26 خرداد، بمناسبت صد و سیُ و دومین

سالگرد تولّد دکترمحمّد مصدّق «زندگینامۀ دکترمحمّد مصدّق» (109 )

    لازم به توضیح است که متآسفانه مجلس دورۀ دوازدهم و سیزدهم شورای ملی که به املاک  و دارائیهای غصب و غارت شده مردم توسط رضاخان رسیدگی کرده‌اند و بعنوان اسناد در اختیار خوانندگان ارجمند قرار می‌دهم، نمایندگانی داشت که فرمایشی بودند و توسط رضا خان به نمایندگی مردم شهرهای کشورمنصوب شده بودند. نگرش و طرز فکر اکثریت آنها که رفتار، گفتارو کردارشان بیانگر آن بود، صفتهای فرصت طلبانه و چاپلوسانه و نفع و موقعیت طلبانه، بنابراین، محافظه کارانه داشت و بدین گونه در حافظۀ تاریخ ثبت است. این عناصر نمایندگان حقیقی و واقعی مردم که با رأی آزاد مردم انتخاب شده باشند نبودند. طنز تاریخ این‌که حکومت وقت، به نخست وزیری محمد علی فروغی که خود یکی از بنیانگزاران دولت استبدادی رضا خانی بود با آن وزیران کذائیش مجری رسیدگی به تراژدی املاک غصب و غارت  شده  مردم  توسط رضاخان و اطرافیانش شد!!

    بدین لحاظ، آنها، از وزیر و وکیل، درآن استبداد، دستیار مستبد و سهیم در آن بودند. لذا نمی‌توانستند تحقیق از جنایت‌ها و خیانت‌ها و فسادها را جدی بگیرند. ناچار بودند در سطح بمانند و در دایره محدودی از سطح هم بمانند. زیرا اگر قرار بود تمام سطح موضوع تحقیق شود، دامن آنها را نیز می‌گرفت. بنابراین، گفته‌ها و نوشته‌های آنان، مشتی از خروار نیز نیست.

◀  مذاکرات مجلس‏ روز سه‌شنبه اول مهر ماه ۱۳۲۰ :

در مذاکرات مجلس‏ روز سه‌شنبه اول مهر ماه  یکی از نمایندگان بنام  آقاى اعتبار گفتند: 

اعتبار- «بنده باید قبلاً عرض کنم که در آئین‌نامه مجلس شوراى ملى براى اشخاصی که بخواهند تذکراتى بدهند و مطالبى را بیشتر روشن کنند جز راه مخالفت راه دیگرى نیست و از این جهت است که بنده هم از این راه استفاده کرده و تذکراتى که به نظرم رسیده در برنامه دولت لازم بود گنجانده شود به عرض آقایان می‌رسانم. موضوعى که در طى برنامه آقاى وزیر دادگسترى اشاره فرمودند به دستخط ملوکانه و اموال شاه سابق به نظر بنده این قضیه حقش این بود که در برنامه دولت گذاشته می‌‌شد و در اطراف آن و در طرز اجراى آن توضیحات بیشترى داده می‌شد. زیرا عملى کردن این کار بنده آنچه فکر کردم با قوانین زیادى متباین است مثل این که قانون ثبت املاکى که سند صادر شده باشد براى او هیچ گونه اعتراض و دعوى غبن مخصوصاً در اسناد دعوى غبن از هر حیث اسقاط شده این را بایستى یک تصمیمى دولت می‌گرفت که در اینجا دولت می‌گفت به ما که اگر لازم است براى این کار بخصوص آن قوانین را لغو بکنند یا راه را براى احقاق حق مردم و براى این که حقیقتاً نیت شاهانه به موقع اجرا گذارده شود و هر کسى که که از این راه متضرر شده به حق خودش برسد براى آنها یک راهى باز شود و البته این کار باید بشود و بعد در روزنامه دیدیم که نوشته شده بود که کمیسیونى در وزارت دارایى از نمایندگان وزارتخانه‌ها براى این کار دولت در نظر دارد. بنده خیال می‌کنم این کار اهمیتش بیشتر از آن است و مقتضى این است که مخصوصاً از اشخاصى که در این عمل بیشتر اطلاعات دارند و بیشتر وارد بوده‌اند و مخصوصاً از مجلس شوراى ملى در این کار شرکت می‌جستند از مجلس هم چند نفرى دعوت می‌شد و موانع قانونى که براى این کار اگر هست از نظر می‌گذرانیدند و براى اجراى این کار قوانین تازه اگر لازم است به وسیله آقاى وزیر دادگسترى به مجلس پیشنهاد شود و اما موضوع برنامه دولت ماده اول البته عمومى است که مربوط به سیاست خارجى است همان طور که بنده در جلسات خصوصى هم به عرض رساندم عقیده خودم این است که ما بایستى ناظر باشیم ببینیم در آتیه چه می‌شود فعلاً اظهار عقیده در این باب بنده شخصاً لازم نمی‌دانم فقط این قسمت را باید متوجه بود و مخصوصاً می‌خواهم ببینم که گذشتگان ما در این قسمت بخصوص اشتباهاتى کرده‌اند از کجا ناشى شده چرا شده این را البته بایستى مجلس شوراى ملى از این جریان آگاه باشد سابقاً چرا این طور بوده چرا این اشتباهات رخ داده و کدام یک از زمامداران ما غفلت داشته‌اند….»

   «… موضوع دیگر که در خاتمه عرایضم مى‌خواستم عرض کنم مربوط به تلگرافى بود که چند روز پیش به بنده رسیده بود و آن را دادم به آقاى وزیر دارائى و آن تلگرافى بود که مردم بروجرد کرده بودند و تقاضا کرده بودند پس از پرداخت تعهد بتواند مازاد تعهدشان را نسبت به گندم اجازه بدهند که خودشان استفاده کنند، و آن مازاد را بیاورند براى خانه خودشان و البته جاى تشکر است که آقاى وزیر دارائى زود جواب مرحمت کردند یعنى همان پریروز که خدمتشان تقدیم کردم جواب تلگراف را امضاء کردند که ششصد کیلو مى‌توانیم بدهیم بقیه‌اش را پول بدهد. این قضایا است که مردم را بیچاره مى‌کند وقتى که به بنده مى گویند که صد خروار بایستى بدهى بنده مى‌گوییم چشم چه مانعى دارد. که عوض دو خروار سه خروار بیاورد براى نان عائله خودش وقتى که شما آن سند را مى‌گیرید که فلان مقدار بگیرید بقیه‌اش را بگذارید به اختیار خودش دو خروار سه خروار چهار خروار هر چه مى‌خواهد براى خودش بیاورد منظور بنده این است که آقایان وزرا‌ بعد از این خودشان یک توجهى به این قبیل امور بکنند و بنده از دادن عرض حال مردم نظرم این بود که فکرى بکنند و الّا آقاى لقمان نفیسى اینرا توى روزنامه هم اعلان کرده بود و بنده هم مى دانستم این قضیه را بنده راجع به آن قسمتى که در خصوص رفع نواقص قوانین و اصلاحات دادگسترى عرض کردم یک شرحى هم از آقاى تنکابنى رسیده است که آقایان غالباً دارند براى تأیید عرض خودم این شرح را نمى‌خواهم بخوانم چون همهمه آقایان دارند و هم خیلى زننده است که همه را تکان مى‌دهد بنده خواستم خدمت آقاى وزیر دادگسترى تذکر بدهم که به این بدبختى‌ها که یکى هم آقا میرزا طاهر تنکابنى است توجه عاجل بفرمایند یک مردمى همین طور در بندر دیلم شیراز در قسمت بیجار رفته‌اند و زندگى می‌کنند اینها از کجا زندگى و اعاشه می‌کنند براى چه رفته‌اند؟ به اضافه یک چیزى اینجا نوشته‌اند که تعجب می‌کنم و آن این است که فامیل تنکابنى از کلیه خدمات دولتى محروم هستند روى چه قانونى معلوم نیست بنده همان طور که عرض کردم از گذشته صحبت نکنیم صحبتى نمی‌خواهم بکنم ولى این را خواهش می‌کنم که آقاى وزیر دادگسترى اگر تمام کارهایشان را بگذارند می‌ارزد به این که زندگانى این مردمی که همه مترصدند یک توجه عاجلى بکنند که این بدبختى‌ها و بیچارگى‌ها را رفع کنند و این شرحى را که نوشته‌اند خدمتشان تقدیم می‌کنم تا بدقت ملاحظه کنند و عجالتاً وضعیت تنکابنى و فامیلشان را اصلاح کنند.» 

رئیس- بنده نمی‌دانم در کلیات صحبت می‌شود یا در جزئیات. (بعضى از نمایندگان- در کلیات) پس باید طورى و ترتیبى شود که زیاد طول نکشد.

وزیر دادگسترى- بنده خیلى خوشوقتم از این که برنامه دولت مورد توجه دقیق آقایان نمایندگان واقع شده است و با همان نیت دقیقى که دولت در تهیه آن برنامه داشته است همان نیت را معلوم می‌شود همان طور که انتظار داشتیم آقایان نمایندگان محترم در نظر دارند براى اجراى این برنامه با دولت همکارى بفرمایند. این که اقاى اعتبار فرمودند مخالفتى ندارد و مجبورم از راه مخالفت تذکر بدهم این دلیل حسن نیت ایشان است که خواستند همکارى کنند و در واقع خواستند موافقت کنند و از تذکراتى هم که دادند خیلى امتنان دارم.

    اما راجع به موضوعاتى که تذکر دادند اول راجع به موضوع املاک بود دستخطى که در اینجا قرائت شد و تذکرى که ایشان راجع به غبن و مخالفت بعضى اقدامات که ممکن است با بعضى قوانین داشته باشد و لزوم تهیه قوانین براى مسترد کردن بعضى املاک بنده تصور می‌کنم لازم نباشد اطمینان ‌دهم که دولت هیچ عملى نمی‌کند که مخالفت با قوانین داشته باشد هر جا که بربخوریم با مانع قانونى البته لایحه قانونى آن تهیه می‌شود و پیشنهاد می‌شود و مطابق قانون عمل می‌شود و امروز هم مجال نبود که ما در جزئیات و وسایلى که براى آن اتخاذ خواهد شد وارد شویم آن روز این امر واقع شده بود و متن آن دستخط به اطلاع آقایان رسید و پس از آن هم در اولین فرصت شروع به اقدام کردیم و کمیسیونى هم که براى تمرکز دادن این امور لازم بود معین کردیم و شروع به کار هم کرد و این کمیسیون در واقع معلوم خواهد کرد که چه اقدامى و چه قسم عملى باید بشود هر چه لازم باشد البته مطابق قوانین اقدام می‌شود و در هر صورت منظور این است که حقى اگر از کسى فوت شده باشد داده شود احقاق حق افراد بشود.

دشتى-  «… از قرارى که دیروز شنیدم گویا اعلیحضرت شاه مستعفى مى‌رود و گذرنامه ایشان هم امضاء شده است روز اولى که استعفا‌نامه ایشان را آقاى فروغى به مجلس آوردند هم در جلسه خصوصى و هم در جلسه علنى به ایشان تذکر دادم و عصر آن روز هم که یک عده از آقایان نمایندگان خدمت آقاى رئیس مجلس شرفیاب شدند ایشان را مأمور کردند که با ایشان صحبت کنند و این تذکر را به دولت بدهند که قبل از این که محاسبات بیست ساله ایشان تسویه شود قبل از این که موضوع جواهرات تصفیه شود ایشان نباید بروند (عده نمایندگان- صحیح است)

   بعد قرار شد یک کمیسیونى از مجلس معین شود بنده فقط این سؤال را از دولت مى‌کنم که آیا این کمیسیونى که از مجلس تعیین شده و یک عده از امضاء دولت هم همراه آنها خواهند بود اگر ده روز بعد معلوم شد یک مبلغى از این جواهرات سلطنتى نیست آیا دولت مسئولیت این کار را به عهده خواهد گرفت و آیا دولت و آقاى فروغى و سایر آقایان وزرا‌ و اقاى وزیر داراییشان متعهد می‌شوند جواب این جواهرات سلطنتى را بدهند یا خیر؟ یکى از مسائلى که دولت باید در برنامه خودش اشاره به آن موضوع بکند مسئله تزلزل حق مالکیت است در ایران که فوق‌العاده طرف علاقه مردم است و مسئله خیلى مهمى است. حق مالکیت یکى از شریف‌ترین و قدیمى‌ترین حقوق جوامع متمدنه بشرى است که همیشه مورد توجه عموم بوده و تمام حکومت‌هاى دنیا و تمام اشکال دولت‌ها برای این تشکیل شده که حق مردم تضییع نشود ولی در این بیست سال طوری تضییع شده که حدی بر آن متصور نیست. راست است که شاه مستعفی اموال منقول خود را به اعلیحضرت فعلی منتقل کرده و ایشان املاک را تحت اختیار دولت گذاشته‌اند که دولت حقوق تضییع شده مردم را جبران کند ولی دولت به درجه ای در این قضیه شل حرف زد که مردم را قانع نکرد البته باید در این باب دولت به طور صریح و روشن تکلیف املاک را معین نموده و رسماً و به طور وضوح در این جا بگویند املاکی که به آن ترتیبات از مردم گرفته شده به صاحبانش مسترد شود دولت فقط گفت که اگر کسی غبن دارد جبران شود این موهومات چه چیز است ملک مردم را با زور گرفته‌اند و بایستی بهشان پس داده شود. تعجب در این است که این از بین بردن حق مالکیت و تزلزلی که در اصل مالکیت پیدا شده از شخص پادشاه سابق به دوایر دولت هم رسید. آقای شهدوست از مذاکره من با وزیر فرهنگ سابق اطلاع دارند وزارت فرهنگ یعنی وزارت معارف یعنی وزارتخانه‌ای که تربیت و فکر عمومی ‌مملکت را باید اداره کند امر کرده است که شهرداری ملک مردم را بگیرد و ملکی را که متری هفتاد تومان قیمت دارد متری هفت تومان بخرند این معنی دارد؟ جوابی که در این قسمت از طرف وزارت فرهنگ داده شد این بود که بودجه فرهنگ ما ضعیف است و نمی‌توانیم متری شصت تومان بدهیم. به جهنم که نمی‌توانید. چه علت دارد که مال مردم را بگیرید. شرافت یک مملکتی در این است که پادشاهش دولتش وزیرش نتواند یک وجب ملک کسی را بدون رضایت او بگیرد. (نمایندگان – صحیح است) اگر دولت زور داشته باشد ملک مردم را به زور ضبط کند که این چیز مهمی ‌نیست. در این صورت یک وزارتخانه با دزد سرگردنه چه فرق دارد؟ دزد سرگردنه هم همین طور است. او هم این کار را می‌کند در این موضوع یک مطلب خیلی مهمتری هست که شاه تمام اموال منقول و غیر منقولش را هبه کرده‌اند ولی در مجلس فقط دولت راجع به اموال غیر منقول صحبت کردند و فقط امروز آقای رئیس مجلس یک صورتی را در مجلس قرائت فرمودند که بنده درست به اقلام جزء آن‌ها متوجه نشدم . متوجه نشدم آن‌ها را به امور خیریه و لوله کشی و این‌ها تخصیص داده‌اند. از قراری که بنده شنیده‌ام و بین مردم هم شایع است که هفتاد میلیون هشتاد میلیون موجودی دارند ولی در حدود بیست و چهار میلیون تومان به ا‌علیحضرت شاه فعلی واگذار کرده‌ا‌ند یا از شصت میلیون بیست و چهار میلیون واگذار کرده‌اند ده دوازده میلیون به عنوان خیریه و لوله‌کشی و غیره این که معنی ندارد. این پول‌ها از کجا آمده؟ این پول من و شماست. حق مردم و ضعفاست و بایستی این پول به مردم برگردد. هی تعارف و مجامله فایده‌اش چیست هی بگوییم که هبه فرمودند. عطیه فرمودند. عطایای ملوکانه. پولی است که از مردم به زور زنجیر و زندان و شلاق گرفته‌اند و مردم را کشته‌اند حالا چرا نمی‌دهند؟ چیز عجیبی است. دولت در این کار ساکت است شخصی به زور در این مملکت مال مردم را گرفت حالا باید مال مردم برگردد. الملک یبقی مع‌الکفر و لایبقی مع‌الظلم بهترین حکومت حکومتی است که بتواند عدالت را اجرا کند. پول‌هایی که در خارج از ایران است چه می‌شود بانک‌های امریکا و بانک‌های لندن و بانک‌های آلمان که با این همه نامه به شما پول نخواهند داد این‌ها چه می‌شود؟ (دبستانی – آن‌ها منقول است). (خندۀ‌ نمایندگان) در این موضوع یک مسئله‌ای که خیلی مهم است و باید دولت توجه کند و آقای وزیر دارایی کاملاً مواظب باشند مسئلۀ حساب ذخیره مملکتی است چندین سال است حساب ذخیره مملکتی معما شده است و این منطقه تاریک بودجه عمومی‌را روشن کند بنده شنیده‌ام که شهرداری تهران دعوی بیست و پنج میلیون (بعضی از نمایندگان – سی و پنج میلیون) سی و پنج میلیون نسبت به شاه مستعفی دارد برای این که تمام عمارت‌هایی که در شمیران و آبعلی و مبارک آباد و سعدآباد و غیره ساخته است به خرج شهرداری بوده حالا تکلیف دعاوی شهرداری تهران چه می‌شود چیزی که واقعاً ما بیشتر اسباب تعجب است و حقیقت این‌ها باید جزء افسانه حساب شود این است که بلدیه تهران چندین کامیون دارد این کامیون‌ها برای بردن کثافت شهر نیست براى بردن سنگ و آجر است به بنایى عمارت شاه (خنده حضار) این که سرجاى خودش اخیراً پاکروان یک زمینى بیرون دروازه دوشان تپه خریده‌اند از دولت چند ساله گویا بنا شده است پولش را بپردازد براى بنایى او هم این کامیون‌هاى بلدیه سنگ و آجر می‌برد (خنده حضار) تذکر دیگرى که بنده می‌خواستم بدهم این است که در شهر تهران الان چند روز است منتشر شده است که مهمات و مونیسیون و ذخایر قشونى ما را دارند می‌دهند به خارجه می‌خواستم ببینیم اگر راست است مطابق چه مقررات است؟ و مطابق چه اصلى مهمات ما را تسلیم دیگران می‌کنند بیست سال مملکت از حقوق افراد گرفت بیست سال ما د‌ر خوراکمان در زندگانیمان در همه چیزمان امساک کردیم بیست سال مملکت در مضیقه اسعارى بود که مطابق شئون خودش یک قشونى داشته باشد یک ذخایرى داشته باشد. آیا اینها یک مردمان فقیرى هستند؟ آیا باید غرامت جنگ بدهیم؟ هیچ کدام اینها که نیست. می‌خواهم بفهم دولت در این باب چه کرده است آیا این در نتیجه اقدام‌هایى است که شده است که دیگران بیایند و اسلحه‌هاى ما را ببرند اسلحه‌هاى آخرین سیستم ما را که به این خون دل‌ها تهیه شده تماما و بلاعوض ببرند؟ آیا این نقاط را تصرف کرده‌اند؟ به زور وارد شده‌اند که اسلحه‌ها را بگیرند در نقاطی که به زور وارد شده‌اند و در آنجا‌ها اسلحه‌ها را گرفته‌اند آنها حرفى و الّا این منطقى و معقول است مطابق کاغذهایى هم که رد و بدل کرده‌اند و در اینجا آقاى وزیر امور خارجه خواندند راجع به نقاطى هم که تصرف نظامى کرده‌اند دولت اقداماتى کرده که اسلحه را به ما پس بدهند و آنها گفته بودند خیلى خوب بعد از جنگ صحبت می‌کنیم ولى جایى که ابداً جنگ نشده است و تصرف نظامى نشده است براى چه؟ یک خبرى هم دیروز از خانواده چند نفر از افسرهاى جزء گیلان به ما رسید که این افسران را بیست و پنج روز است حبس کرده‌اند و می‌گویند بعضی‌ها را برده‌اند آیا دولت در این باب چه اقداماتى کرده است؟ روز اولى که آثار نوید آزادى در این کشور پیداش شد یک عده زیادى از نمایندگان مجلس می‌خواستند مجلس علنى تشکیل شود و در ضمن تصمیماتى بگیرند که کارها به جریان عادى پیش برود از جمله آنها آزاد کردن محبوسین سیاسى است و در جراید هم نوشته‌اند که دولت یک همچو اقدامى کرده است ولى این اقدام در چه درجه توسعه پیدا کرده من نمی‌دانم و می‌خواستم ببینم این اقدام دولت تا چه اندازه اثر کرده است دو روز قبل یکى از رفقا نقل میکرد که هنوز آقاى دکتر مصدق که قطعاً اخیراً آزاد شده اند هنوز توى ده خود توقیف است این ترتیب با سابق چه فرق دارد؟ این اقدام دولت چه معنى دارد؟ همین امروز ظهر که از مجلس می‌رفتیم دم جعبه‌هاى پست دو نفر پلیس تأمینات گذاشته بودند (خنده نمایندگان) آقایان شمایى که به زندان نرفته‌اید شمایی که دست بیرحم ستمگر بر سر شما فرود نیامده است نمی‌دانید که زحمات و صدمات و بدبختى و شقاوتى که انسان در زندان می‌کشد چیست؟ (سمیعى- آقاى جهانبانى فهمیده‌اید) بلى خود آقاى آهى هم مزه اش را چشیده اند. آزادى مقدس‌ترین و شریفترین حقوق انسانیت است حتى از حق مالکیت محترم‌تر است به دلیل این که اشخاص را می‌بردند توى زندان و ملکشان را می‌گرفتند. ما یک کلکسیون از محبوسین مختلف داشتیم. محبوس بود که ابداً محاکمه نشده بود. محبوس بود که محاکمه شده بود و حبسش تمام شده بود ولى آزاد نشده بود. ما چند نفر داشتیم که حبسشان تمام شده بود ولى آزادشان نکرده بودند و بالاخره مردند در حبس. الان یادم آمد یک قسمت از این محبوسین عده‌اى از بختیاری‌ها هستند که حبسشان تمام شده‌است مثلاً امیر جنگ را بنده نمی‌دانم مستخلص کرده‌اند یا خیر (اورنگ- چرا مستخلص کردند دیروز ساعت هشت) بسیار خوب پس دیگر در این باب حرفى ندارم. یکى هم مسئله آزادى فکر است آزادى نطق است من یقین دارم در زمان دولت گذشته یعنى در زمان پادشاه مستعفى سابق اگر آزادى فکر و عقیده به این شدت جلوگیرى نمی‌شد کار به اینجا نمی‌رسید (صحیح است) البته آزادى نامحدود معنى ندارد آزادى مطلق منجر به رقیت می‌شود یا هرج و مرج البته آزادى باید در حدود قانون باشد و باید دولت آزادى بدهد در حدود قانون. مثلاً آزادى مطبوعات الان هنوز اداره سانسور منحل نشده و بعضى اوقات مى‌گویند چرا آقا روزنامه تان را نمى‌فرستید ما سانسور کنیم مثل آن جلادى که به محکوم تسلیت مى‌دهد که سرت را مثل دسته گل مى‌برم. دولت اگر از آزادى مطبوعات مى‌ترسد و مخصوصاً باید هم بترسد باید قانون صحیحى بیاورد به مجلس و مطبوعات را مطابق قانون مقید و محدود نموده و آزاد بگذارند. در ضمن برنامه صحبتى از اصلاحات قضایى شده بود و یک نکته‌اى هست که خیلى متأسفم که آقاى فروغى تشریف ندارند تقاضا مى‌کنم وزیر دادگسترى توجه کامل بفرمایند و آن موضوع استقلال قضات است که وزرا‌ عدلیه در قاضى اعمال نفوذ مى‌کردند و باید اعلان یک قانونى به مجلس بیاید که قاضى را نه مجلس نه شاه نه وزیر هیچ کس نتواند تغییر بدهد. در نتیجه همین تسلطى که وزارت عدلیه بر قضات داشت توانستند هم بر املاک مردم هم بر حقوق مردم هم بر همه چیز مردم مسلط شوند و دوباره باید در این قسمت یک تدابیرى اتخاذ شود که مصونیت قضات محترم باشد. (صحیح است)

    در موضوع الغاء انحصارات که دولت اشاره کرده است البته خیلى خوب است ولى بنده یک تذکرى دارم که مخصوصاً مى‌خواهم آقاى وزیر دارایى در این باب توجه نموده و این سؤال مرا مورد دقت قرار دهند که آیا مملکت ما محتاج به یک مستشار عالى مقام خارجى هست یا نیست براى این که بیست سال است با کمال جهالت و نادانى مداخله در امور اقتصادى کرده‌ایم و هر بچه‌اى مى‌فهمد که به دست ما تجار مالشان از بین رفت خزانه مملکت و همه چیز خراب شد شما اگر شکل حاضر را مى‌‌بینید از قبیل همین تشکیلات قشونمان است آیا مملکت ما به یک مستشار عالى مقام واقعا عالى‌مقام و فهمیده که تمام کارهاى اقتصادى ما را مرتب کند واقعاً محتاج هست یا نه؟ بنده معتقدم که بسیار محتاج هستیم این را دقت کنید و آخرین عرضم این است وضعیت بازار روز به روز بدتر شده است و تجار هر روزه ورشکست مى‌شوند یک تدبیرى یک وسیله‌اى اتخاذ کنند که از این سقوط ورشکستى جلوگیرى کنند (جمعى از نمایندگان- صحیح است احسنت).

رئیس- آقاى مؤید‌احمدى‏

مؤیداحمدى- عرض کنم که من اول خواستم یک موضوعى را تذکر بدهم قبل از این که وارد عرایض خودم بشوم و آن این است که از بعضى از رفقا در مذاکرات بگوش خورد و صحبت اقلیت و اکثریت شد همچو چیزى در مجلس نیست (نمایندگان- صحیح است) همه یکى هستیم و اقلیت و اکثریت در بین نیست و همه هم می‌خواهیم کار کنیم این یکى. موضوع دوم همان طور که آقاى اعتبار در نطق خودشان تذکردادند مجالى نیست یعنى ورقه‌اى که بیرون گذارده می‌شود انسان یا بایستى در ستون مخالف بنویسد یا در ستون موافق ولى یک شق ثالثى هست که یک کسى می‌خواهد یک تذکراتى به دولت بدهد یک چیزهایى مى‌بیند در برنامه نیست لازم می‌داند تذکر بدهد این را نمی‌شود اسمش را مخالف گذاشت از این جهت است که بنده یک تذکراتى به نظرم آمده لازم می‌دانم به عرض برسانم و عقیده‌ام این است که دولت هم در پروگرامشان دقت بفرمایند اگر عرایضى که بنده می‌کنم لازم است و لازم می‌دانند تعقیب کنند. موضوع سومى که می‌خواهم عرض کنم این است که در سیاست خارجى‏… (عده از نمایندگان با همهمه: آقاى وزیر امور خارجه تشریف ندارند) در سیاست خارجى فقط بنده یک توضیحى از هیئت دولت می‌خواهم و آن این است که در برنامه هیئت دولت سابق و در نطق افتتاحیه مجلس دوره دوازدهم تقنینیه در هنگام جنگ عالم‌سوز دولت ایران بی‌طرفى خود را اعلام و مجلس تصویب کرد و این عبارت در همه مواقع تکرار شد و گفته شد که روابط دولت ایران با تمام دول حسنه است خاصه با دول همجوار. بعد مجلس شوراى ملى دیگر اطلاعى از جریاناتى که بین دول خارجه و وزارت امور خارجه و مذاکراتى که با دولت ایران شده‌است، هیچ قسم اطلاعى، مجلس ندارد (جمعى از نمایندگان- (با همهمه) آقا خارج از موضوع برنامه است. در برنامه صحبت کنید) تا این قضایاى اخیر پیش آمد رئیس دولت سابق آمد در مجلس یک اطلاعاتى به مجلس داد در حالتی که واقع شده بود پس از آن کابینه تغییر کرد کابینه آقاى فروغى معرفى شد و گزارش وقایع اخیر را به عرض مجلس رساندند بعد هم آقاى وزیر امور خارجه تشریف آوردند در پشت همین تریبون و مراسلاتی که از سوم شهریور تا دوازدهم شهریور بین وزارت خارجه و سفارت بریتانیا و سفارت شوروى ردو بدل شده بود براى ما خواندند بنده می‌خواهم از هیئت دولت استدعا کنم که بفرمایند چه شد که منجر به این شد … (عده از نمایندگان با همهمه-  راجع به برنامه صحبت کنید خارج از موضوع است- بعضى دیگر از نمایندگان- حرف بزنید) وزیر خارجه می‌گوید در ماه ژانویه …

صفوى- آقاى وزیر خارجه نیستند

مؤیداحمدى- بنده عقیده‌ام این است که دوسیه از اول جنگ تا حالا را بیاورند اینجا بخوانند (نمایندگان با همهمه- اینجا مورد ندارد این حرف‌ها یعنى چه) بیاورند توى کمیسیون …

رئیس- آقاى مؤید راجع به برنامه صحبت کنید.

مؤید‌احمدى- غرض بنده این است که ما از قضایا اطلاع نداریم از قضایاى اخیر باید مجلس را مطلع کنند که چه شد این طور شد. عرض کنم یکى از موصوعات دیگر که بنده می‌خواستم به عرض برسانم موضوع عایدات شرکت نفت جنوب است (بعضى از نمایندگان- آقا در برنامه صحبت کنید) تا زمانی که امریکایی‌ها در رأس مالیه ایران بودند عایدات نفت جنوب جزء سایر عایدات کشور و جزء بودجه مملکتى جمع و خرج می‌شد گویا ۱۳۰۴ است که عایدات نفت جنوب … (دکتر جوان- از برنامه صحبت کنید این خارج از موضوع است) آیا این خارج از موضوع است حساب نفت را از دولت می‌خواهم؟ برنامه چیست؟ چون این در برنامه شان نیست من هم باید سکوت کنم؟…

رئیس- البته باید رعابت برنامه را بکنید.

مؤیداحمدى- بسیار خوب ولى این را در برنامه‌شان ننوشته‌اند و بنده باید بگویم در بودجه عایدات نفت جنوب در جزء ذخیره است و در تبصره هم یک میلیون براى خرید مهمات. در این سال‌هاى اخیر یعنى ۱۹۳۸ و ۳۹ و ۴۰ و ۴۱ عایدات ما منجز است یعنى سالى چهار میلیون لیره است بر‌حسب قرارداد اخیر عایدات را هم هر سال صورت داده‌اند مرتب هست لکن خرج آنها معلون نیست چون جزء بودجه نیامده و دولت اطلاع نداده بنده از هیئت دولت تقاضا می‌کنم صورت جمع و خرج این قسمت را به مجلس بدهند. موضوع دوم که به عقیده بنده بایستى هیئت دولت یک کمیسیونى به فوریت جهت این امر معین کنند مخصوصاً آقاى وزیر دارایى به این عرض بنده توجه کنند این است که از ۱۳۰۲ الى حال که ۱۸ سال است بودجه کشور از دویست میلیون ریال رسیده است به چهار میلیارد ریال و همه مالیه از این ملت بدبخت گرفته شده حالا نمی‌خواهم بگویم به چه شکل گرفته شده این را همه می‌دانید ولى لایحه تفریغ این بودجه‌ها را به مجلس نداده‌اند و به شهادت همه آقایان به شهادت صورت مذاکرات مجلس در هر سال که بودجه کل کشور آمده است به مجلس بنده در این پشت تریبون این را عرض کرده‌ام که مطابق قانون اساسى مطابق قانون محاسبات عمومى دولت مکلف است در نیمه آخر هر سال لایحه تفریغ بودجه سال پیش را به مجلس بدهد بعد لایحه بودجه سال جدید را بدهند که از لایحه تفریغ بودجه معلوم شود که از عواید چه وصول شده و چه خرج شده و این پول‌ها کجا رفته است. چون در این هیجده سال تفریغ بودجه داده نشده است. بنده عقیده‌ام این است که وزارت دارایى باید یک کمیسیونى از خزانه‌دارى از محاسبات و از اداره بودجه تشکیل بدهند و معلوم کنند که عایدات این چند سال چه بوده و مخارج چه بوده و مازاد کجا رفته این صورت را به مجلس شوراى ملى بدهند این هم یک تذکر بنده تذکر سوم بنده راجع به املاک است که اینها چون انواع مختلف دارد یک دفعه همه را نمی‌شود بدهند به صاحب دعوى البته بعضى خرید شده بعضى دیگر برده شده و در یک قسمت عمده اینها مخارجات زیادى شده است به عقیده بنده باید یک کمیسیونى بشکل حکمیت تشکیل شود از چند نفر که هم جنبه قضایى داشته باشد و هم حکمیت کنند و رسیدگى کنند و ببینند حق مردم چه شده است که در حقیقت حق به من له الحق عاید شود و الّا صرفاً یک کمیسیونى معین کنند که چند نفر از نماینده‌هاى ادارات باشند گمان نمی‌کنم نتیجه‌اى براى کسانى که داراییشان رفته است داشته باشد. یک نکته را هم لازم می‌دانم به آقاى وزیر بازرگانى تذکر بدهم و آن این است که در نیتجه این فرس ماژرى که در مملکت ما پیش آمده است و موانعى که در روابط بین شهرهاى داخله و خارجه پیش آمده است یک بحران زیادى در وضع تجارت پیش آمده است و یک شکل غریبى براى تجارت و اقتصادیات ما پیدا شده است که به کلى دست و پاى تجار بسته شده است شاید یک تاجرى دارایى دارد موجودى در انبار دارد جنس در خراسان دارد در تبریز دارد اما نمی‌تواند بیاورد به اینجا بانک هم یک طلبى از او دارد و مطابق قانون پروتست می‌کند و در نتیجه تجار ورشکست می‌شوند و بنده عقیده‌ام این است که آقاى وزیر بازرگانى به طور فوریت این مسئله را عملى بفرمایند کارهاى خودشان را انجام بدهند تا این که وضعیت به صورت عادى برگردد و روابط شهرهاى ما برقرار شود. این هم یک عرض بنده بود که لازم دانستم به آقاى وزیر بازرگانى عرض کنم. موضوع دیگرى که چند نفر از آقایان هم مذاکره فرمودند و بنده لازم دانستم تذکر بدهم راجع به پول‌هاى و جواهراتى است که می‌گویند پادشاه سابق در خارج دارد که آن را هم باید هیئت دولت یک تصمیمى بگیرند که اینها هم همان طور که آقاى دبستانى فرمودند جزء دارایی (غیر‌منقول) منقول سپرده شود و به مملکت عاید شود چون اگر این ثروت از این کشور خارج شود یک ضرر فاحشى به دولت و مردم وارد می‌شود البته اینها یک تذکراتى است که ما به دولت داریم و نظر موافق و مخالفى هم در کار نیست به عقیده بنده فقط تذکر است و مطابق نظامنامه مخالف و موافق می‌توانیم صحبت کنیم اینها توقعاتى است که ما از دولت داریم که به فوریت این وعده‌هایى که در پروگرام داده‌اند انجام شود و این توقعاتى که شده است انجام فرمایند بعد ما اگر دیدیم انجام کردند که چه بهتر اگر انجام نکردند باز استیضاح است و سؤال است و دست ما باز است استیضاح می‌کنیم.

 رئیس مجلس شوراى ملى- حسن اسفندیارى‏