظام اعتقادی حاکم و بحث‌های اخلاقی موجود در ایران، برای ما مهم است که سوبسید‌هایی به مسافران ارائه شود، اما اینکه به همه مسافران ارز سوبسیدی بدهیم، غلط است. اینکه میزان این ارز سوبسیدی دوبرابر شود، اشتباه مضاعف است.
آرانی تاکید می‌کند: باید برای سفر ارز آزاد بگذارند، یک سقف کلی بگذارند که به صورت فیزیکی دلار زیادی از کشور خارج نشود. اگر هم متقاضی می‌خواهد به صورت مجازی و با روابط بانکی ارز خریداری کند، می‌توان سقف بالاتری برای خروج ارز در نظر گرفت. عرف دنیا برای خروج ارز، ۱۰ هزار دلار است و قبلا هم در ایران همین رقم بود.
او یادآور می‌شود: به‌عنوان مثال اگر قصد سفر به آلمان داشته باشید، بدان مفهوم است که استطاعت مالی برای این سفر را دارید. یک خانوار چهار نفره در آلمان برای اقامت دو هفته‌ای با ۵۰۰ یورو حتی هزینه هتل خود را هم نمی‌تواند پرداخت کند.
احتمال شیوع کلاهبرداری با ارز سوبسیدی
این کارشناس ارز می‌گوید: برای سفر دو هفته‌ای به آلمان حداقل چهار تا پنج هزار یورو پول نیاز است. برای چنین مکانیزیمی یک سقفی می‌گذارند که ارز خارج شود.
او اضافه می‌کند: اگر به ارز مسافرتی سوبسید بدهید، روند کلاهبرداری شروع می‌شود. خیلی‌ها نمی‌خواهند سفر بروند، اما شماره کارت ملی مسافران را می‌گیرند با پاسپورت مسافر واقعی ارز مسافرتی دریافت می‌کنند و منافع بین طرفین تقسیم می‌شود.
آرانی اضافه می‌کند: عموما شاهد چنین تبانی‌هایی بوده‌ایم. اصل کار ارائه ارز سوبسیدی مسافرتی اشکال دارد. دو برابر کردن میزان این ارز هم کار را غلط‌تر می‌کند، اما در موارد خاص و ویژه ارائه ارز سوبسیدی اشکالی ندارد.
ارائه ارز مسافری برای مقابله با تنش در بازار
سید کمال سید علی، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی در گفتگو با خبرنگار «اقتصاد آنلاین» نظری تعدیل شده‌تر نسبت به آرانی دارد، اما با ارائه سوبسید‌های زیاد به ارز مسافرتی مخالف است.
او می‌گوید: ۵۰۰ دلار برای یک سفر خارجی پول زیادی نیست. یعنی امکان اینکه مسافران بتوانند با این رقم یک هفته در جایی بمانند، وجود ندارد. با این رقم حتی پول هتل خود را نمی‌توانند پرداخت کنند.
سید علی اضافه می‌کند: البته همه افراد از طریق کارت ملی می‌توانند ارز دریافت کنند. بعضی‌ها که فرصت دارند و می‌توانند وقت بگذارند و حساب ارزی باز کنند. از طریق کارت ملی ارزشان را هم دریافت می‌کنند.
او درباره ارائه ارز مسافرتی در فرودگاه‌ها و افزایش دوبرابری سقف پرداخت بیان می‌کند: به نظر می‌رسد این اقدام بانک مرکزی برای کنترل بازار باشد. مسافرانی که قصد سفر به خارج از کشور را دارند، وارد بازار آزاد می‌شوند. هرچند که صرافی‌ها مجاز نیستند که به این افراد ارز بفروشند، اما بالاخره این کار توسط مجموعه صرافی‌ها برای افرادی که با این مجموعه‌ها ارتباط دارند، انجام می‌شود.
معاون ارزی اسبق بانک مرکزی ادامه می‌دهد: وقتی افراد از صرافی ارزشان را می‌خرند یعنی این مجموعه‌ها با هر نوع قیمتی می‌توانند ارز را به این افراد بفروشند. یکی از دلایل افزایش نرخ ارز همین ارز‌هایی است که مردم برای سفر می‌خرند.
او می‌گوید: وقتی خریداران وارد بازار می‌شوند، یکی دو هزار تومان بیشتر از نرخ واقعی و صرافی دیگر ۱۵۰۰ تومان بیشتر از نرخ، دلار می‌فروشد و این مسئله انگیزه افزایش نرخ ارز در بازار را فراهم می‌کند.
سید علی تاکید می‌کند: میزان ارز ارائه شده در فروگاه‌ها عدد بالایی نیست. به هر حال مصرف ارز مسافرتی وجود دارد. بهتر است که به جای فروش ارز به افراد از طریق کارت ملی، ارز به مسافران واقعی که به آن نیاز دارند فروخته شود.
او یادآور می‌شود: این ارز در مبادی خروجی به فروش برسد و برای آن سقف تعیین کنند.
معاون ارزی اسبق بانک مرکزی بیان می‌کند: فروش ارز به مسافر واقعی درست است. برای اینکه این افراد به بازار ورود نکنند و وارد بازار و صرافی‌ها نشوند که این مراکز با هر قیمتی نرخ ارز را برای آن‌ها محاسبه کند. اگر ایرادی به این قضیه باشد، به فروش ارز باکارت ملی است که سال‌هاست بانک مرکزی در این رابطه تزریق انجام می‌دهد.
او ادامه می‌دهد: نباید روی ارز مسافرتی یارانه داده شود و نرخ ارز ارائه شده به مسافران باید دو تا سه هزار تومان با بازار آزاد فاصله داشته باشد. میزان ارزی هم که به مسافر می‌دهند، سقف داشته باشد.