معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه میانگین فرسایش خاک در کشور حدود ۱۶.۵ تن در هکتار تخمین زده شده است گفت: فرسایش خاک در ایران تقریباً معادل ۲ تا ۲/۵ برابر آسیا و ۵ تا ۶ برابر میانگین جهانی است.
به گزارش ایسنا، صفدر نیازی شهرکی – معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی- درباره وضعیت فرسایش خاک، بویژه در بخش هایی از اراضی کشور که در ارتفاعات، کوه پایه و تپه ها به دلیل جنگل خواری و … اظهار کرد: متوسط فرسایش در کل کشور حدود ۱۶.۵ تن، برای کل سطوح است که آن هم در اراضی ملی رخ می دهد. در اراضی دامنه ها، شیب ها زمانی که بارش باران شدید رخ می‌دهد، به دلیل اینکه پوشش گیاهی فقیر شده است؛ منجر به جاری شدن سیلاب‌های سنگین شده و فرسایش خاک ما را بالا برده است.
وی افزود: ما در دشت ها فرسایشی نداریم، اگر هم بارشی داشته باشیم نفوذ می کند، چون شیب زمین هم پایین تر و کمتر است و عملاً این آماری که ارائه شد و متأسفانه نگران کننده هم هستند در اراضی ملی است. درخصوص اعلام فرسایش خاک نیز متولی اصلی سازمان منابع طبیعی و آخیز داری کشور است که هم میزان را اعلام و هم از این فعلا جلوگیری کند.
نیازی شهرکی درباره اقدامات لازم درباره جلوگیری از فرسایش خاکی اظهار کرد: عوامل فرسایش متعدد است، ما درگیر فرسایش‌های آبی، بادی، فرسایش ناشی از اجرای سازه ها و تأسیسات بر روی زمین، تخریب خاک و…هستیم. اما یکی از اصلی ترین عوامل فرسایش، فرسایش آبی است که آن هم ناشی از سیلاب هایی است که خبر دارید.
وی ادامه داد: تغییر اقلیم در کل دنیا اتفاق افتاد و ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست، شدت بارش ما بالا رفته یعنی بارش‌هایی که برف بود تبدیل به باران شده و باران ها هم با شدت بالاتری در زمان محدودتری انجام می شوند، متأسفانه روان آب های عظیمی در مسیل های ما و به تبع آن مسیر راه افتادن خاک مرغوب و مناسب رخ می‌دهد. اجرای سازه ها، از جمله روش ها برای کنترل فرسایش خاک است که بندهای کوچک آبخیزداری، پخش سیلاب و یا بندهای تورگابیونی که همکاران ما در سازمان محیط زیست اجرا می‌کنند، کشت گیاهان علوفه‌ای در جاهایی که امکانش وجود دارد، کاهش شخم در طول، ما مسیر نحوه شخم را هم باید در اراضی دیم مان اصلاح بکنیم، این‌ها عواملی است که می تواند به شدت میزان رسوب آبی را در کشور کاهش دهد.
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی درباره اجرایی نشدن طرح‌هایی در قالب آبخیزداری و آبخوان داری اظهار کرد: سال گذشته همراه با بارشی شدید سیلابی رخ داد و همکاران منابع طبیعی در استان، در بالادست دشتیاری یک دایک ۱۱ کیلومتری احداث کرده بودند که اگر آن دایک احداث نشده بود مثل سنوات قبل، فاجعه فوق‌العاده خطرناک تر از وضع موجود می شد و این دایک خیلی به داد ما رسید.
او ادامه داد: چند طرح در سازمان منابع طبیعی داریم که همین احداث دایک از جمله آنها و پخش سیلاب‌ها است. در حوزه اراضی کشاورزی بندسار هایی احداث می‌شود که الان هم در حوزه معاونت ما اجرا می‌شود و همچنین ایجاد هوتک ها نیز از اهمیت بالایی برخوردارند، هوتک ها همین آب بندهایی هستند که در شمال اجرا می‌شوند و در جنوب اصطلاحاً به آنها هوتک گفته و بندسار ها اجرا می شوند. در برنامه هفتم توسعه نیز به این موارد اشاره شده و پروژه‌های خوبی تعریف شده است تا بتوانیم خساراتی را که به اراضی وارد می‌شود را کنترل کنیم.
وی درخصوص اراضی که در حوزه آب و خاک به مزارع کشاورزی تبدیل شده‌اند و متولی آن زمین‌ها اظهار کرد: اگر بحث تأمین آب در این اراضی مطرح باشد، متولی آن وزارت نیروست. پس از این که تخصیص از وزارت نیرو گرفته می‌شود برای اراضی کشاورزی، بحث انتقال آب، بهره وری آب، راندمان آبیاری و آماده کردن این اراضی برای کشت مطرح می‌شود.
نیازی شهرکی ادامه داد: متولی پایین دست سدی که در ایلام احداث شد نیز وزارت نیرو است. در زمینه آب چند موضوع مطرح است. در بحث راندمان آبیاری، تأمین و انتقال، توزیع و راندمان کاربر یا مزرعه وزارت نیرو متولی آب و برنامه ریزی برای مصرف، ارتقای راندمان آبیاری، ارتقای بهره وری آب در کشت بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است.
وی در خصوص نقشه راهی که اخیرا وزارت نیرو در حوزه آب ارائه داده است، تصریح کرد: موضوع آب یک مسئله چند وجهی است، همکاران ما در وزارت نیرو نقشه راهی تهیه کردند که در تولید آن با ما همکاری نشد، پیش نویس اولیه ای ارائه شد که هنوز کامل نشده است، نقدهایی توسط دانشگاهی‌ها و مجموعه جهاد کشاورزی مطرح شد که در راستای تکمیل آن اقداماتی در دست انجام است، کما این که در برنامه هفتم هم مسیر و اهداف، میزان آبی که باید در اختیار بخش کشاورزی قرار گیرد مشخص شده است و نیاز است که این نقشه راه با مقادیری که در برنامه هفتم توسعه مشخص شده است نزدیک و الگوگیری شود. فعلاً مراحل در حال بررسی برای ابلاغ است.
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در پاسخ به این پرسش که چه مقدار توانسته ایم میزان بهره وری از آب را گسترش دهیم؟ اظهار کرد: مصرف کننده های آب مشخص هستند یا محیط زیست است که باید بخشی از منابع آب در مسیل ها، در تالاب ها جریان پیدا بکند و این الزام است، مصرف کننده بعدی یا ضرورت بعدی شرب است. ما نزدیک ۸-۹ میلیارد متر مکعب آب شرب مصرف می‌کنیم.
وی افزود: موضوع سوم خود صنعت است که ٢ تا ٣ میلیارد متر مکعب مصرف می‌کند و مصرف کننده آخر و اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین مصرف کننده آب هم بخش کشاورزی است که با برآورد و محاسباتی که ما داشتیم ۷۲ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌کند. در پایان برنامه هم باید به ۶۵ میلیارد متر مکعب برسیم. برای ارتقای بهره وری پروژه هایی تعریف شده است. در حوزه بخش کشاورزی که حوزه عملیات ما است، پروژه‌های متعددی داریم که شاید در طول برنامه به آن بپردازیم. اجرای سامانه های تحت فشار، شبکه ها، بتنی کردن لوله ها، مرمت قنوات، تجهیز و نوسازی پروژه هایی است که انجام می‌دهیم و اگر نیاز بود وارد عدد و رقم خواهیم شد.
نیازی شهرکی در ادامه تصریح و تأکید کرد: بر اساس آمار آخرین بارشی ما حدود ۴۰۳ میلیارد متر مکعب است. بیش از ۷۰ درصد این بارندگی ها تبخیر و تعرق می شوند، یعنی اصلاً جاری نمی شوند، بلکه در همان مرحله اول در فضا تبخیر می‌شوند و دوباره برمی گردند که حدود ۱۰۳ میلیارد متر مکعب آن قابل برنامه ریزی است.
وی درباره تحویل حجمی آب ادامه داد: ۳۰ سال است که مقرر شده تا آب به صورت حجمی در اختیار کشاورزان و تولیدکنندگان قرار گیرد و تولیدکننده بر اساس آبی که دراختیار دارد، تولیدات کشاورزی مناسبی داشته باشد. نه که در این زمینه اقدامی انجام نشده باشد، اما به نظر من وزارت نیرو به عنوان متولی تحویل حجمی آب عملکرد بهتری داشته باشد.
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در پایان درباره ایجاد زیرساخت های لازم اظهار کرد: نه زیرساخت نیاز نیست، در بخش اعظمی از منابع که چاه ها هستند قانون مشخص کرده است، تسهیلات در اختیار کشاورز قرار می‌گیرد، ما ۴۳۰ هزار چاه مجاز در کشور داریم، حدود ۲۲۰ هزار برقی و مابقی دیزلی است که این چاه ها کنتور یا شمارشگر قرار دهیم. کنتورها برقی هستند و وزارت نیرو اقدامات خوبی انجام داده است و در حال حاضر ۹۵ درصد در خراسان رضوی به سیستم سهام مجهز و مقرر شده است که تسهیلاتی را در اختیار کشاورزان قرار دهد.
خبرنگار: زهرا آویژگان،
دبیر: فاطمه محمد نژاد