در 18 نوامبر 2013، روزنامه کریستین ساینس مونیتور نوشت: رآکتور آب سنگین اراک سری نبود که کارشناسان اتمی از آن آگاه نباشند. از وجودش اطلاع داشتند اما موجب نگرانی آنها نبود. پس چرا ناگهان شد «توافق شکن»؟ اینک این رآکتور در زمره مسائلی شده است که در گفتگوها میان ایران و کشورهای 5+1 باید حل شود.
● جون کری، وزیر خارجه امریکا، در کنفرانس مشترک با داود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه،گفته‌است که انتظار ندارد که گفتگوهای 20 نوامبر میان ایران و کشورهای 5+1 نهائی بگردد. تنها می‌گوید با حسن نیت به ژنو می رویم و با حسن نیت گفتگو می‌کنیم و سعی می‌کنیم توافق مرحله اول را بعمل بیاوریم.
● ساختمان این نیروگاه نیمه تمام است. این نیروگاه از زمانی مسئله شد که لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه، در دور دوم گفتگوها، آن را دست‌آویز کرد. در گفتگوهای پیشین، این نیروگاه نادیده گرفته شده بود. ساختمان آن زمان می‌برد و زمان طولانی.
● روز 17نوامبر، نتان یاهو، در حضور اولاند، رئیس جمهوری فرانسه، گفت: رآکتور اراک پلوتونیوم تولید می‌کند که می‌توان با آن بمب اتمی ساخت. و ایران آن را منحصراً برای تولید بمب اتمی می‌سازد. این‌است که هم سانتریفیوژها و هم این نیروگاه باید برچیده شوند.
● ساختمان این نیروگاه 5 بار به تأخیر افتاده است. قرار است در پایان 2014، تمام شود اما از قرار، باز به تأخیر خواهد افتاد. بعد از آنهم که بکار افتاد، یک سال طول می‌کشد که پلوتونیوم تولید کند. اما پلوتونیوم را باید از فضولات نیروگاه بدست آورد و نیاز دارد به تکنولوژی و کارخانه‌ای که پلوتونیوم را از فضولات استخراج کند. وگرنه، نیروگاه تنها ایزوتوپهای طبی و برق تولید می‌کند.
● چندین قطعنامه شورای امنیت از ایران خواسته است عملیات ساختمانی نیروگاه اراک و نیز غنی سازی را متوقف کند. اما ایران بلحاظ آنکه زمان طولانی لازم است تا ساخت آن پایان پذیرد، عملیات را متوقف نکرده است. ایران ترجیح می‌دهد نیروگاه ساخته و مشغول کار شود.
● مارک هیبس، کارشناس منع گسترش سلاح هسته‌ای، می‌گوید: رآکتور اراک نباید مانع از انجام توافق اولیه با ایران شود. بخصوص که زمانی طولانی لازم است که نیروگاه ساخته شود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز خواهان اطلاعاتی است تا بتواند سامانه کارآمدی را برای مراقبت از تأسیسات اتمی ایران، بوجود آورد. توافقی که آژانس، در هفته پیش، با ایران بعمل آورد، امکان حل این مشکل را می‌دهد. خبرگزاری نیمه رسمی فارس این توافق را برداشتن یک قدم غول آسا توصیف می‌کند که باید معاذیر کشورهای 5+1 را رفع کند. بخصوص که یکی از بزرگ‌ترین عذرها، رآکتور آب سنگین اراک است.
هرگاه کشورهای 5+1 سوخت رآکتور را منجمد کنند و بعد آژانس داده‌های لازم برای بازرسی از رآکتور را بدست آورد و بازرسی را بطور مرتب انجام دهد، محلی برای نگرانی از تولید پلوتونیوم نمی‌ماند. هرگاه به یک سال پیش نظری بیافکنیم و ببینیم در کجا بوده‌ایم و حالا کجا هستیم، به خود خواهیم گفت: نباید فرصت انعقاد توافق را از دست بدهیم.
● از دور دوم گفتگوها بدین‌سو، اوباما براین نظر شده‌است که ملحوظ شدن رآکتور اراک در توافق، اساسی است. اما هرگاه در توافق لحاظ شود که سوخت نیروگاه اراک را کشورهای 5+1 تأمین می‌کنند و یا برای تبدیل آن به رآکتور آب سبک، کمک فنی می‌کنند، مشکل حل می‌شود.
● درحال حاضر، بنابرگزارش 14 نوامبر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، عملیات ساخت رآکتور آب سنگین اراک متوقف هستند. در سه ماه گذشته، تنها چند مجرا ساخته شده‌اند.
● ششنگ جوشی، محقق در مؤسسه رویال یونایتد سرویس در لندن، می‌گوید: هیچ‌کس فکر نمی‌کند زمان‌بندی ساخت رآکتور اتمی اراک واقع بینانه است… پس عاقلانه این‌است که گفتگو در باره رآکتور اراک به دور پایانی گفتگوها موکول شود. نگرانی کشورهای 5+1، بخصوص فرانسه، این‌است که ایران بتواند ظرف 6 ماه طول زمان گفتگوها، ساختمان رآکتور را بمیزان زیاد، پیش ببرد. به ترتیبی که این کشور در وضعیتی بسیار بدتر از آن قرار گیرد که در آغاز گفتگوها در آن بودند. پس باید ایران نگرانی 6 کشور را رفع کند و این کشورها نیز مجازاتهای جدید وضع نکنند. بنابراین، نیاز نه قطع گفتگوها است و نه جدا شدن بدون امضای توافق. هیأت نمایندگی ایران می‌تواند به ایران بازگردد با توافقی که شامل برچیدن تأسیسات اتمی اراک نباشد و خاطر طرف گفتگو را نیز مطمئن کند.
انقلاب اسلامی: بدین‌سان، اولاند همچون وزیر خارجه‌اش، چهار موضوعی را که برسرشان گفتگو است از قید «محرمانه» خارج کرد. در 21 نوامبر، خبر آمدن لاوروف، وزیر خارجه روسیه به ژنو انتشار یافت. باقی می‌ماند محتوای توافق که معلوم خواهد کرد، از خطوط قرمزی که دو طرف رسم کرده‌اند، کدامها «رعایت» شده‌اند. اما طرح در مجلس مطرح نشد و خامنه‌ای نگفت خطوط قرمز او کدامها هستند، و صحبت از «چرخه سوخت» بعنوان «خط قرمز» بمیان آمده است که می‌تواند در تولید اورانیوم 3.5 درجه خلاصه شود پس، اگر توافق انجام بگیرد، می‌تواند در این حد بعمل آید. از اتفاق،:
● در 30 آبان 92، (21 نوامبر 2013)، در روز دوم از دور سوم گفتگوها، در ژنو، عراقچی، معاون ظریف و سرپرست تیم مذاکره کننده برسر اتم، گفته‌است: اصل غنی سازی محل گفتگو نیست اما درجه غنی سازی و محل و میزان تولید اورانیوم غنی سازی می‌توانند موضوع گفتگوها شوند. در همین روز، جون کری، وزیر خارجه امریکا، نیز، گفته‌است: اصل غنی سازی اورانیوم، مسئله نیست که در مرحله توافق مقدماتی حل شود. در مرحله نهائی می‌باید موضوع گفتگو و حل و بحث شود. بنابراین دو موضعگیری، خط قرمز، همان غنی سازی اورانیوم زیر 5 درصد است.
سنگ اندازیها در اروپا و امریکا و آنچه در واقع گروه 5+1 از ایران می‌خواهد:
در 21 نوامبر، دومین روز گفتگوها، شب هنگام، این اطلاع درز کرد که به هیأت نمایندگی ایران گفته‌اند. ما باید مطمئن شویم که در طول 6 ماه گفتگوها، شما بمب اتمی نمی‌سازید. شما می‌باید تضمین‌‌های قابل بازرسی بدهید که بمب اتمی تولید نمی‌کنید.
در این باره، شب هنگام 21 نوامبر، از قول دیپلماتها، رویتر نیز گزارش کرده‌است که از دید غرب، درتوافق مرحله اول، ایران باید غنی کردن اورانیوم تا 20 درصد را متوقف کند و ذخیره اورانیوم 20 درصد خود را که حدود 200 کیلو را به اورانیوم 3.5 درجه بازگرداند. افزون براین، از تولید اورانیوم 3.5 درجه بکاهد و سانتریفیوژهای دارای بیشترین سرعت را بکار نیاندازد.
ایران، در مقایسه با سال 2009، صاحب مقدار بسیار بیشتری اورانیوم 3.5 درجه است. با مقدار کنونی اورانیوم، می‌تواند 4 بمب اتمی بسازد. برای این‌که امریکا و اروپا مطمئن شوند ایران بمب اتمی تولید نمی‌کند، لازم است فعالیتهای اتمی ایران تحت کنترل قرار بگیرند.
توافق در ژنو، درصورتی که انجام بگیرد، شامل منجمد کردن تمامی فعالیتهای اتمی ایران می‌شود.
به گزارش لوموند (21 نوامبر 2013) بنابرقول مؤسسه دانش و امنیت بین المللی، ایران ظرف 6 ماه، به اندازه لازم برای تولید یک بمب اتمی، اورانیوم غنی کند. لذا مسائل عمده راجعند به به حال تعلیق درآوردن غنی سازی اورانیوم و نیز ذخیره 186 کیلوئی اورانیوم 20 درجه و بلاخره رآکتور آب سنگین اراک که در دست ساختمان است. این رآکتور می‌تواند پلوتونیوم تولید کند که بکار تولید بمب اتمی می‌آید.
در 21 نوامبر، هری رید، رهبر اکثریت سنا گفت: اگر در این دور از گفتگوها توافق انجام نگیرد، سنا باید تحریمهای جدید برضد ایران را تصویب کند.
و اما، در 18 نوامبر، فرانسوا اولاند، رئیس جمهوری فرانسه، در اسرائیل بود که چهار شرط معین کرد:
1 – تأسیسات اتمی ایران تحت کنترل کامل بین المللی درآید؛
2 – ایران ساخت رآکتور آب سنگین اراک را متوقف کند؛
3 – ایران اورانیوم 20 درصد تولید نکند و
4 – ایران اورانیوم 20 درصد را به سوخت بدل کند و یا غنای آن را کاهش دهد و ذخایر اورانیوم غنی شده خود را کاهش دهد.
انقلاب اسلامی: برغم این سنگ اندازیها و کارشکنی‌ها، گزارشی می‌گوید اسرائیل خود را ناگزیر می‌بیند به انجام توافق کشورهای 5+1 تن بدهد:
انقلاب اسلامی در هجرت شمار ۸۴۲ از ۱۱ تا ۲۴ آذر