پیشرفت Covid-19 در حالی خیره کننده است که ظرفیت پذیرش بیمارستان ها از حد گذشته و با کمبود امکانات و نیرو مواجه اند، پشت اقشار محروم خم گشته وپلیس و نیروهای نظامی برای کنترل کشور بسیج شده اند. مسئولان در مواجهه با این بحران بهداشتی و اجتماعی ، درخواست کمک های اضطراری از صندوق بین المللی پول و رفع تحریم ها رادارند.
برای نخستین بار پس از ۶٠ سال، ایران روز پنجشنبه ١٢ مارس ٢٠٢٠ از صندوق بین المللی پول (IMF) رسما در خواست ۵ میلیارد دلاری کمک مالی اضطراری کرد. وزیر امور خارجه ایران، محمد جواد ظریف گفت: هدف از این اقدام کمک به کشورش در مبارزه با کوید ١٩ می باشد. این در حالی است که صندوق بین المللی پول یک روز قبل از گسترش جهانی این بیماری همه گیر ضمن ابراز نگرانی از پیامدهای اقتصادی آن بر لزوم «یافتن یک واکنش بین المللی هماهنگ » تاکید کرد. در همان روز، سخنگوی دولت ، سیدعباس موسوی در توئیتی نوشت که آقای «ظریف امروز در نامه ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد که رونوشت آن برای روسای سازمان های بین المللی و وزرای امور خارجه همه کشورها ارسال شد بر ضرورت رفع تمامی تحریم های یکجانبه و غیر قانونی آمریکا علیه ایران برای مقابله با کرونا تاکید کرد.»
همه استانها درگیر می باشند
ایران با ١٩۶۴۴ مورد بیمار و ١۴٣٣ فوت روز ٢٠ مارس، به همراه چین، ایتالیا و اسپانیا دارای بالاترین شمار مبتلایان و مرگ و میر ناشی از ویروس کرونا در جهان می باشد. البته آمار مبتلایان تنها شامل موارد آزمایش و تشخیص داده شده است، نه همه بیماران. متاسفانه Covid-19 اکنون همه ٣١ استان کشور را در برگرقته است، تهران با٢٣.٨ در صد موارد و پس از آن مازندران و گیلان در کرانه دریای خزر با ٨.۶ و ۶.۵٪ و اصفهان و قم ، در مرکز با ٧/٧ و ٧/۵٪ موارد دارای بالاترین تعداد بیمارمی باشند (١) :استان های جنوبی کمتر تحت تأثیر قرار گرفته اند، یکی ازعلل آن می تواند کمتر بودن مراوده با کانونهای بیماری باشد ، البته گرما نیز احتمالا یکی از عوامل توضیح دهنده می باشد.
در حالی که اولین مورد رسماروز ١٩ فوریه اعلام شد ، منشاء دقیق این بیماری در ایران کاملاً مشخص نیست. برخی استفاده از هواپیماهای شرکت ماهان برای بازگرداندن اتباع چینی از خاور نزدیک را مطرح می کنند، برخی دیگر بازرگانی را که به چین سفر کرده متهم می کنند و گروهی دانش آموزان چینی حوزه علمیه قم را. بررسی آمار های رسمی روزانه نشان می دهد که تعداد مرگ و میر منتسب به Covid-19 رو به افزایش است: از ٨ تا ٢٠ مارس ، میزان مرگ و میر در میان موارد تشخیص داده شده از ٢.۵٪ به ٧.٣٪ رسیده، یعنی حدودا سه برابر شده است . برخی از نمایندگان مجلس آمار رسمی را زیر سوال می برند، غلامعلی جعفرزاده ، نماینده مردم رشت گفت : «نمی‌خواهم وحشت و نگرانی ایجاد کنم اما باید صراحت داشته باشم و بگویم افراد زیادی با علائم کرونا در استان فوت شدند، اما چون تست نداده‌اند در آمار محسوب نمی‌شوند. (٢)»
چندین چهره سیاسی مبتلا به بیماری شده اند، از جمله بیست و سه نماینده مجلس از میان صد مورد بررسی شده. معصومه ابتکار ، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده ، پیرحسین کولیوند رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی کشور ، ایرج حریرچی معاون وزیر بهداشت و سرانجام علی اکبر ولایتی ، مشاور نزدیک رهبر و وزیر امور خارجه سابق بخشی از لیست طولانی افراد آلوده شده به ویروس می باشد. این بیماری همچنین چهره های شناخته شده ای را به کام مرگ کشید از جمله محمد میرمحمدی عضو شورای تشخیص مصلحت، یا حسین شیخ الاسلام ، که در گروگان گیری سفارت آمریکا شرکت داشت ، سفیر ایران در سوریه و بالاخره مشاور محمد جواد ظریف بود و سرانجام فریبرز رئیسی دانا استاد اقتصاد و نویسنده چپگرا و زندانی سیاسی سابق.
کمکهای چین
ایرانیان، که دورانهای سختی را پشت سر گذاشته اند ، انتظار روزهای تاریکی را دارند. اگر اقدامات انجام شده باعث کند شدن پیشرفت بیماری نشود، در بهترین حالت، اوج اپیدمی حدود اواسط ماه آوریل می باشد و شمار تلفات به هزاران نفر می رسد. در مواقع عادی ساختارهای بهداشتی کشور و متخصصان بهداشت و درمان سطح مطلوبی دارند. اما از زمان تشدید تحریم ها اوضاع تغییر کرده است. روز ١٣مارس تیری کوویل اقتصاد دان ، در نشریه La Croix نوشت: «اگر شما با جلوگیری از صادرات نفت و گاز کشوری را از حدودبیش از ۴٠ درصد درآمد سالانه خود محروم کنید، بدیهی است که بر کارایی نظام بهداشتی آن تأثیر منفی جدی وارد کرده اید».
در روزهای آینده ، هزاران بیمار به خدمات احیا کننده احتیاج دارند ، در حالی که امکانات ساختارهای بیمارستانی محدود می باشد. وزارت بهداشت ایران هم اکنون نیز لیست طولانی تجهیزات پزشکی را که بیمارستان ها برای مبارزه با ویروس کوید به آن نیاز دارند تهیه کرده است : ماسک های اکسیژن ، دستگاههای احیا کننده ، دماسنج ، آزمایش های تشخیصی ، دستکش… حتی اگر ظاهرا ، دارو های اساسی و تجهیزات پزشکی شامل تحریم های واشنگتن نمی باشد، در عمل حفظ و سخت تر کردن تحریم ها در این زمینه ها نیز تاثیرمخرب بسیار دارد.
با این حال ، دونالد ترامپ بدون ارائه یک پیشنهادی مشخص ، وعده کمک های بشردوستانه از طریق سوئیس ، را داد. البته « به شرطی که ایران تقاضا کند». بلافاصله، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در تاریخ ۴ مارس اعلام نمود که آمریکا برای کمک باید به تحریم ها خاتمه دهد تا با رفع محدودیت از بانکها و کانال‌های مالی، ایران هر چه سریعتر نیازمندی‌های ضروری برای مقابله با کرونای جدید را تامین و زمینه‌های کنترل سریعتر بیماری را فراهم کند. وی تاکید کرد که کسانی که شرورترین کارها را علیه ملت ایران خصوصادر دو سال گذشته انجام داده اند ،(اکنون) ماسک همدلی ظاهری به چهره زده اند.
فرانسه ، آلمان و انگلیس نیز به نوبه خود ، روزهای ٢ و ١۶ مارس کمکهای نمادینی به ایران تحویل دادند. اما بیشتر کمک ها توسط چین با ارسال کارشناسان و همبستگی اهدا کنندگان چینی انجام می شود. رئیس جمهور چین شی جین پینگ در ١۴ مارس گفت که چین به بهترین وجهی که می تواند در حمایت از مبارزه ایران با اپیدمی Covid-19 پشتیبانی و کمک خواهد کرد (٣و۴).
همبستگی مردمی با کادر پزشکی و پرستاران
کادر درمانی ایران در خط مقدم مقابله با Covid١٩ می جنگد. آنها در شرایط دشوار و با کمبود امکانات با ایثار به کار خود ادامه می دهند. بسیاری از آنها در حین نجات جان هم میهنان خود جان باخته اند. مردم قدر دان زحماتشان هستند و میلیون ها پیام تشکر در شبکه های اجتماعی ارسال کرده اند.در چند روز گذشته فیلم هایی منصوب به رقص در بیمارستان ها به وسعت در شبکه های اجتماعی پخش شده که پرسنل پزشکی را در لباس اتاق عمل با چهره های پوشیده باماسک نشان می دهد که با موسیقی سنتی یا موسیقی پاپ ایرانی می رقصند تا دچار ناامیدی نشوند و به مردم روحیه بدهند. چندین مورد از این فیلم ها از جمله با هشتگ چالش رقص و کوروناراشکسست میدهیم در گردش است.
مشکلات محدودیت تردد
هر ساله ده ها میلیون ایرانی در ایام تعطیلات دو هفته ای سال نو ایران ، نوروز ، پس از آغاز بهار در تاریخ ٢٠ مارس ، به سفر می روند. این امر می تواند گسترش کرونا را به سرعت بالابرد، به ویژه که در روزهای اخیر ، بخشی از جمعیت دستورالعمل مبنی بر ماندن در خانه را رعایت نکرده اند. هجوم اقشار ثروتمند به ویلاهای اشرافی در شهرهای ساحلی دریای خزر با وجود هشدارها ادامه دارد. در تهران نیز هنوز بسیاری علی رغم توصیه ها به خیابانها می آیند به گزارش ایسنا روز ١۴ مارس فرمانده ستاد مدیریت بیماری کرونا در تهران، آقای علیرضا زالی، ضمن ابراز تأسف از حضور گسترده تهرانی‌ها در سطح شهر، گفت:« مشاهدات میدانی ما نشان می‌دهد امروز یکی از شلوغ‌ترین روزهای تهران پس از هشدارهایی بود که برای شیوع کروناویروس به مردم داده بودیم.» (۴)
پس از آنکه آیت الله علی خامنه ای ، روز ١٢ مارس به نیروهای مسلح دستور مداخله ویژه درمبارزه با Covid-19 را صادر کردند، موازین جدی تری برای کنترل تردد مردم در شهرها در سراسر کشور اعلام شد. کمیسیونی برای نظارت بر عملکرد «تخلیه فروشگاه ها ، خیابان ها و جاده ها» مطابق با تصمیمات اعلام شده ایجاد شد. روز ١٣ مارس سرلشکر باقری رئیس ستادکل نیروهای مسلح گفت: «صرف یک هفته تا ده روز آینده همه مردم ایران یک بار از طریق فضای مجازی یا بصورت تلفنی یا در صورت لزوم حضوری مورد رصد قرار می گیرند.»به نظر می رسد حضور قابل توجه پاسداران و ارتش بویژه در اقدامات پاکسازی شهرها در عین حال برای شستن تصویر این نیروها پس از درگیری ها در نوامبر گذشته به دنبال افزایش قیمت بنزین نیز می باشد.
در این میان موضوعاتی از جمله نیاز به شفافیت اطلاع رسانی توسط رسانه های رسمی و شرایط دشوار کار کودکان خیابانی نیز وسیعا مطرح شده است. سازمان های غیردولتی و خیریه در فراخوانی خواستار اطلاع‌رسانی شفاف و به هنگام، قرنطینه استان‌های بحرانی، ممنوعیت کار کودکان کار، اطلاع‌رسانی درباره کمکهای خارجی و کالاهای احتکار شده، به کارگیری پیشگیری علمی، موظف نمودن رسانه ملی به ایجاد اعتماد اجتماعی، و استفاده از ظرفیت سازمان بهداشت جهانی شدند.
طبق تصمیم مقام قضایی مورخ ١٣ مارس ، حدود ٧٠ هزار زندانی به جز کسانی که مجازات آنها بیش از پنج سال است یا «علیه امنیت ملی» عمل کرده اند می توانند برای جلوگیری از گسترش ویروس در زندانها به مرخصی بروند. روز ٢۴ اسفند نیز وعده عفو بیش از ٩٠ هزار زندانی داده شد، در حالی که برخی از فعالان سیاسی نیز توانسته اند از این تصمیم بهره مند شوند ، صد زندانی سیاسی سابق در نامه‌ای خطاب به رهبر انقلاب خواستار آزادی همه زندانیان عقیدتی شدند. خانواده زندانیان خواستار رعایت موازین بهداشتی برای حفظ جان بازداشت شدگان می باشند.
حمایت از اقشار شکننده
محدودیت تردد ، بیماری و قطع فعالیت اقتصادی به شدت بر زندگی مردم ، که قبل از بحران کرونا هم تحت فشار بوده اند تأثیرمنفی می گذارد. هزاران مغازه ، کارگاه و کارخانه دیگر فعالیت ندارند. بسیاری از مردم دیگر هیچ منبع درآمدی ندارند و به سختی زندگی می کنند. دولت دو بسته حمایتی برای شاغلان فاقد درآمد ثابت در دستور کار دارد یکی خرید اعتباری به گونه‌ای که کارگران ساختمانی و کارگران فصلی و روزمزد و دستفروشان و رانندگان تاکسی و کارگران رستوران‌ها می‌توانند یک الی دو میلیون تومان وام با بهره ۴ درصد بگیرند. سه میلیون خانوار مشمول این طرح شناسایی شده‌اند . دوم، حدود یک و نیم میلیون خانواری که حتی دارای درآمد متغیر هم نیستند توسط سازمان هدفمندی یارانه‌ها شناسایی شده‌اند و بسته حمایتی را دریافت خواهند. مبالغ دریافتی این افراد بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان برای خانواده های یک تا پنج نفر به بالا خواهد بود . روز شانزدهم مارس ، بنیاد مستضعفان نیز اعلام کرد که یک میلیون تومان به ۴٠٠٠ دستفروش خیابانی در جنوب تهران می پردازد. اما این قطره ایست در اقیانوس … به نظر نمی رسد که اقدامات صورت گرفته برای کمک به افرادی که وضعیت معیشتی شکننده ای دارند در حد ابعاد فاجعه باشد.اما اقتصاد ایران در حال حاضر با توجه به «فشار حداکثر» آمریکا و همچنین بر اثر نتایج فساد داخلی در وضعیت دشواری به سر می برد و اما ثروتهای بالا و شرکت های بزرگ با وعده های کاهش مالیات امسال می توانند کمی نفس بکشند …
حتی اگر این بیماری بدون تمایز اجتماعی همه افراد را تهدید می کند، عواقب آن برای افراد محروم بسیار شدیدتر است. بدیهی است که رعایت توصیه های بهداشتی در برابر ویروس ، برای افرادی که در گیر مشکلات معیشتی لاینحل می باشند سخت تر است ، کسانی که با وجود منع تردد توصیه شده همچنان به کار خود ادامه می دهند ، مانند هزاران پیکی که هر روز برای افرادی که امکانش را دارند و خانه خود را ترک نمی کنند خرید هایشان را در خانه تحویل می دهند.
هر روز دلالان و سوداگران دستگیر می شوند. روز ١۵ مارس رئیس پلیس امنیت اقتصادی ناجا از کشف بیش از ۱۶ میلیون و ۲۶۹ هزار قلم انواع تجهیزات بهداشتی(دستکش ، ضد عفونی کننده ، ماسک و …) طی ۲۴ ساعت در سراسر کشور خبر داد.
در انتظار پاسخ صندوق بین المللی پول
با«فشار حداکثر» واشنگتن در ایران سیستم بهداشت و درمان بخصوص شدیدا درگیر فشار است. همراه با سخت شدن تحریم های آمریکا و همچنین به دلیل فساد و سوداگری های داخلی ، هزاران نفر در حال حاضر هم با مشکل اقتصادی روبرو ، بیکار و بی بضاعت هستند. نرخ بیکاری و تورم با Covid-19 به طرز چشمگیری بالا می رود. فشارهای اقتصادی ، به اندازه منحنی پیشرفت بیماری پشت مردم را خم می کند. ادامه تحریم ها ، به ویژه در مورد دارو و تجهیزات درمانی در این شرایط جنایتکارانه است.
شانس پاسخ مثبت صندوق بین المللی پول به تقاضای ایران چقدر است ؟ آیا این نهاد بدون پشتیبانی واشنگتن قادر به کمک به ایران خواهد بود ؟ واکنش نهادهای مهم بین المللی و سایر کشورها که خودبه شدت درگیر بیماری اند چیست ؟ در این دوران بحران جهانی بی سابقه بهداشتی چه کسی جرات خواهد کرد آمریکایی ها را به چالش بکشد ؟ در حالی که به نظر می رسد حل بحران در ایران می تواند از کنترل خارج شود.
١- Tejarat News, carte avec statistiques à jour/ province https://tejaratnews.com/event/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7
٢- Bahar News 8 mars 2020: http://www.baharnews.ir/news/204056/
٣- http://french.china.org.cn/china/txt/2020-03/15/content_75816651.htm
۴- http://french.xinhuanet.com/2020-03/14/c_138877809.htm
منبع : لوموند دیپلماتیک فارسی / مارس 2020