دانشکده انرژی شریف گزارش می دهد – نویسندگان : امیرمحمد مغانی، حسن راعی، و عباس ملکی
در روز اول کنفرانس آب‌وهوایی سازمان «ملل متحد» در سال 2021 در گلاسکو، هند عنوان کرد قصد دارد تا سال 2070 انتشار کربن خود را به صفر برساند. این اعلامیه از این جهت اهمیت دارد که هند پرجمعیت‌ترین کشور جهان و سومین کشور آلوده‌کننده محیط‌زیست پس از چین و ایالات متحده است. بنابراین، اگر هند به این هدف دست یابد، زمین این شانس را خواهد داشت تا در محدوده هدف دو درجه سانتیگراد باقی بماند.

در حال حاضر نیز سبد انرژی مصرفی هند به سوخت‌های فسیلی (زغال‌سنگ 57 درصد، نفت 27 درصد، گازطبیعی 6 درصد و انرژی‌های تجدیدپذیر 5 درصد، برقآبی 4 درصد، و هسته‌ای 1 درصد) وابسته است. این گزارش به توضیح چند نکته در ارتباط با توسعه تجدیدپذیرها در هند می‌پردازد.

1- انرژی برای حمل‌ونقل، تهویه هوا، تولید، پخت‌وپز، و سایر فعالیت‌های بشری لازم است. بنابراین دسترسی به انرژی یکی از حقوق اساسی بشر است. به همین دلیل هیچ جامعه‌ای وجود ندارد که بدون افزایش قابل توجه مصرف انرژی به شاخص توسعه انسانی بالایی رسیده باشد. هند نیز از این قاعده مستثنی نیست، رشد مصرف انرژی هند با رشد شاخص توسعه انسانی این کشور رابطه مستقیمی در طول سال‌های گذشته داشته است.

2- هند در تلاش است تا با حداکثر سرعتی که می‌تواند توسعه یافته و انتشار گازهای گلخانه‌ای را نیز کاهش دهد. این در حالی است که تا به حال هیچ کشوری چنین توسعه‌ای را تجربه نکرده است چرا که کشورها برای توسعه ابتدا افزایش چشمگیری را در مصرف انرژی تجربه می‌کنند و سپس به مبارزه با آلودگی‌های محیط‌زیست می‌پردازند. هند برای آنکه بتواند مسیر توسعه را طی کند، نیازمند آن است که مصرف انرژی خود را تا سال 2050 دو برابر کند. بنابراین اگر دهلی نو بخواهد مسیر توسعه اقتصادی را به‌گونه‌ای طی کند که به‌طور همزمان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهد باید به‌گونه‌ای رشد کند که هیچ اقتصاد بزرگی در گذشته اینگونه رشد نداشته است.

3- هند برای دستیابی به هدف خود در سال 2070 به‌طور تقریبی به 5.6 گیگاوات انرژی خورشیدی (84 برابر ظرفیت فعلی) و 1.8 گیگاوات انرژی بادی (42 برابر ظرفیت فعلی) نیاز دارد. براساس برخی برآوردها هند برای دستیابی به این هدف تقریباً باید 10 تریلیون دلار (214 میلیارد دلار سالانه) در حوزه¬ انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کند. بنابراین، این هدف با سرمایه‌گذاری فعلی (سالانه 13 تا 14 میلیارد دلار) دست‌نیافتنی خواهد بود. افزون بر این، انرژی‌های تجدیدپذیر هند با سرعت کمتری نسبت به چند سال پیش در حال رشد است. به‌عنوان مثال، رشد این صنعت در سال‌های 2017 تا 2018 نزدیک به 25 درصد رشد داشته است، درحالیکه طی سال‌های 2021 تا 2022 کمی بیش از 16 درصد رشد کرده است.

4- دهلی نو برخی از منابع موردنیاز برای توسعه زیرساخت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر را دارا است. به‌عنوان مثال، دولت در ابتدای سال جاری میلادی 5.9 میلیون تن لیتیوم در منطقه مورد نزاع جامو و کشمیر کشف کرد که می‌تواند به کاهش اتکاء هند به سایر کشورها برای واردات مواد معدنی موردنیاز ذخیره‌سازها از جمله باتری کمک کند. اما کشف این معادن به تنهایی توانایی شکوفایی صنعت باتری‌های پاک هند را نخواهد داشت چرا که استخراج لیتیوم از این معادن می‌تواند تا 20 سال و ساخت کارخانه‌ها نیز تا 4 سال طول بکشد. برای اینکه هند بتواند از این جدول زمانی عبور کند مناسب است که با سایر کشورهایی که در این حوزه فعال هستند سرمایه‌گذاری‌های مشترک انجام دهد. افزون بر این، ساخت و توسعه سلول‌های خورشیدی و توربین‌های بادی به تنهایی برای هند دشوار و حتی غیرممکن است. بنابراین، هند به تأمین‌کنندگان زیرساخت‌های انرژی‌های پاک وابسته خواهد بود. همچنین، به‌دلیل منابع مالی محدود بهتر است که هند جزئی از زنجیره تأمین انرژی‌های تجدیدپذیر شود. زنجیره تأمین انرژی‌های تجدیدپذیر از ایالات متحده تا «اتحادیه اروپا» و از استرالیا تا ژاپن گسترده است. هند نیز می‌تواند با توسعه زیرساخت‌های خود در تولید کالاهایی نظیر سلول‌های خورشیدی، باتری و اجزاء توربین بادی فعالیت کند. زیرساخت‌های مذکور را هند می‌تواند به کمک شرکت‌های خارجی به‌صورت مستقل یا سرمایه‌گذاری مشترک توسعه دهد.

5- صنایع فولاد، سیمان، کود، و پتروشیمی نیز به تنهایی یک‌پنجم کل انتشار گازهای گلخانه‌ای و سه‌چهارم از آلاینده‌های صنعتی هند را شامل می‌شوند. برای توسعه و کربن‌زدایی این صنایع بدون آسیب زدن به آن‌ها دهلی نو راه‌حل‌هایی را در نظر گرفته است. دولت هند به‌دنبال آن است که با متقاعد کردن صنایع خود به استفاده از برق پاک به‌عنوان منبع اصلی انرژی خود اقدام نمایند؛ چرا که در حال حاضر، این صنایع کمتر از 20 درصد از انرژی خود را با برق تأمین می‌کنند. البته صنایع سنگین نمی‌توانند از برق برای تمامی کارها استفاده کنند. آن‌ها برای گرمای با شدت بالا به سوخت نیاز دارند. بنابراین برای اطمینان از پاک بودن این سوخت‌ها، هند برنامه دارد که صنایع خود را به‌سمت استفاده از هیدروژن سبز سوق دهد. «چشم‌انداز ملی هیدروژن سبز» هند در ژانویه 2022 توسط دولت تصویب شد. براساس سند مذکور هند قصد دارد تا سال 2030 سالانه پنج میلیون تن هیدروژن تولید کند.

6- در توسعه اقتصادی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هند، سیاستگذاران باید از پاسخگویی ساختار انرژی جهان به نیازهای هند اطمینان حاصل کنند. بدین منظور، دولت هند می‌بایست با دولت‌های سراسر جهان گفتگوهای سازنده‌ای را در راستای نگرانی‌های امنیت انرژی داشته باشد. در این مسیر هند در تلاش است تا از طریق ریاست فعلی خود بر «گروه 20» به چنین گفتگوهایی دست یابد چرا که این گروه زنجیره تأمین انرژی‌های تجدیدپذیر را در اولویت قرار داده است. همچنین هند به‌دنبال آن است که شبکه برق خود را به خاورمیانه و کشورهایی نظیر کامبوج، لائوس، میانمار، تایلند، و ویتنام متصل کند.

7- دولت مرکزی تنها بازیگر رسمی و دولتی هند در رابطه با تغییر اقلیم نیست بلکه این کشور مجموعه‌ای از ایالت‌ها و شرکت‌های خصوصی را شامل می‌شود که هر یک سیاست‌ها و اولویت‌های انرژی خود را دارند. لذا این مجموعه باید در گذار انرژی هند مشارکت داشته باشند. به‌عنوان مثال، ایالت‌های بیهار ، ماهاراشترا ، و تامیل نادو در حال ترسیم مسیر توسعه انرژی‌های نو و طرح برنامه‌های اقلیمی خود هستند. با این حال، تعهدات ایالت‌های هند بعضاً به تصویب نرسیده است. بسیاری از این ایالت‌ها نیز فاقد منابع مالی موردنیاز برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گذار انرژی هستند. بنابراین، هند نیاز حداکثری به سرمایه‌گذاری بین‌المللی در این حوزه دارد. در حال حاضر، هند تنها 2.9 درصد از سرمایه‌گذاری جهانی انرژی‌های پاک را جذب کرده است.

8- برنامه دولت فعلی هند آن است که دسترسی به انرژی را برای صدها میلیون نفر فراهم کند و به یکی از بزرگ‌ترین سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر در جهان تبدیل شود. برای تکمیل این فرآیند دولت هند به برنامه‌هایی همچون اختصاص یارانه به صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر، کاهش هزینه و سیاستگذاری در دور کردن صنایع هند از سوخت‌های فسیلی نیاز دارد. دهلی نو باید مراقب دام حمایت‌گرایی و دادن یارانه‌های بیش از اندازه به صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر خود باشد چرا که این کشور در جنگ یارانه‌های تولیدی با چین، ایالات متحده، و «اتحادیه اروپا» پیروز نخواهد شد. در عوض هند بهتر است که خود را جزو اصلی و قابل اعتماد زنجیره تأمین محصولات و خدمات انرژی پاک در بازار جهانی قرار دهد.