✪ چند اطلاع مهم:
☻در امریکا˛ تا این هنگام˛ دادگاه‌ها احکامی بر ضد ایران به مبلغ 53 میلیارد دلار صادر کرده‌اند. احکام دادگاه‌ها در مورد حدود 90 پرونده از پرونده‌هائی است که برضد ایران تشکیل شده‌اند. کسانی که احکام بسود ﺁنها صادر شده‌اند، بنابر رأی دیوان عالی امریکا˛ می‌توانند دارائی‌های ایران در امریکا را مصادره کنند. بیشترین احکام را قاضی دادگاه واشنگتن صادر کرده که˛ از قرار˛ صهیونیست است. مستندهای احکام˛ اغلب˛ ترور˛ حتی ترورهای 11 سپتامبر˛ هستند! در نتیجه˛
☻ مبلغ 2 میلیارد و 800 میلیون دلار اوراق قرضه که در حکومت خاتمی خریداری شده و در دوره احمدی نژاد˛ پیش از ﺁنکه تحریمها وضع شوند˛ فروخته نشده‌اند˛ در دوره روحانی مصادره شده است. «رعایت حال» امریکا سابقه دارد: در آغاز انقلاب، بنی‌صدر دو نوبت هشدار داد که وقتی انقلاب˛ از جمله˛ برضد سلطه امریکا˛ روی داده است˛ چرا باید سرمایه‌های ایران در بانکهای امریکا˛ در معرض خطر بمانند؟ ﺁنها را به بانکهائی باید منتقل کرد که از خطر توقیف توسط حکومت امریکا مصون باشند. طرفه اینکه بعد از گروگانگیری˛ دونوبت، سفارت ایران در امریکا به وزیر خارجه وقت گزارش کرده بود که قرار است کارتر˛ رئیس جمهوری ﺁن روز امریکا˛ ظرف یک هفته˛ دستور توقیف پولهای ایران را صادر کند. این دو گزارش˛ بیﺁنکه اقدامی بعمل ﺁید˛ به بایگانی سپرده شده بودند.
☻ آثار باستانی ایران˛ از جمله آثاری که ایران برای مدت معینی در اختیار دانشگاه‌های امریکا قرارداده بود، نیز˛ مصادره شده‌اند. برخی از این آثار متعلق به 5000 سال پیش هستند:
دیوان عالی ایالات متحده آمریکا روز ششم تیرماه موافقت کرد آثار باستانی ایران در 2 موزه شیکاگو مصادره و به عنوان غرامت به خانواده‌های قربانیان حمله تروریستی سال 1997 در اسرائیل پرداخت گردد. 9 شاکی آمریکایی که بستگانشان در اثر بمب گذاری انتحاری در شهر بیت‌المقدس˛ آسیب دیدند، برضد ایران در دادگاه‌های آمریکا شکایت کردند. آنها مدعی شدند که ایران با حمایت از جنبش حماس که مسئولیت این عملیات را بر عهده گرفت، در ﺁن ترور نقش داشت و به عنوان غرامت 71.5 میلیون دلار مطالبه کردند. شاکیان خواهان مصادره و فروش آثار باستانی متعلق به ایران شدند. دانشگاه شیکاکو مدعی است که این ﺁثار متعلق به این دانشگاه است!
☻ پولهای ایران که˛ در دوران شاه سابق˛ در حساب تنخواه‌گردان و دیگر حسابهای ایران سپرده‌اند˛ همچنان در توقیف امریکا هستند.
☻ برج سی و شش طبقه متعلق به ایران در نیویورک˛ نیز مصادره شده است.
☻ بهنگام گفتگو بر سر «پرونده اتمی ایران»˛ میزان پولهای بلوکه شده ایران را تا 150 میلیارد دلار نیز می‌گفتند. از امضای قرارداد وین تا امروز˛ حکومت زحمت انتشار صورت پولهای ایران و اینکه چه مبلغ بوده و به چه ترتیب از توقیف خارج شده و چگونه مصرف شده است را به خود نداده است.
☻ در 29 اوت 2017˛ برابر 7 شهریور 1396˛ گزارش کمیسیون مجلس در باره چگونگی اجرای توافق نامه وین که برجام نام گرفته است˛ در مجلس خوانده شد. بنابر ﺁن˛ حکومت روحانی در قبال تخطی‌های امریکا˛ فعل‌پذیر بوده است. از اتفاق˛ در 23 اوت 2017˛ ریچارد نفیو که اینک در دانشگاه کلمبیا˛ در مرکز سیاست کلی انرﮊی˛ محقق است و در حکومت اوباما˛ معاون وزارت خارجه مسئول همﺁهنگ کردن تدابیر پیرامون مجازاتها بوده˛ مقاله‌ای در باره رفتاری که ترامپ ممکن است˛ در مورد قرارداد وین˛ در پیش بگیرد نوشته است:
✪ محتمل است که ترامپ حالت تعلیق را برگزیند؟!:
☻ دوماه دیگر˛ دونالد ترامپ˛ مهم‌ترین تصمیم دوران ریاست جمهوری خود را اتخاذ خواهد کرد. غیر از خارج شدن از قرار داد وین˛ رئیس جمهوری امریکا یکی از سه کار را می‌تواند بکند. در حقیقت˛ برابر قانون مصوب کنگره˛ رئیس جمهوری هر سه ماه یکبار˛ باید به کنگره گزارش کند که آیا ایران به تعهدهای خود عمل کرده است یا خیر. در مقام عمل به این قانون˛ ترامپ با یکی از سه راهکار روبرو است: تصدیق کند ایران به تعهدات خود عمل کرده است و یا متنی را امضاء کند که˛ بنابر ﺁن˛ ایران به تعهدهای خود عمل نکرده است و یا متنی را امضاء کند حاکی از اینکه رئیس جمهوری قادر به تصدیق اجرای تعهدها توسط ایران نیست. نویسنده احتمال می‌دهد ترامپ راهکار سوم را بر می‌گزیند:
1. از قرارداد وین که او را بدترین قراردادها می‌خواند˛ اگر خارج بگردد˛ این امریکا است که به انزوا در میﺁید. زیرا اروپا و 5 کشور امضاءکننده قرارداد˛ حاضر به خارج شدن از قرارداد نمی‌شوند.
یادﺁور می‌شود که در 29 اوت 2017˛ مکرون˛ رئیس جمهوری فرانسه˛ در اجتماع سفیران این کشور و کشورهای دیگر˛ قرارداد وین را قراردادی خوب خواند. باوجود این، سخنی دیگری نیز گفت که خلاف انتظار نویسنده و روحانی و موافق انتظار ترامپ است. دورتر ﺁن‌را می‌آوریم.
2. هرگاه گزینه اول را برگزیند و˛ برای سومین بار˛ تصدیق کند ایران به تعهدهای خود عمل کرده است˛ قرارداد وین (برجام) را پذیرفته است.
3. هرگاه راهکار دوم را برگزیند (ایران به تعهدهای خود عمل نکرده است)˛ عمل او در تناقض قرار می‌گیرد با گزارش ﺁﮊانس بین‌المللی انرﮊی اتمی. نماینده امریکا در سازمان ملل به وین رفت و با ﺁمانو˛ رئیس ﺁﮊانس˛ گفتگو کرد. یعنی اینکه امریکا در تلاش برای یافتن تخلفی از سوی ایران است. گزیدن این راهکار˛ ترامپ را هم با کشورهائی مقابل می‌کند که توافق را امضاء کرده‌اند و هم با کشورهای دیگر دنیا. امریکا باید مدعای خود را ثابت کند و باوجود این که ﺁﮊانس مأمور نظارت بر اجرای تعهدات و تفتیش‌ها است و تصدیق می‌کند ایران به تعهد خود عمل می‌کند˛ حکومت ترامپ را در موقعیت دشمنی که منطق سرش نمی‌شود قرار می‌دهد. علاوه بر انزوای امریکا˛ موجب تشدید ﺁشفتگی‌های خونین منطقه نیز می‌گردد.
4. راهکار سوم که احتمال می‌رود ترامپ برگزیند این است: نه تصدیق و نه تکذیب˛ بلکه ادعای ناممکن بودن تصدیق انجام تعهدها توسط ایران است. اما این تصمیم مبهم است. درک مقصود از آن بستگی دارد به هدفی که ترامپ و حکومت او در سر دارند. بلحاظ اهمیت چنین تصمیمی˛ نیازمند سنجیدنش به محک منافع ملی امریکا است. زیرا اگر مدرک قطعی بر نقض تعهد از سوی ایران در اختیار نباشد˛ امریکا چاره‌ای جز تصدیق انجام تعهدات توسط ایران را ندارد. در غیر این صورت˛ قرارداد منع گسترش سلاح هسته‌ای و قرارداد وین˛ بی ﺁینده می‌شوند و انتشار سلاح هسته‌ای در منطقه بلامانع می‌گردد.
☻ گزارش ترامپ به کنگره˛ باید این نکات را در بر داشته باشد:
الف. شفاف بودن عمل ایران به قرارداد. تصدیق عمل ایران به تعهدها نیز باید نتیجه بازرسی مداوم باشد و
ب. ایران هیچ تخطی از قرارداد نکرده باشد و اگر مرتکب تخطی شده باشد˛ درجا˛ آن را رفع کرده باشد. و
ج. ایران دست به هیچ اقدامی در راستای تولید بمب اتمی˛ نزند. و
د. الغای مجازاتهای امریکا متناسب باشد با اقدامات ایران در پایان بخشیدن به فعالیتهایش در تولید غیر قانونی سلاح هسته‌ای.
اما در ماه ﮊوئیه روشن شد که ترامپ درپی ایجاد زمینه برای خودداری از دادن چنین گزارشی به کنگره است.
☻ هرگاه ترامپ˛ نتواند تصدیق کند که اجرای توافق وین از سوی ایران با چهار شرط کنگره نمی‌خواند˛ خودداری او از امضای تصدیق نامه˛ با منافع امریکا سازگار نخواهد بود.
بدیهی است که رئیس جمهوری˛ یک‌جانبه می‌تواند تصدیق نامه را امضاء کند و یا نکند. هیچ مقامی تصمیم او را موضوع بررسی و نقد نمی‌کند. اما این بدان معنی نیست که او هرکار خواست می‌تواند بکند. زیرا تصمیم او بلحاظ توافق‌های اتمی و سیاست بین‌المللی امریکا˛ عواقب ببار می‌آورد. برای مثال˛ اگر ترامپ بگوید ایران تعهدی را نقض کرده است˛ امریکا باید به این پرسش که ایران کدام تعهد را نقض کرده است˛ پاسخ گوید. ناگزیر˛ ترامپ تصمیم خود را باید مستند کند به گزارش ﺁﮊانس بین‌المللی انرﮊی اتمی و یا سیا . باوجود˛ استناد بوش به گزارش سیا برای حمله به عراق – که معلوم شد گزارش ساختگی و به دستور بوش بوده است – ˛ ترامپ در موقعیتی نیست که به استناد گزارش سیا˛ بگوید˛ برای مثال˛ ایران محرمانه در کار ساختن بمب اتمی است. زیرا هم کنگره و هم مردم امریکا و هم جامعه بین‌المللی از او خواهند خواست بگوید. کار محرمانه ایران چیست و مدرک او بر انجام این کار کدام است؟ هرگاه مدرک قطعی در کار نباشد˛ این ترامپ و حکومت او است که اعتبار از دست می‌دهند.
☻ بسیار غیر محتمل است که حکومت ترامپ بگوید به حال تعلیق نگاه داشتن تحریمها بابت عمل ایران به تعهدهایش˛ دیگر با منافع ملی امریکا سازگار نیست. این حکومت می‌گوید که برخلاف حکومت اوباما˛ توافق وین را کافی به مقصود امریکا نمی‌داند. در ماه ﺁوریل˛ رکس تیلرسون˛ وزیر خارجه امریکا گفت: حکومت ترامپ در حال بررسی سیاستی است که باید در قبال ایران در پیش گرفت. هدف از این بررسی این است: آیا باید توافق وین را نارسا به مقصود بخوانیم و به خود حق بدهیم مجازاتها برضد ایران و طرفهای معامله با ایران را به اجرا بگذاریم و یا خیر؟ و نیز˛ حکومت و اطاقهای فکر که در خدمت ﺁن هستند˛ مشغول بررسی هستند تا که برآورد صحیحی از اثر بیرون رفتن امریکا از توافق وین را در تواناتر شدن ایران بر معامله با اروپا و آسیا بعمل ﺁورند. و اینان اثر خارج شدن امریکا از قرارداد وین را بر انتشار اسلحه اتمی نیز باید ارزیابی کنند.
☻ بدین دلایل است که به احتمال زیاد˛ ترامپ ایران را به تقض توافق وین متهم نخواهد کرد. بسیار محتمل است که بگوید نمی‌تواند اجرای تعهدات توسط ایران را تصدیق کند. و مدعی بشود چون بازرسی از مؤسسات اتمی ایران کامل نیست – شامل تأسیسات نظامی نیست – تصدیق انطباق رفتار ایران با توافق وین ممکن نیست. نیاز به تجدید گفتگوها˛ با هدف فراگیر کردن بازرسی‌ها است. نیاز به محدود کردن بازهم بیشتر فعالیتهای اتمی و طولانی کردن زمان توافق است. زمان بخشی از توافق در سال 2023 به سر می‌رسد. و تهدید ایران به اینکه هرگاه به خواستهای حکومت ترامپ تن در ندهد˛ تحریمها برقرار خواهند شد.
☻ اگر هم رئیس جمهوری امریکا˛ همچون اوباما˛ اظهار دشمنی با ایران نکرده بود˛ قبولاندن نظرش به طرفهای دیگر قرارداد وین بسی مشکل بود. اما ترامپ دشمنی خویش را مرتب اظهار کرده است. مخالفت خود با قرارداد وین را نیز در دوران انتخابات ریاست جمهوری و بعد از آن˛ ابراز کرده است. در این تابستان نیز قصد خود را آشکار کرده است که دیگر مایل نیست تصدیق نامه حسن رفتار ایران را امضاء کند. بدین‌سان˛ ترامپ کار ایران را در اثبات این امر که امضاء نکردن تصدیق نامه نه به جهات فنی که بلحاظ سیاسی و کینه شخصی ترامپ است˛ آسان کرده است. باتوجه به روابط شکننده ترامپ با طرفهای امریکا – بیرون آمدن از توافق پاریس بر سر محیط زیست و رفتار حکومت او با اعضای پیمان ناتو – ˛ بسا ایران موفق می‌شود حقانیت خود را نزد آنها به کرسی قبول بنشاند. بدتر اینکه او کاری کرده است که اگر هم حق به جانب امریکا باشد˛ قول او را نخواهند پذیرفت.
☻ محتمل است که امضا نکردن تصدیق نامه سبب شود که˛ بخاطر نامعلوم شدن سرنوشت توافق وین˛ شرکتهای خارجی حاضر به سرمایه گذاری در ایران˛ نشوند. اما شرکت هواپیما سازی ایرباس و شرکت نفتی توتال به عملی کردن توافق‌های خود با ایران ادامه خواهند داد. ایران می‌تواند به اجرای توافق وین ادامه دهد و یا از ﺁن خارج شود. هم اکنون می‌گوید: در صورت بیرون رفتن امریکا از توافق˛ ظرف چند روز˛ می‌تواند غنی سازی اورانیوم تا 20 درجه را در تأسیسات فوردو از سر بگیرد. بدین‌سان˛ امضاءنکردن رضایت نامه˛ بحرانی وخیم ببار می‌آورد.
ما نمی‌دانیم در ماه اکتبر˛ ترامپ چه خواهد کرد. اما می‌دانیم که گزینش راهکار غلط˛ عواقب بین‌المللی جدی دارد. اگر ترامپ مدرک واقعی دال بر سوء عمل ایران دارد˛ بر او است که رو کند. اگرنه˛ او باید به امضای تصدیق نامه ادامه دهد و به ﺁنچه طبق قرارداد اتمی با ایران برعهده گرفته است˛ عمل کند.
✪ تحریمها روی کاغذ لغو شده‌اند و رویه ترامپ سبب خودداری از سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران می‌شود:
1. بنابر کمیسیون مأمور نظارت بر اجرای «برجام»˛ تحریمها روی کاغذ و نه در عمل، لغو شده‌اند. راستی این است که قرارداد وین ایران را محکوم به عملی کردن 105 تعهدکرده است بی آنکه دستش از زیر سنگ تحریمها رها شده باشد.
2. حالت نه لغو و نه تصدیق، حالتی است که هم‍‌اکنون رویه ترامپ است. بسا نیاز نداشته باشد بگوید نمی‌تواند تصدیق نامه را امضاء کند مگر اینکه حالت کنونی را کافی نداند و سیاست او در خاورمیانه˛ تشدید هرچه بیشتر فشار بر ایران را ایجاب کند. در حقیقت˛ در حالت تعلیق نگاه داشتن قرارداد وین˛ مانع از سرمایه گذاری در ایران˛ بخصوص در صنعت نفت است که سخت بدان نیاز دارد. انتخاب گزینه سوم از سوی ترامپ˛ دست امریکا را برای افزودن بر تحریمها باز می‌کند و ایران نمی‌تواند مطمئن باشد که اروپا و آسیا از ترامپ پیروی نخواهند کرد. زیرا رئیس جمهوری فرانسه˛ در همان‌حال که می‌گوید قرارداد وین قرارداد خوبی است، می‌افزاید موافق گفتگو برای تکمیل آن‌قرارداد است. به ترتیبی که شامل برنامه موشکی ایران نیز بگردد و زمان قرارداد وین را طولانی کند.
3. دلیل دشمنی ترامپ با «ایران» را چند اطلاع که در قسمت اول این وضعیت سنجی˛ از نظر خوانندگان گذشت˛ بدست می‌دهند: وقتی امریکا اینهمه سود از دشمنی با ایران می‌برد که سودهای دیگر را هم باید بر آن افزود (فروش اسلحه و سپرده شدن درﺁمدهای نفتی در بانکهای امریکا و تابعیت سیاست نفتی از توقعات سیاست امریکا و …) و سیاست حکومت ترامپ را که حمایت از جبهه اسرائیل- سعودیها در خاورمیانه است را نیز باید افزود.
4. رﮊیم ولایت مطلقه فقیه˛ بنابر خصلت استبداد با تمایل به فراگیری˛ نیاز به امریکا به مثابه دشمن دارد. این نیاز از نفس وابستگی مایه می‌گیرد. توضیح اینکه استبداد بدون وابستگی استقرار یافتنی نیست. اما وابستگی یا در دست نشاندگی آشکار و پنهان اظهار می‌شود و یا در دشمنی آشکار و˛ بنابر مورد˛ سازش پنهان.
بهای بسیار سنگین این وابستگی˛
4.1. استبدادی است که جنایت و خیانت و فساد را روش کرده است و
4.2. تخریب اقتصاد کشور و ثروتهای ملی است که چند مورد آنها˛ در قسمت اول˛ به قلم ﺁمدند.
هیچ راهکار دیگری جز استقلال و آزادی و دولت حقوقمدار متکی به شهروندان برخوردار از حقوق˛ وجود ندارد. تا وقتی آن راهکار به عمل در نیاید˛ در، بر همین پاشنه می‌چرخد. از جمله˛
5. نه تنها قرارداد وین در حال تعلیق می‌ماند˛ در حالی که رﮊیم به تعهدهای خود عمل می‌کند˛ بلکه اقتصاد ایران نیز در حالت تعلیق˛ اقتصاد رانت و مصرف محور می‌ماند.