حسین مُهری: می خواستم چند پرسش در بارۀ این ” توافق” ژنو ٣ بکنم. با اینکه درباره اش اظهار نظر کرده اند،  ولی در عین حال اظهار نظر دکتر اسد همایون به نظر من، از لون دیگری است. آقای دکتر همایون در درجۀ اول بفرمایید این ” توافق” آیا کلاً مفید بوده است؟ 

 

اسد همایون: اولاً ما به من لطف دارید. سپاسگزارم. آقای مهری، یکی از هدف های مهم دیپلماسی این است که اختلاف را کاهش بدهد، تفاهم را از نظر بین المللی افزایش بدهد، و از جنگ جلوگیری بکند. لذا، در این ” توافق” این رعایت شده و از اینکه تا حدی تحریم برداشته می شود و فشار از ملت ایران برداشته می شود و کمک می شود به ملت ایران، من خوشحالم. در اینجا من از نظر سیاسی و سیاست خارجی تحلیل می کنم. البته اثرات آنرا در سیاست منطقه ای و مخصوصاً ایران از نظر دور نخواهم داشت و بعداً حضورتان خواهم گفت که هر نوع سیاست خارجی اگر مشروعیت ملی و حمایت ملی نداشته باشد، نمی تواند مؤثر باشد. 

 

حسین مهری: آقای دکتر همایون بفرمایید که اصولاً این ” توافق” ژنو ٣ چه اثری در رویدادهای سیاسی و در واقع چه اثری در سرنوشت کنونی ایراتن خواهد داشت؟

 

اسد همایون: اگر این ” توافق” کمکی به برداشتن تحریم و بهبود اقتصاد ایران بکند و به نقش مهم ایران در منطقه کمک بکند و از همه مهمتر حرکت ایران بسوی پلورالیسم باشد و فضای سیاسی ایران را باز بکند، بسیار بسیار خوب خواهد بود. 

 

مهمترین مسأله همانطوری که قبلاً عرض کردم، سیاست خارجی موقعی می تواند مشروعبت داشته باشد که بر اساس تجربۀ ملی و ارادۀ ملی و حمایت مردم ایران باشد. در مورد رژیم، بعد از ٣۴ سال اشتباهات پی در پی، ندانم کاری، دشمن سازی، مخالفت با امریکا و اسرائیل، فشار اقتصادی که بر آن وارد آمده بود یا وارد آمد، متوجه شده است که باید با امریکا کنار بیاید، و بتواند موقعیت خودش را تحکیم کند. 

 

به نظر من، اگر ایران بتواند  به جهت دموکراسی برود، همین گونه که در این توافق به ژئو پولیتیک و اقتصاد بجای ایدئولوژی اولویت داده، بتواند اینرا ادامه بدهد و این ” توافق” بگیرد، در سنگلاخ نیافتد، بسیار بسیار مهم است. ولی مهمترین مسأله اینست که مردم باید از رژیم پشتیبانی کنند. اگر رژیم فکر می کند که این ” توافق” به دوام رژیم کمک می کند، دچار اشتباه خواهد شد. چون هر نوع توافقی، ایران را از انزوا بیرون می آورد، ولی فضای سیاسی را باز می کند و باید باز بکند. شما نمی توانید با دنیا، مخصوصاً با امریکا وارد مذاکره بشوید، روابط خودتان را بهبود ببخشید، ولی زندان ها پر از زندانیان سیاسی باشد، نقض فاحش و مستمر حقوق بشر ادامه پیدا بکند. نصف جمعیت ایران یعنی زنان به حساب نیایند، و اقلیت های مذهبی تحت فشار قرار بگیرند، مثل کردها، مثل  بلوچ ها، و هیچکدام از آنها در کابینه نباشند، در دولت نباشند. 

 

بنابراین، اگر ایران – دیگر ناچار است- فضای سیاسی را باز بکند، به نظر من مهم است، برای اینکه ایران می تواند و باید نقشی در خاورمیانه بازی بکند، چون ایران کشور مهمی است، از نظر ژئو پولیتیک می تواند نقش اساسی داشته باشد، و رژیم تازه فهمیده است. به نظر من، روی هم رفته، ایران می تواند این کار را بکند. 

 

یک مسألۀ دیگری هم هست که امروز صبح در مجلۀ دفنس ( defence) سردبیرش مقاله ای چاپ کرده، خیلی مهم است. می گوید که کشور ها تا ابد با هم دشمن نیستند، دوست می شوند. وقتی سادات بعد از قرن ها اختلاف بین مصر و اسرائیل یا ملت یهود توانست کنار بیاید که دنیا را شوکه کرد، وقتی نیکسون توانست به چین برود، بین ایران و امریکا هم می تواند اختلاف، حل بشود. حتی یکجا اشاره می کند که تعجب نکنید اگر اوباما و خامنه ای با هم ملاقات کنند. ولی در آخرش نتیجه ای که می گیرد خیلی مهم است. می گوید به نفع ایران است که با امریکا کنار بیاید، به نفع امریکا است که با ایران کنار بیاید، ولی باید درب ها باز بشوند، فصای سیاسی باز بشوند، و مردم ایران نقش اساسی در سیاست و دولت بازی کنند. بنابراین روی هم رفته، من این ” توافق” را مفید می دانم و البته طولانی است و راه های طولانی را باید بروند.  

 

حسین مهری: آقای دکتر همایون، شنیدم که تعدادی از دیپلمات های پیشین ایرانی امضاء جمع کرده اند و از این ” توافق” حمایت کرده اند. درت است؟ 

 

اسد همایون: بله، …